Katalog

AYŞE ECE ağdaş eleştırı kuıamları, bır kadın tararından kalemc alınmış ılk I urk romanı, Aydınlanma Ça ğı'nın bır kavramı olarak karşımı za çıkan "başkası" Bu uç konunun bırbınylc ılgısı olmadığı duşunulebılır Eleş tırı kuramları edebıyatçıların, "başkası" da toplumbılımcılerın u/erınde çaJıştıgı konufar olarak gorulebılır Ancak gunu mu^un duşuncc dunyasını, bırbırınden sıkı çızgılerle ayrılmiş farklı alanlardakı çalışmalar şekıllendırmıyor Tam tersıne gunumuzde bılımlcrarası çalışmaların gıttıkçe onem kazandığını goruyoruz Yırmıncı yuzyılın sonuna geldığımız şu gunlcrdc, ıçınde yaşadığımız dunyayı an lamaya çalışan duşunurlcrın oluşturduk ları kuramlardan ve kullandıkları kav ramlardan kcndımızı soyutlamamız mumkun değıl Yıı/yıl boyunca oluştu rulmuş bu kultur vc edebıyat kuramları nı ycterınce sorgulamadan gunumu/un duşunce dunyasına clcştııcl bu bakış açı sıyfa yaklaşamayız Nazan Aksoy, Batı vc Başkaları'nın(l) onso/unde kıtaptakı ya/ılaıın, gunumuz dıısuneesını anlama ça basının urunlcıı olduğunu soyluyor Bu tuı bır çaba îçinde olanlaıın ılgıylc oku yacaklan kıtabın ılk bolumu eleştırı ku ramlarıyla ılgılı yazılardan, ıkıncı bolumu kadın sorununun edcbıyata yansımaları nın tartışıldığı yazılardan ve son bolumu de farklı duşunııılerın "başkası" kavra mına yaklaşınılarının ıncelendığı ıkı ma kaleden oluşuyor Ç Baf ve Baskaları Nazan Aksoy, çağdaş kültür ve edebiyat kuramlarını Marksist eleştiriden postmodernizme dek geniş bir yelpaze içinde ele alıyor ve Avrupa merkezli bu kuramlardan yola çıkarak Türk edebiyatına ve toplumuna yeni bakış açılan getiriyor. Günümüz düşüncesini anlamaya çalışan bireyler olarak, çağdaş kuramları sorgulayarak oluşturulmuş yeni bakış açılarına ne kadar gereksinme duyduğumuzu bize bu kıtap bir kez daha anımsatıyor. ma ve alışkanlığı kırmanın olduğunu goruyoru7 Yırmıncı yuzyılın ük yarısında oluşturulan bır edebıyat ve edebıyat eles, tırısı kuramına dayanan bu orncklcr, Turk edebıyatına çağdaş eleştırı kuramla rının ışığında b<ıkmanın edebıyat eleştır menlerı ve okurları ıçın yepyenı ufuklar açacağını gosterıyor Rus Biçımcılığı, Yenı Eleştırı olarak anılan AngloAmerıkan Biçımcılığı ve 1960'larda Fransa'da ortaya çıkan yapı salcılık edebıyat eleştınsıne yenı bakış açı laıı ve yontemler getırmıştır Jaccıues Der rıda, Jaccıues Lacan ve Louıs Altnusser'ın yazılarında başka bır goruş açısıyla değındıklerı yapısalcılık, yenı bır uuşunce tarzı halınc gelmıştır Bu yapısalcılık sonrası kuramcılar, kultur ve edebıyat alanında ılerı surduklerı yenı yaklaşımlar ıle du şunce dunyamızı şckıllcndırmış ve çağdaş eleştırı kuramlarının mımarları olmuşlar dır Çağdaş clcştırı kuramları deyınce akla yırrnınci yuzyılın ıkıncı yarısındakı eleştırı kuıamlarının yaklaşımları gelıyor Bu ku ramlar, edebıyat metnının çok katmanlı nıtelığını vurgulayarak dılın kullanıldığı her alanda var olan "soylcm" uzerınde duruyorlar Gunumu/un eleştırı anlayı şında edebıyat urunune bır anlam yukle mek yerıne metın soylcmını çozumlemek yapısokuculerın yaptığı gıbı, ya da okur yaşantılarını araştırmak alımlama estetığı çerçevesındc çalışan kuramcıların yaptığı gıbı onem kazanmıştır Çağdaş edebıyat ve kultur kuramlarını etkılcycn bır başka ısım de Rus bıçımcdı ğının toplumsal vc tarıhı koşulları go/ardı etmesınden yola çıkarak bıçımcı vc Marksist yaklaşımları eserlerınde bırbırle rıne yakınlaştıran Mıkhaıl Bakhtın'dır 197O'lı yıllardan ıtıbarcn Sovyetler Bırlı ğınde ve Batı dunyasında gcnış yankılar