Katalog

gan dııekleı gokyuzunun fethı mıtosla ıııı.ı bağlıdıı hıtbol'ıın kokenı olan Maoıı top oyunlannda lıedef top gu ncsı tcmsıl edeı Bı//at bu c^ılışmada da kutsallıgın uı,uveıicilığı ve kkctıın bulaş.ma mcka nı/m.ısı hakkında bıı goıımtu vcınıek ıstcdıgınuk (,(«. ukl.ıı ın koıebe ovu nunda ebclıktcn dalıa ı\ı bıı oınek bu Ltmadmı Avııca bu ovunun ve ovıın d.ıkı ebenın Ispanvolca da kıı anlanıı n.ı gclen mancha adıvla anılnıası ıla /a kn mânıdaıdıı Bılmcce mıtolojisı dc lluı/mga'ya kaydackğer bır yaıdım sağlayacaktıı Bıı oyımdan cok ycrdc so/ eder, ama ayınsel ısjevıyle pek ılgılcnmeden, lııı ınrlılık ve bılgılılıgın kanıtlandıgı bır kafa oyıınu olara'k bahscdeı ()ysa ayınsel ibjcv bııc,ok duıumda aşıkatdır Iddıalat, turnuvalar veya bılmccc sına malaıı hakkında, Jan dc Vııcs'ın nıo nogıalısıııck ılk elden belgeleı bulabı lııdı Oıncğın (J Duıne/ıl'ın dc oncmı nı vuıuuladığı bıı paıc,asını aktarırsanıs, (skandınav taııhc.eleıınde, Kral 1 ıcy vcya Sıglıud doncmındc (mctın Icı tııı konuda çelısır), yaşjıların oldu ııılmesı ycîiııc, gencjeıın Roma'dakı vcı sacıum mısalındckı gıbı goç, cttiKsı kaıaıı bıı dı/ı /or ya (İA ımkansı/ va da bılmccemsı goıevleı ıddıa konıısu yapılarak alınıı bu vaıış,madan 7annc,a Fııgg'ın akıl veıdıgı bıı genc, kız galıp c,ıkar Mctın, «,ok agk s,ekılde bır ııy gaılık olgusuna gondeıme yaptığı ol ı,ude dıkkat c,eKicıdıı Bıı konuda, Samson'un bıı /ıyafette soıdıığu ıınlu bılmeceyı dc hatıılatmak gcıcklıdıı U kcl halklaıda oldııgu gıbı ç,ok karmasık vapılı halklaıda da topluluğa kabul ayınleııncie bılmecclcıın ıol oynadıgı na kusku yoktııı, Bıınlaı aıasında cn unlu olanı, Oıdıpus'ıın çozduğu ve I hcbaı talıtına otuımasinı sağlavan bılmccc, goıunduğu kadaııyla krallığa ka bııl sinamasına gondcımc yapmakta dıı Dalıa oncnilı vc bckknmcdık bır katkı, sııktc, palya<,olaıın şaklabanlık laıında vc ozellıklc kotıı laklıt cderck, acemılığı vc budalalığıyla matıak tcla kctlcıc yol açan Augııste" lolunde bulunabılır Mıtoslaıda <,oğu zaman bu uns bıı kiijilığın mudahalesı gorulur, Ingılı/ dılı bılgmlcıının Tııckstcı ı [dıı zenba/1 gıbı Oluınun kokcnı kadına baglanmadıgı /anıaıı gcnellıkle dıı/en ba/ııı lıcm gıılunc., hcm dc aptalca vc tıa|ik olan davı amsjaı ına baglanır ] latta ıskambıl oyunlannda hıc,bıı ıen gc aıt olıııayan, scıbestc,e vc adcta c,ıl gınca tum bıleşınıkıc gıııp hem karıs tıran hcm tamamlayan |okcı'ın \aılığı iıııı bcn/cr bıı anlamda yoıumlanması nııı uvgıın olııp olmadıgı dahı sorulabı lıı Basıt bıı tesadul muduı bu' Yoksa yo/la%mıs bıı kalıt mı' Buıada pck oncmı yoktur Lsas olan, bu konuda mıtolojık mal/cmcnın /cngın vc ctkılc yıcı olmasıdır Bu noktada, ya/arın <,ok yaıarlandığı potlaç tan da fa/la, ger çcktcn oyunsal bır unsurıın kutsallık alanında nasıl ycı aldığını gosteımek ıcın mustcsna bıı fırsat vaıdı Ustclık bıı unsınun, ınsanın nasıl olıımlu bıı canlıya donus,tuğunu acjklavan cfsane lcrdc sıııcklı olaıak bıılunması ılgınç, tıı Oyunsallıkla kutsallık aıasında kuıu labılecek baglantıl.