Katalog

NECATİ CUMALI Kamarası'nda hakkında tartışmalar yapılıyor. Odemiş kavakları Tcllidir yaprakları Banada derler Çakıcı Yar fidan boylum Yakarız konakları Çoğumu/.un, "l/.mir'in Kavakları" olarak hildiğı ama "Odemiş Kavakları" olarak kitapta doğrusu bclirtilcn bu türkünün altında sosyal tarihimizin epeyce konuşulan ama az araştmlmış bır brilümu yatıyor. Çakıcı denen ve konakları yakan ünlü Çakırcalı Mehmet Efe yüzyıhn başınua Osmanh'ya kok söktürmüştür. Dr. Sabri Yetkin, bu yapıtında dünya sosyal tarihinde görülen, varhklıdan ahp yoksula daöıtan ve doğal olarak geniş halk yıöınlanndan yardım gören "sosyal haydut" tipinin Türkiye'deki cn önemli örncği Çakıcı Efe üzerinde yoğunlaşmıştır. 19. yüzyılın ortalarından itibaren birçok çete Ege dağlarında kol gezdi. Merkezi otorite zavıflamıştır. Ösmanlı devleti eşkıya ile başedemiyordu. Aydın'a vali dayanmıyor, her vali sadcce başkente rapor yazıyordu. Batı basını da Çakırcalı ile ilgileniyordu. Hatta Çakırcalı'ya "Le Roi des Montages" (Dağlar Kralı) adını takmıştı. Dr. Sabri Yetkin bu kitabı BaşbaKanlık Osmanlı arşivini tarayarak, bu konuda yazılmış tüm makale, belge ve kitapları okuyarak yazmıştır. Okuyucu doöal olarak sorabilir, kitapta yoğunlukıa Çakırcalı anlatılıyor, neden kitaba "Çakırcalı Mehmet Efe ve Sosyal Haydutluk" adı verilmemişde "Ege'de Eşkıyalar" adı verilmiştir. Bunıın cevabı da yalındır. Ege'de Efe, "Sosyal Eşkıyajık", "Efelik Ruhu" deyince ilk akla Ödemişli Çakırcalı Mehmet Efe gelir. Çakıcı Mehmet Efe, daha sonraki tüm erelerin ve zeybeklerin atası vc ustasıdır. Bu nedenle kitabın Çakırcalı Efe'den bu derece geniş söz etmesi doğaldır. Ovalar padişahınDağlar bizimdir diyerek, Osmanlı devlet otoritesine başkaldıran bu efeler çoöunlukla neden Egc bölgesinden çıkmıştır. Osmanlı'nın en gelişmiş, tarımın en fazla ticarileşmiş olduğu bölge Ege bölgesiydi. Ezilcn, zulme uğrayan, sömürülen haksızlığa uğrayan yoksul kişilerdi daĞa çıkan bu zeybekler. Aynı zamanda bu ezilen sınıfları da temsİI ediyorlardı. Kitapta "sosyal haydut" olarak nitelenen ve efelik törelerine göre yaşayan bu zeybekler, Osmanlı idaresinin bozuk düzenine başkaldırmışlar, haksızlıklara boyun eğmemek için dağlarda dolaşmışlardı. Ancak, Ege'nin emperyalistlerce işgalinden sonra, bu cskı efeler, savaş ortamında oluşturdukları Kuvayı Milliye güçleriyle ülke savunmasına katkıda bufundular. (Demirci Mehmet Efe, Yörük Ali Efe, Gökçen Efe, Postlu Mestan Efe, Mursallılı Ismail Efe, Keleş Mehmet Efe, Kör Bayram Efe, Dikileç Koca Mustafa Efe, Kayıkçıoölu Molla Hüscyin Efe, Karaerkek Mehmet Efe, Hacı 1 Ialil Efe, Kara Osman Efe, Danişmentli tsmail Efe, Çaylılı Mehmet Efe gibi) Sarı Zeybek'in (Mustafa Kemal'e Anadolu halkı tarafından verilen mertlik ve cesurluk unvanı) saflarına katılarak Batı Anadolu'da sivil direnişin öncülüğünü yaptılar. Tüm bunları bir tarih disiplini ve metodolojisi içinde fakat bir romanın akıcı iislubu çerçevesinde okuyoruz, Ege'de Eşkıyalar