Katalog

Romanların da becerileri, zenaatları vardır. Kimi roman bizi salt eğlcndirenoyalayan bir paryaçoromandır; kimi bizc ycrsel ya da duyeusal yolculuklar yaptıran bir turist rehberiromandır; kimisi bize, bizi 'bilinçlcndirmck' için, çimlenip büyüyeceğini umduğu tohumlar eken bir çiftçıromandır; sözünü edcceğimiz ise bir dcmirciroman; Arjantinli yazar Ariel Dorfman'ın, Ayrıntı Yayınları'nca basılmış . ., 'Konfidcnz'i. SÜHA SERTABİBOĞLU azar ilc okuru arasında bir tür iletişim tarzı olan roman, okurdan tam, yazardan ise kısmen bağımsız bir içerik taşıması nedeniylc, ayrı bir kimliğe de sahiptir. Bu kimlik, yazarınkinden farklı ofabilir. Hcr romanın, yazarınkiylc bağdaşmayabilen bir huyu vardır; kimisi açık yürekli, kimisi tepeden bakan, kimisi patavatsız, kimisi önce mesafeli sonra candan, kimisi geveze, kimisi sır küpüdür. Ayrıca insanlar gibi, romanların da becerileri, zenaatları vardır. Kimi roman bizi salt eğlendirenoyalayan bir palyaçoromandır; kimi bize yersel ya da duygusal yolculuklar yaptıran bir turist rehberiromandır; kimisi bize, bizi 'bilinçlendirmek' için, çimlenip büyüyeceğini umduğu tohumlar eken bir çiftçiromandır; sözünü edeceğim ise bir demirciroman; Arjantinli yazar Ariel Dorfman'ın, Avrıntı Yayınları'nca basılmış "Konfidenz"i. Roman bir kadının bir otel odasına girişiylc başlar, odaya girdiği anda da telefon çalar. Telefon euen bir adamdır ve adamla kadının konuşmalarından ve olayı gözlüyormuşçasına aktaran bir anlatıcıuan orasının Paris olduğunu, kadının başı dertte olan nişanlısının peşinden Paris'e geldiğini ve henüz nişanlı olduğuna göre genç bir kadın olduğunu adının Barbara olduğunu, nişanlısının gizli ve sol bir örgütün üyesi olduğunu ve telefondaki adamın örgütte kızın nişanlısından sorumlu ki§i ve adının da Leon olduğunu öğreniriz. Bir demirciroman lıymış gibi görselleştirdiğimiz kendi imajımızdır. Ama uzayıp giden telefon konuşmasında rahatsız edici vc saldırgan bir gerginlik vardır. Adam kadının nişanlısından haber almak isteğini kullanmakta, ona deyim yerindcyse asılmakta, üstelik onun özel yaşamının en gizli yönlerini bilmekte ve bunları kcndisine söylemektedir. Cözümüzün önünde duran, telcfonla konuşan düşkadınımız görünmeyen, yalnızca sesi duyulan bir "başka crkek' taratından saldmya uğıamakta, aşağılanmaktadır. Işte o rahatsız edici ve saldırgan gerginliği varatan budur. Benliğimizin yaşadığı karanlık mağaranın daracık ağzından dışarının soğuğu vc ürkütücü scslcri gclmektedir. Buna karşı savunmaya geçeriz ve düşkadınımıza yani bize kötü gözle bakan bu bilinmeyen 'herif'c hınç duyarız. Ama daha sonra, bu kez anlatıcının yerini Leon, yani telefondaki adam alır. O zaman öğreniriz ki Leon'un arkadaşı Martin, nişanlısı Barbara'nın resmini Leon'a gösterdiğinde Leon şaşırmış, donup kalmıştır; çünkü bu resim Leon'un yirmibeş yıldır düşlediği, bir gün karşılaşacağından emin olduğu düşkadının resmidır; odur, ta kcndisidir! Üstelik Leon, bizim daha önce kuşkulandığımız gibi kötü niyetli, bilinmeyen, ne idüğü belirsiz biri değil, yaşamını gerçekten, insanlar için layık gördüğü daha güzel bir dünyaya adamış, duygulu, duyarlı, "yüreğinin götürdüğü ycre gitmek" isteyen bir "insan"dır. Okuyucunun kendisini roman kahramanıyla özdcşleştirme eğiliminin de kaydırmasıyla geldiğimiz bu noktada, daha önce ona duyduğumuz hınç suya düşen ateş gibi sönüverir; demircinin su