ııı cn başta bcııım kabul ettığmı goıuluyoı Ayııca, ) I lu ı/ıngd'nm dcgırmcnınc de scvc seve sıı taşıyorum Yınc dc, oncmlı bıı nokta da ondan avıılıyorum Oyun vc tapın nı.ı bıçınıleıının, c.unku varolusun sııa dan akıs,ından ayrılmaya cşıt du/eyde o/crı gostcrıyoılaı dıyc, vaıolus, naza ıında esckgeı bir duııını îsgal cttıklcrı nı, ya o,\ bu ncdcnlc aynı kapsama sa hıp olduklarııu duşunnıuyorum îsutası kcsin vc soyknıcyc bılc gcrck CUMHURİYET KİTAP SAYI 338 Olümiin kökeni yok kı acık kapıları kıımakla yaptığımı/ ^eylcrdcn hcr za suclanabılıı ım Yıne dc dalıa man sakınmamız gerekır lyı bclııgmlestırmcye dcgcı Sonunda bır felakete yol /anncdıyoıum I'aıtısma, eğı acabıhrlcr Ustelık, ruzgâı lımlcr davasına ındııgcnsc lıı ckcnın lırtına bıctıgını dc lc, /ahmcte dcğcr Oyunun bılııı/ Son olaıak <.\A nııı saf bı<,ım oldugıına, keııdı so kadckıatı, ka/alaıı adalct ııımu ıcjııdc tasıvan hıalıyet sı/lıkkıı vc masuınlaıın Iıa !}ina gclcbılcn hak cdılmc olduğuna kıııallata s a d ı t c mıs oııca lıclavı hcsaba kat kuıal olduklaıı i(,ın ııavct m.ik gcıckıı cdıldıguu kımstııın ıtıı.ı/ı vok Bı//at I hıı/ınga da ()\tın, ' sınırlı vc gc kapsamın ıkıruıl oldupı Cici bıı mukcmmclı Tck cümleyle iyi nu bclııtıyoı' Kutsallık vcl'ın ycrı dcğıldıı sa oyııncu, oyunun ve dccc Kadcrın crcndiM so/ konıısu oldugunda duı ıım bovlc dc^ıldıı, olduğumıı/ bır ncvı M nayatın alanlarını gınak oluştuıur Kcndı s ıınku aksınc o sa( kap kan^tırmayacak kcndımı/e scc,tığımız samdıı bolıınmcz, kapa rısklcı, onccdcn Iıclır Iı, cldcn ka<,an vc ctkılı ölçücle soğukkanlılık lcnıııı^ oldukları ı^ın, sahibi olan ki^idir; giK, Ayın usullcrı bıı gıı cıın ele gc(,ırılmcsınc, kaybcttiği zaman bile, ovuna suımcyc ha/ıroldugumu/ kadaıını aija cvtıllc^tııılmcsınc, cldcn kcnclisi için oyunun mazlaı Bu ko^ullar ku gcldıgıncc yonctılmcsınc oyunda kaldığıni; nıar oyunlannda bıle ni7iıiet edeıler Zıra bıı ge^erlıdır Oyuncunun gıi(, onundc, ınsanın ça yanı oyuna, iyi bir naları eğrctı vc kararsı/ kalbe yakı^mayan bır kcndısını tahhın clınc bıraktıgına kuşku yok kalmaktadıı, tanımı gc önem atfetmcdığinı tııı, ama cn nıhayctındc ıcğı o dcrccc ınsanustu bıınıı nc ol^ude yapaca duı Ins.m bu gııcu hıc, ve tesadüfler vcıır bıı duıumda k c y h n t c karşısında yılgınlığa ğına kcndısı kaı.