uyandıran Bakhtın ımzalı yazılardakı dıl ve cdcbıyatal ılgılı goruşler ıle \ırmıncı yuzyılın sanat vc edebıyat dunyasında sık sık karşimıza cıkan duşunceler arasındakı ctkıleşım oldukca şaşırtıcı Bakhtın'ın kul landığı "çokscslılık" ve "çokdıllılık ' kav ramlarını, "başkası"nın varlığı ve gereklı lığı uzerıne duşunduğumuz bııgunlcrdc derınlcmesıne sorgulamamızı sağlayan "Gunumuzde Bakntın'ı Okumak" adlı makale, kulturcl farklılıkların bır sente/le aynılaştırılması yerıne yaşamın zcngınlığı nı vc nareketlılığını korumak ıçın farklı lıkların çok kulturlu bır dunyada var ol ması gerektığını dıle gctırıyor Kıtabın ıkıncı bolumunu oluşturan "Fatma Alıyc Hanım'ın "Muha/arat'ın da Kadın Açşısı" ve "Almanturk" Edebı yatında Kacıın Kımlığı" başlıklı makale Ierde "kadın" kımlığının edebıyata nasd yansıdığı ıncelenıyor îlk kadın romanci mız olan I atma Alıyc Hanım'ın Muha/a rat'ında Tan/ımat Donemı'ndc ıdcal ka dın olarak gorulen ıyı eğıtım almıs, kıtap okuyan ve pıvano çalan Osmanlı kadını nın, goreneKİerın şekıllendırdığı toplum duzenınde kız evlat vc ıyı cş rollcıını çc lışkılere duşup acı çekmeden ustlenmesı nın mumkun olmadığını goruyoru/ AI manya'da yaşayan Furk kadın yazarlar dan Ayscl ()/akın, Salıha Scheınhaıtd vc Rcnan Dcmırkan'ın eserlerınde Batı kul tıırunun ıkılı duşunce taızının cıkek/ka dın, bcn/başkası Batı/Doğu bırcylcrın yaşamını nasıl etkıledığı dıle getırılıyor Bu kadın yazarların kahramanları "başka sı" olduklarının ıkı ayrı boyutta bılıncıne varıyorlar Bır yandan kcndı toplumların da yu/lcrce yıldır yaşanan bastırılmış "ka dın" rolu, dığer vandan "kadın" kımhğını gorecc olarak daha rahat taşıdıkları Batı toplumunda ı/lerını taşımaktan kurtula madıkları "yabancı" rolu Her yerde "başkası olarak yaşamak zorunda kalan Turk kadınmın sorunlarını tartışabılmek, Turk kadınmın tarıhı henuz yazılmadığı ıçın oldukça zor Aksoy, Batı femınızmı nın kavramları ve şarkıyatçılığın Doğulu kadın soylemı eleştırel bır bakış açısıyla ele alınmadığı surece Turk kadını ıncele melcrınde yuzeysel ve şematık sonuçlara varılacağını belırtıvor "Ikı Aydınlanma" başlıklı makalede, postmodern duşunurlcrın modernıst du şuncelerı yenı bağlamlara yerleştırerek ele aldıklarını, bovlece de Aydınlanma çağı nın ortıık bır bıçımde ya da tohum halınde yuzyıllardır ıçınde yaşadığı kaynakları ışledıklerını goruyoru/ Althusser'ın, Foucault'nun, Derrıda'nın yazılarında Ay dınlanma'nın onemlı duşunurlcrındcn Nazan Aksoy'dan nefis bir araştırma Spınoza, Kant ve Nıetzsche'nın ızduşum lerını bulmuyor muyu/1 Işte bu postmo dernıst duşunurler, geçmış yılların urunlcrını yenı bır bakış açısıyla okuyor, gelıştırdıklen yapısokucu yontcmle cskı metınlerın çok katmanlı anlam tabakalarını ortaya çıkarıyorlar Batı duşuncesının oluşmasını sağlayan Aydınlanma çağının kavramlarını, postmodcrnızmın bu kadar moda olduğu şu gunlerde derınlemesıne sorgulamak, yaşadığımız dunyayı anlama uğraşımızda onemlı bır adım atmak anla mına gelmıyor mu 3 "Başkası", felscfccı lerden dılbılımcılere Batılı bırçok onemlı duşunurun yazılannda ışlemeden edeme dıklcrı bır kavram olaralc karşımı/a cıkı yor Dcscartcs, Montaıgne, Kant, Haber mas ve Krısteva, Eskı Yunan doncmın den berı var olan "başkasf'nın oznesıyle yanı "bcn"le olan tlışkısı uzerınde dur muşlardır "Başkası" Aydınlanma çağının kımı duşunurlenne gore "ben"e ben/etıl melıdır, ' başkası", "bcn" olmazsa bu ça ğın duşu olan aklın egemcnlığı vc ılcrlcme nasıl sağlanır1 Bugun ıse kulturcl farklılıkları bır