vereceği çeliği önce kızdırıp sonra suya sokması gibi tıpkı. Ruhun karanlık sularından çıkar, güneşli, bildik denizlere yelken açarız; Leon'la birlikte, düşkadınımıza doğru. Ama daha sonra mikrofonu yine anlatıcı alır. Bize anlattıklarıyla, sanki bir sisin içindc devinen olay yavaş yavaş açığa çıkar. Leon ve Barbara Alman'dır; zaman ise II. Dünya Savaşı'nın hcmen öncesindeki günler. Leon ve Martin yani Barbara'nın nişanlısıise yeraltındaki Alman Komünist Partisi'nin militanlarıdır. Martin eğitim amacıyla Moskova'ya yollanmıştır; ama Sovyetler'deki rejimin "sosyalizm değil yalnızca devlet terörü" olduğunu söylemiş ve bu, Parti'de hiç hoş karşılanmamıştır. Parti'nin Paris'teki üst düzev yöncticileri Martin'i Almanya'ya göndermeyi nlanlarlar. Oysa Gestapo Martin'i deşirre ctmiştir ve Almanya ya gircr girmez yakalanıp öldürülecektir. Martin bu durumdan habersizdir, yoldaşları ise onu bilerek ölümc atmaktadır! Leon ise Barbara'ya sahip olmak için bu duruma seyirci kalmış, durumu ueğiştirmek icin bir şey yapmamıştır. Yani sosyalistler de faşist uüşmanları gibi adalctsiz, katil ve kalleştir. Yeraltının kurt kanunu da acımasızlık vc adaletsizlikte yerüstününkinden aşağı değildir. Sosyalizme inanan ya da en azından devrimcilerin faşistlerden daha ahlaklı olduğunu sanan bir okur için bundan büyük darbe olabilir mi? Faşizmc, savaşa, cinayete karsı yaşamını ortaya koymuş ve daha güzel bir dünya düşü için adamış olduğuna inandığımız bu yiğit insanların böylesine çirkinliğiyle sarsılırız. Düş kadınımızla bize benzediği, ya da benzettiğimiz için ona layık gördüğümüz duygulu, sıcak yürekli adama sempatimizle kabaran yüreğimiz demircinin ısıttığı akkor demir gibi sıcak, yumuşamış ve ışırken demircinin ağır bir çekiç darbesiyleeziliverir... Bu arada Leon telefonda Barbara'ya, onunla ilgili duygularını anlatır. Onu yirmibeş yıldır beklediğini, bu arada Barbara'nın yirmi yaşında olduğu için yirmibeş yıl önce, gerçekte hcnüz daha doğmamıs olduğu zamanlarda bile onun düşünde şimdiki halinde olduğunu, yirmibeş yıldır hiç yaşlanmadığını ve bu süre boyunca kendisiyle düşsel ilişkisini anlatır. Bunlar Barbara'ya ilginç gelir, Leon'a karşı yavaştan bir ısınmadır başlar, ama önce Martin bulunmalıdır; Barbara'nın öncelikli sorunu budur. Ariel Dorfman'dan "Konfidenz" Y Ama bu arada Leon da değişmeye başlar. Barbara'ya içtenlikle yardımcı olmak istediği bcllidır. Sonunda, Martin'i uyarmak, yaşamının tehlikede olduğunu ona bildirmek gcrektiğini söyler. Ama o anda otel odasının kapısı açılır ve içeriye Fransız polisi girer. Le on, Barbara'ya, hemen kendisine yardıma geleccğini söyler. Artık düşkadınımızla romandaki vekilimizin karşılaşması zamanı gelmiştir. Leon hemen çıkagelir. Barbara Fransızca, polisler ise Almanca bilmcmekte, el kol işaretleriyle Barbara'yı karakola çağırmaktadırlar. Fransızca bilcn Leon duruma miidahale eder ve Barbara'yı kurtarmaya çalışır, ama bir çekic darbesi daha! Barbara Leon'a umulmadık şekilde kötü davranır, en bayağı sözcüklerle küfür eder ona. Polislerin gelmesiyle Barbara paniklemiş tir. Leon ona yardım etmek istedikçe, olmadık zorluklar çıkarır. Leon ona Almanca, polislere nasıl bir yalan uydurması gerektiğini, gerçeği söykrse başının uerde girebileceğini söyler, ama boşuna. Barbara Alman Büyükclçiliği'nc gitmek, Almanya'ya dönmek istemektedir. Oysa bu, Martin'in nişanlısı olduğundan, onun