ıı hayat Ustclık oyunda (,ckıp ı^tvırcmcv vc onun kapılmayı densızlık takmden daha ozguı vc ıktıdaıını ontcden belıı claha ba£ınısı/dır, bır lcnmıs sınırlar ı^ınc ka yerine koyduğunu anlamda cla, koı talıhın patamaz Ona saygı duy gösteren kii;idir. ona ula^ması daha zorması, onundc tıtıcmesı cluı Bııtun malını mulve alçakgonulluluklc yal kunu bıı scfcrdc oıtaya suıcısc, başka vaıması tla gcıcklıdıı Bunıın i(,ındıı ları /orlamamıstıı kı onıı, kaybcdcrsc kı kutsallık, tıcmcndum ftıtııtıtıl vc de, kcndı tııtkusundan baska kınaya lascınans [buvulcyıcıj olaıak tanım cak kımscsı voktur lanmi!;tıı Bıından dolavı dua cn tc mcl clını davıanıs halınc gclmıstıı, kul Ivı oyııncu kımc denır' Nc sanssızlıktan yakınmava, nc dc basına gclmelandıgı guclcıı clcnctımı altında tuttıı sını ıstcmcmı^ dahı olsa, mııhtcmcllı^ıgıı /annını vayan bıı buyucıınun kalır nı o/gurcc kabul ctmı% olduğu bır LC davranı^ının /ıddıdıı mutsuzluğa u/ulmcyc hakkı olmaclığını Kadıı ı nıııtlaklık kaynağı olan kut bılcn bııınc dcnıı Tck cumlcyle ıyı sallık yoluyla, mumın ıc,ının dolııp ra^ ovııncu, oyunun vc hayatın alanlarını tı^ını hısscdcı Onun kaıijisında sılalı kaııstıı mavacak olcudc soğukkanlılık si/du vc kadcıı onun clındctlıı Oyun sahıbı olan kısıdıı kavbcttıgı /anıan cla duııım bunıın tcısıdıı Hcı şcy ın bılc, kcndısı ıc.m ovunıın oyunda kaldı sanıdır varatıci ınsan taıahndan icat gını, yanı ovLina, ıyı bır kalbe yakışma cdılmi'jtıı Bu ncdcnlc oyun dınlcndı yan bır oncm atfetmcdığinı vc tcsadufnı, rahatlatıı, hayattan avııır vc tchlı lcr karşısında yılgınlığa kapılmayı denkclcıı, tasalaıı, ı^lcrı unutturur Kut sı/lık ycrınc koyduğunu gostcıcn kışısallık ısc aksınc, yanında dın dışı varo clır luşun lahatlama, dınlcnme ve eglcncc gıbı kaldıgı bır ıı, gcrılımm alanıdıı Boylclıklc ovunu, ınsanın harckctlcDuııım tcısınc donmu^tuı rı na/arında tum kavgılaıdan u/aklastığı o/guı la.ılıvct alanı olaıak tanımla Varolma miicadelesi mava vonclııı/ I laıckctlctının kapsa Oyunda ınsan gc ıcckicn avıılıı ()n nıını tanımlaı kosullaımı ve amacını ccdcn tasaıladığı olçuıic lıaglandıgı bclııkt Rahaılıgı, sogukkanlılıgı kcyh ozguı bır faalıvct aramaktadıı tlkın buıadan gclıı, sadcce tabıî clcgıl avnı h.ııckctlcıının sonu<,larını sınırlar Hc /amanıla nıccbuıîclıı dc, zııa yıkıma ya dclını kcndı tcspıt cdcı Oyun alanını da ycnılgıye dahı ıığransa, oyıınu tazla (saha, pıst, ııng, sahnc va da satıanc, ciddıyc almamak bıı tııı onıır meselesı tahtası) o kadar o/cnlc ayıınıasi, u/c clır ıındc kaıaıa vaıılmış o/cl kuıallaica Kutsallığın giicü yonlcndırılcn vc haıekctlcıın ancak nu kurallaıa ııydııkları 7aman anlamlı Kutsallıgın butunuvlc kar^ıt yasalar olduklaıı avııcalıklı bır alanıtı so/ ko ıçındc ya^adığını hatırlatmaya gerek nıısu olduğunu daha goıunur kılmak var mıdır'' Kutsallığın alanı da dın dı&ı i(,ındır Bu alanıtı dı^ında, partıdcn ya^amdan tıtı/lıklc ayrılmibtır, ama oncc ya cla sonra olduğu gıbı, kcyhncc dın diiji vasamı kutsallığın koıkunç tanımlannıış kıırallarla artık uörasıl darbelerınclcn sakınmak ıc,ındır bu, nı.