potada erıtıp aynı kılma nın çağdaş ınsan ıçın bır ka/anç olmak tan çok bır kayıp olacağı açıkça oıtadadır Zaten gunumuzun moda duşunce akımı "postmodernızm" ayrılıkların, o/ ne konumlarının uzerınde durmuyor mu? Aksoy, çağdaş kultur ve edebıyat ku ramlarını Marksist eleştiriden postmo dernızme dek gcnış bır yelpaze ıçınde ele alıyor ve Avrupa merkezli bu kuramlardan yola çıkarak Turk edebıyatına ve toplumuna yenı bakış açılan gctırıyor Gunumuz duşuncesinı anlamaya çalışan bireyler olarak, çağdaş kuramları sorgula yarak oluşturulmuş yenı bakış açdarına ne kadar gereksınme duyduğumuzu bıze bu kıtap bır kcz daha anımsatıyor • Duzlem Yayınlan, htanbul, 1996 (1) Baü ve Baskaları/ Nazan Aksoy / Edebıyat eleştırısı, ılk cağdan gunumu ze kadar edebıyat ve kultur alanında bı lımsel çalışmalar yapan kuramcıların uze rınde duşunmekten kendılerını alama dıkları bır konu olmuştur Aksoy, "YırmınLi Yuzyılda Edebıyat Eleştınsıne Kı sa Bır Bakış" adlı makalcsınde farklı ede bıyat eleştırısı kuramlarını tarıhsel bır ke sıtte ıncclryor Eskı Yunan'da felsefenın alt dalı olarak gorulen edebıyat eleştırısı, toplumsal ve tarıhı koşullardan etkılene rek zaman ıçınde kımlık değıştırmıştır Arıstoteles'tcn on dokuzuneu yu/yılın pozıtıvıst duşuncesını savunan Taıne'e dek edebıyat eleştırısı, edebıyat eserlerını hayatı yansıtan aynalar olarak ele almıştır Ancak Rus Bıçımcılerı, yırmıncı yuzyılın başında yaptıkları çalışmalarda edcbıya tın hayatın bır yansıması olmadığını sa vunarak edebıyat eleştınsının oznesını edebıyat metınlerı olarak belırlcmışlerdır Yapısalcılık sonrası kuramcılarından )ulıa Ktıstcva, Jacques Derrıda gıbı onemlı ısımlcrı dcrınden etkılemış olan Rus Bıçımcılığını, edebıyat eleştınsıne getırdığı yenı bakış açısı vc yontemlerle ıncclcycn "Rus Bıçımcılığı Üstunc" ve "Bıçımcı Yontcm' Vıktoı Şklovskı vc Sanatta Teknık" başlıklı makalelerde gu numuzdekı edebıyat ve kultur kuramları nın temelındc yatan goruşler hakkında bılgı edınıyoru/ Yırmıncı yuzyılın ıkıncı yarısında oluşturulan kultur vc edebıyat kuramlarını boylesme dcrınden etkılcycn Rus Bıçımcılığı'nın getırdığı değışik yak laşımlar nelerdırr* Bu yaklaşımların çer çevesınde edebıyat metınlerı nasıl ıncele nır? Rus Bıçımcılerının kullandıkları yontemlerden bugun dc yararlanmak olası mP Kokenını bılmeden kullandığı mız bu bıçımcı yontemler, kımler tarafın dan ne amaçlarla oluşturuldu? Butun bu soıulaıın yanıtlarını bu makalelerde bul mak mumkun Antak Aksoy okuru bıl gılendırmeklc kalmıyor, Turk edebıyatı na sorguladığı bıçımcı cleştırı kuramları nın ışığında yenı bakış açılatı kazandırı yor So/gelımı, durağan bır edebıyat olatak nıtcfcncn dıvan edebıyatının bıçımcı clcştırı kuıamı çerçcvcsındc ıncclendı ğınde Dıvan şıırının sanıldığı kadar duz bır çızgıdc yol almadığını goı ebıleceğımı /ı belırtıyor Orhan Velı nın onculuğıınu aptığı, Turk şımndc vcnı bır doncm b"aşlatan Gaııp akımının tcmelırıde bı çııncilcıın dcumıylc vulcşık dıldcn kop CUMHURİYET KİTAP SAYI 378 Farkb kuramlar ÇAĞDAŞ YAYINLARI İLHAN SELÇUK KİTAPLARI İSKELE SANCAK 350.000 TL 2. BASI DUVARIN ÜSTÜNDEKİ TİLKİ 450.000 TL 3. BASI DÜŞÜNÜYORUM ÖYLEYSE VURUN 350.OO0TL 24. BASI GÖRÜLMÜŞTÜR 350 000 TL 8. BASI AĞLAMAK GÜLMEK 350.0O0TL 10. BASI JAPON GÜLÜ 350 000 TL 7. BASI ZİVERBEY KÖŞKÜ 300 000 TL 13. BASI YÜZBAŞI SELAHATTİN'İN ROMANI (Iki cilt) 1 000 000 TL Cumhuriyet Kttap KutflbÛ Çağ Pazarlama A.Ş. Yerebatan Cad Salkımsoğut Sok No 9/B Cağaloğlulstanbul Tel514 01 95/96 Posta Çek No 666322 6. BASI