kitabını edininiz. • * Ege Sevgisi/ Ya^ar Akwy/ Bilgı Yayınevı/' Kasım 1996/ 255 ç ** Ege'de Eşkıyalar/ Sabri Yetkin/ Tarth Vak/ı Yurt Yayınlan/ Ağustos 1996/232 ı CUMHURİYET KİTAP SAYI 364 Mehmet Süreyya'nın"Sicilli Osmanî "si yeni Türkçe'de Osmanlı Ünlüleri Tarih Vakfı, Mehmet Süreyya'nın "Sicilli Osmanî"sini yeni kuşaklara kazandırma projesine girişti. Seyit Ali Kahraman ve Nuri Akbayar'ın faaliyeti ve hızlı çalışması ile Sicilli Osmanî yeni harflere çevrildi ve yayımlandı. İLBER ORTAYLI nlü Mehmet Süreyya Bey'in Osmanlı Imparatorluğu'nun tek biyografi eseri, (ikincisi arşivimizde 90.000 memurun biyografilerini içcren Sicilli Ahval hem basılmamış, hem de en az okunan 200 küsur cilt) bugünc kadar karaborsada zor bulunan Dir külliyattı. İlk defa müzikolog Dr. Gültekin Oransay birinci cildin en başında yer alan Osmanlı hanedanı bölümünü pek öztürkçe olarak yayımlamış, arkası gelmemiş, naskı da iltifat görmcmişti. Bu başarısız deneme, çağdaş Türk aydın ve araştırmacısının bırakınız 1618. asırların Osmanlı edebiyatını, hatta bu asrın başında yaşayan ve aslında bugün de aynı dil, aynı düşünceyi paylaşan aynı kültür çevrcsıne dahil (Batılılaşan Türkler) nesille dahi ilişki kuramayacağımız konusundaki kötümserliğe hak verdirıyordu. Derken Tarih Vakfı, Sicilli Osmanî'yi yeni kuşaklara kazandırma projesine girişti. Seyit Ali Kahraman ve Nuri Akbayar'ın faaliyeti vc hızlı çalışması ile Sicilli Osmanî yeni harflere çevrildi. Doğrusu bu çeviri salt bir transliterasyon (yeni harflere çevirme) ile sınırlı değildi. Aşırıya kaçmadan ve esas üsluba bağlı kalarak metin yeni dile çevrilmişti; ama kritik alıntılar ve ifadat orjinal metindeki gibi (italik veya tırnak içi) bıralulmış, sonra asıl önemlisi eserin tasnifi yeni Türk alfabesinin harf sıralamasına göredir; dolayısıyla elif ile başlayan A, E maddeleri hepsi aynı yerde değil ABC sırasına göre mevzilenmiş. Deneme için baktığınız maddelerde önemli çeviri hataları yok; dolayısıyla yeni kuşakların istifade edeceği bir çeviri ve basım faaliyeti sözkonusu... Altı cilt de tamamlandı. 6. cilt eserin zeyli ve Tarih Vakfı'nın hazırladığı indeKsten oluşuyor. Böylece Sicilli Osmanî kullanılması son derece kolaylaşan, orijinal baskıyı aratmayacak biçimdc kültür hayatımıza kazandırılmıştır. Şu sıra Sebil Vayınevi. Sicillı Osmanî'nin ilk cildini çıkardı (Ali Aktan, Abdülkadır Yuvalı, Mustafa Keskin tarafından hazırlanmıştı). Bu baskıda sadece translitcrasyon yapıldı, (üslubu ve metni aynen aktarıyor) ve Osmanlı alfabesindeki harf sırası aynen muhafaza edildi. Her ikisini ae kullanabilecek okuyucu zümresi farklı. Modern dile aktarma yapan Kahraman Akbayar'ın nüshasında asırı yenidilcilik yok ve eski ifadeler oldukça dokunulmaz bir biçimde bırakılmış. Sicilli Osmanî; elde mektup, doğum ilmühaberi, cenaze ilâmı, her vesile ile alınan belge, kayıtlı diploma, tutulmuş günlük bulunmayan, tercümei hal (autobiografi) gibi metinlerin kaleme alınmadıgı, taleb