ız Dışaıısı, yanı hayat, buna kıyasla yoksa kutsallığın dayanıksız bır anla^bır ncvı cangıldır, bın tuılu Ichlıkcvc ma olup gcr^cklığın daıbesıylc hemcn h.ı/ıı oldııklaıını, ancak kabul cttıgı yıkılacagmdan dcğıl Suphcsı/ kutsal mı/ kaclar tchlıkcvc gudıgımı/ı vc ca lıklakı cncııılcıın (,ckıp (,cvı ılmcbi, nımı/ın ıstcdıgı aııda c,ekılmc h.ıkkı kapıısleıın clınc bırakılmamıstıı Bun mı/ olduğunu bılnı/ 1 lavattan nc ka ca am.ınsı/ kııvvctlcıı uvsalfastırmak 1 dar cla larklı Oıacla lıanı dcılcı va, i(,ın kılı kıık yaran onlcnılcı cf/cmdn tcıcyagından kıl çckcı gıbı (,ckılmcyc Ancak bılgılı bıı tcknık bıınıı başarabı nadııen ı/ın vardır Zoıluklaıla, hıtı lıı Yaijanmış ıc^ctclcı buyukı, ı/ın ve nalarla, bcklcnmcdık vc lıkrımı/ so ıılcıı vc bı//at taııtı taıalmdaıı oğıctı ııılmuş olsa ıstemeyeccğımı/ aksılık lcn bu$ so/lcı gcıckmcktcdıı Bıınlar lcrlc ccbcllcşmek gerekır Her anırıda yerınc gctuılıı, tanrı taklıt edılcıek tc ongoıduğumıı/den bır aclım daha laffu/ edılır vc ctkılcıını tanııdan alıı ıı/akta gorunuı, /ııa aıtık so/ konıısu lar Aslında kutsallığa, gcrcck yabamı olan, bır oyun clcğıl, vaıolma mucadc etkılcmck, /ateıı, ıcfahı, ıfâhî lurfıın lcsıdıı ar/ulanan tum etkılcrını tcmınat altına almak ıçın başvuıuluı Kutsallığın gıı Sıraclan yaşamda hcr buımı/ evlem cıı sııadan varoluijiı askınlaştıııı Insan leıınıı/dcn sorumlııyu/clıır Yanlıslaı, tapınaktan vcya kıııban toıenındcn hatalaı vc ıhmallct ba/en (,ok pahalıva (jktıgında o/guıluğıınc kavu^ur, (,ckın ocknıı Dolavisivla soylcdığımı/ ya dd me ya da tıtrcmc olmacian verınc gctııı lcn hıllcıın ılle dc kclarctı odcnmcz so niKjlara vol aı,tnadıgı daha vumuşak bır oıtam.ı gncı l ııındc sonunda kutsal la.ılıvcticn dın düji va^ama gcc,ıldıgınclc hısscdı lcnlc ben/etdıı Ikı duıumda da ı/k ncn vol ycnı bıı o/guı luk cleıeccsınc ulaşır Ustclık o/gıııluk vc dın dışılık hkırlcıınm bııc,ok dıldc tck bıı kclı mcylc ıladc cdıklıgını bılıvoıu/ Bu an lamda tamı tamına o/guı laalıyct olan oyunsallık, dın dışılığın sat halıdıı kapsanıı yoktur, başka alanlarda ka^ı nılnıak ıstcnccck hı^bır sonuca yol ac, ma/ Hayat na/aıında sadcce /evk vc cğlcnccdıı Bu noktada, I lluı/m ga'nın kuıgusıınu dcngelemcsı gcıckcn hıı kutsallık dınılısjlık oyunsallık hıyc raışısı belırıyoı Kutsallık vc oyunsal lık, pratık vasamla tcıs duştukkrı ol(,u de bnlesırlcı, ama pratık yaşam kaışı sında sımctıık konıınılaıda bulunuılaı Oyun kcndını bundan sakınmalıdıı Pratık yaşam onıı ılk d.