için de ölüm demektir. Leon Barbara'yı kurtarmak için onun sövlediklerini polise farklı çevirir, ama bir çekiç daha! tüm telefon konuşmaları dinlenmiştir... Artık yapılabilecck, polislerden gizlenebilccek hiçbir şey kalmamıştır. Üstelik Fransa o gün Almanya'ya savaş ilan etmiştir. Bundan sonra Leon'u Fransız gizli olis merkezinde, gözleri bağlı sorguınırken izliyoruz. Leon umutsuz değildir, tck kaygısı Barbara'nın bir deliük yapıp Almanya'ya dönmesini önlemektir hâlâ. Polislere, kendilerinin de Hitler'e karşı savaşan bir grup olduklarını, savaşta aynı tarafta bulunduklarını söyler güvenle. Ama bir çekiç daha! polisler çizgiyi onun gibi Nazilerle karşıtları arasında değil de komünistlerle antikomünistler, yani kendileriyle onun arasında çekmektedirler. Leon, kendisine düşmanlıkta Naziler'den hiç farkı olmayan, gözü dönmüş katillerin elinde olduğunu sonunda anlamıştır, ama artık hcr şey için çok geçtir. Sorgulamada kendisine sorulanların ve aşağılamaların hcr biri, tam yerine indirilmiş birer çekiç darbesidir. Usta bir demircinin darbeleridir bunlar. Sorgulama sahnesi belleklerden çıkmayacak, izi silinmez bir çekiçlemcdir. Usta, yüreğimize, aklımıza, bilincimize, istediği Dİçimi verir sonunda: Katillerin dünyasında düş kurmayı kolay mı sandın?.. Bu pisliğe bulanmış diinyada hiçbir şey scnin sandığın gibi ak değil!.. Incecik bir romandır Konfidenz ve bu denli ince olduğu halde böylesine yoğun etkili vc çarpıcı oluşunu, istediği Dİçimi elde etmek için vuracağı yeri iyi bilcn, usta bir demirciroman oluşuna borçludur. Düşler, düşlerimiz... însanı insan yapan, bunca çirkinliğe inat, iyiye, güzele, vurgun; ycnik düşmüş, yaralı, yorgun; ama yine de çocuklar gibi umutlu düşlerimiz... Dünyayı yaşanası kılmak için düşlerimizden başka neyimiz var ki? Ama düşlerimizi örsüne yatırıp çekiçleyen, su veren; onu sivri, keskin, sağlam, düşleri katillerine karşı savunaDİlecek, güçlü bir silaha dönüştürebilen böyle usta demirciler gerek oize. Değerli çevirmen Aslı Biçen'in şiir gibi Türkçe'siyle dilimize kazandırdığı bu ilginç ronıanı okurların bcğeneceğini umuyorum. • Konfidenz/ Ariel Dorfman/ ÇevirenAslt Bıçcn/ Avnııtt Yaynılart / 736 J\ C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 3 7 7 Pisliğe bulanmış dünya E Bu bölüm, uzun bir telefon konuşması ve anlatıcının, kadının yaptığı hareketleri anlatmasıyla sürer gider. Olay, zamandan arınmış bir olaydır; hangi tarihtc geçtiği hakkında bilgimiz yoktur. Ayrıca kadının ve onunla aynı dili konuşan adamın milliyeti hakkında da bilgimiz yoktur. Görsel imaj sahnesinde yalnızca bir kadın vardır. Ama kadının saçının, gözünün rengi, boyu posu gibi riziksef özellikleri hakkında hiçbir bilgimiz yoktur. O yalnızca "bir kadın"dır. Yazarın boş bıraktığı kadın imgesi okuyucu tarafından doldurulacak, herkcs o imgeye kendi düşkadınını yerleştirecektir. (Kendi adıma benim o imgeye, aynı yazarın başka bir yapıtından uyarlanmış, Polanski'nin "Olüm ve Bakire" adlı filmini görmüş olduğum için o filmdeki kadın oyuncu Sigourney Viewer'ı, o dimdik, gururlu, güzel kadını koymaktan başka seçeneğim yok.) Kadının yaptığı devinimlerle bu duşkadınımız canlanır, odada gezinir, pencereden dışarı bakar, koltuğa oturur. Bu tür anlatımlarda alışageldiğimiz bir görsel imaj değil, imajsal bir görselliktir bu. Çünkü yazarın bizc vcrdtği hiçbir imaj yoktur; buim canSAYFA 8 Düfkadın