cdilmediği, saklanıp kaydedilmediği bir toplumda ortaya çıkmış muazzam bir eserdir. Bunu kaleme alan Mehmet Süreyya Bey merhum, (18451909) ömrünü mezarlıklarda geçircn bir ilim hâdimi muhterem kişidir. Çünkü eserin esas malzemesini mezartaşları; bilhassa aynı parsele gömülen babadan oğula ilmiyye ve kalemiyye mensuplarının kabir taşları teşkil eder... Bu malzeme bugün artık yok. Büyüyen tstanbul'un hoyrat ve bir kısmı utanma duygusunu kaybeden halkının elinde mezartaşları mıcır olmuş, yola gitmiş, çalınmış ve kendini bilmeyenler hâlâ taş çalıyor veya Karaca Anmet'te olduğu gibi taşları kaldırıp, yerine aile mezarlarını kurduruyorlar. Mehmet Süreyya Bey mezarlıklarda gezinen, bazen geceleri büe oralarda kalıp araştırma yapan bir müdekkikti. Bunun dışında şuara tezkiresi, Hadikatü'lvüzera vs gibi birtakım devrin zayıf nitelikli biyografik eserlerini de kullanmış. Bu ünlü kitabın bu yıl içinde geniş kuşaklara kazandırılması sevinilecek bir olaydır. Sicilli Osmanî sadece akademik müracaat kitabı değil; can sıkıntısı sırasında karıştırılıp okunacak ve öğrenilecek müracaat kitaplardandır. Hayatın her safhasının gülünç ve görkernli çizgileriyle her türden Osmanlı meşahirine (ünlüleri) orada rastlamak mümkündür. Şöyle bir madde okumaya değmez mi? "tbrahim Efendi bir kasabın ogiudur. Çıraklıktan ustalığa peştemal kuşanmak törenindc usulen bir koyun kesmesi emrolununca acele ile başı yerine kuyru&unu kesmiştir. Uayvan ceylan gibi sıçramakla bunun kasaplığa yatkın olmadığı anlaşılıp ilim tahsil ettirilmiş, 1027'de (1618) Kayseri moUalığına nail olmuştur. 1029'da (1620) vefat etmiştir. Kardeşi veya oğlu Ali Fiendi'dır. (1.99)" • .. Sicilli Osmanî Osmanlı Ünlüleri /Mehmet Süreyya/ Eskı yazıdan yeni yazıya aızisı/Eikı yazıdan aktaran S Ali Kahraman, Yayına hazırlayan Hurı Akbayar/Tarıh Vakfı Yurt Yayınlan 1996, 6 Cilt YAĞMURLARLA TOPRAKLAR 400.000 TL(KDVdahıl) ÇAĞDAŞ YAYINLARI ORALÇALIŞLAR U ÜDERLER HAPİSHANESİ ÜDERLER HAPİSHANESİ 350.000 TL(KDVdahıl) (tiill Elllln n 1IIİM Ul '(»•'* ftıltıi 4 BASt < L, ı ( £ ÇAĞDAŞ YAYINLARI HAYDAR TUNÇKANAT 27 MAYIS 1960 (Diktadan Demokrasiye) Demokrası tanhımızde denn ızler bırakan, halkımıza özguriuk, sosyal ve ekonomık haklar getıren 27Mayısl960 Devrımı ile ılgıll, belgelere dayalı, kapsamlı bu kitabı 27 Mayıs Devnmmın icinden geten, Mıllı tiifiik Komltesı uyesı, h'aydar Tunçkanat hazırladı DEVRİMİ Haydar Tunçlunat 27 MAYİS Basıma Hazıriayan:Nuran Tezcan ATATÜRK'ÜN YAZDIĞI YURTTAŞLIK BİLGİLERİ Ulus nedır, devlet nedir, özguriuk. demokrası ve karşılıklı haklar ödevler, görevler nedır.. Bu konularda Atatürk'ün hala çağdaşlığını yrtırmeyen göruşlen gunumuzun yalnız gençlığını değil, yetışkınlerını de, kendılennı yetışkın sanan yarı aydınlan da doyurasıya bılgılendırecektır Atatürk'ün Yazdığı YURTTAŞLIK BİLGİLERİ 3.Bası çıktı 200.000 TL(KDVdahıl) Çsft Pazariama A.Ş. Yerebalan Caddssı Salkmsöğut Sokak No 9/B Cagaloğlu Istanbul Tel 514 01 95/96 Poslaçekıno 666322 SAYFA 11