ııbcsındc mah vcdcı ya cla dagıtır Bunıın aksınc, pıa tık ya^amın hukumıan kuisalhk gucu ne bağlı duicluguna ınanılıı Şaşırtıcı keşifler Ya/aı akicilıgm tanımını oylcsınc gc nibletıı kı sonunda, kuıala baglı, anlaş mah ve ucıı/ hcı bi(,ım, bu tanımın ı<,ınde yeıını alır Formulu, askeıî sa nat, olçubılım vc yargılama usulunu dahı n,ınc alır Bıından sonıa, kulturun olubtuıulmasındakı /cngın katkısını onca paııltılı bıı ^ckıldc oıtaya cjkardı ğı aynı Kjgudunun tc/ahuılcıını, kutsal lığın ıcınde kc^lctıncsı şaşırtıcı dcğıldıı Bu yolun vcrımlı olduğunu vc u/crındc hâlâ şaşırtıcı kcsıflcr yapılabıleceğını daha oncc belııtmıstım Bununla bın lıkte, bıçımlcı karşilaştııılabılıı olsa da hı, kapsamlaıın da hcr sefcrındc huklı olduğu cn a/ onun kadaı doğıudur Askcrî sanat savası, olçubılım sıııı, hıı kuk da adalct ıhtıvacını acıklanıa/1 Kutsallık ıc,ın de ılu(um boyledıı tnsa nın kcndısını alısılmıs dunyanın dısın da bulduğunu, tum haıekctlcıın kuıala bağlı ve sımgesel olduğunu, rahıbın bır toren gıysiM gıydığını vc bıı rol oynadı ğını son olaıak da toren usulunun tu mıınde oyıınu anclııan bıı şcylcı oldu ğunu bılııım ama sadcce bıc,ımler dc ğıl dc, torcnı \onetcnlc mumınlcıın ıc, scl tutumıı go/ onundc bulundıııuluı sa, lcdakâılık vc ınanc, bıılığının dc so/ konıısu olduğunu btıtunuyle kutsallı ğın i(,ındc vc oyunsallıktan tasaılanabı lecek cn u/ak noktada bulunuldugunu goıuıunı Son bır sev cklcvcccğım I loıııo 1 ıı dcns, oyunsal unsurıın <,agımı/dakı gc rılcmcsı u/cıınc buıuk bıı bolumlc son bulur Bclkı dc bıif.ıcla laudatoı tcın porıs actı nın [c,ağının uvgulamalaıınm ovulmcsi''] optık yanılsamasi vaıclıı Kcndını bundan sakınmak gcrckıı Bu nunla bırlıktc, modern toplumlaıda kutsallığın vc ^cnlıklerın alarm vcrıcı gerılemesını gormemck ımkânsı/dır Kutsal olmayan, ijcnlıksız, oyunsu/, dolayısıyla da sabıt dayanak noktaları ol mayan, bağlılık ılkclcıı vc yaıatıcıhk yetcneğı olmavan dunva, cloğrudan <ı , kar, kını/m vc tum kuıallatın vadsııı masının, varolmakla kalmayıp, butun oyunların, butun sovlu faalıyctlerın vc durust rekabetlcıın ycrınc mııtlak mcr tebesınc kondukları dunya Savasa go tuımcyen pck a/ %cye rastlanır olması kımscyı saijiıtmamalıdıı Ustclık, t.ını d.ı burun ydsa]<ın anldş ma vc cngcl olaıak gorup reddcdcnlc rın ıstcğıylc, soz konusu olan artık tur nuva savaiji dcğıl, sjddet savaşıdır, kuvvctlılcıın go/upcklıkleıım vc maha rctlerını ol<,tuklcrı sınavlaı dcğıl, cn kalabalık vc dalıa ıyı sılahlanmıs, olan ların gu^su/lcıı cvclıgı vc katlettıgı /a lımcc husıımctlcr so/ konusuduı Zııa savasın ıc,ınde, hatta c^aıııı^manın orta SAYFA 11