Katalog

Alexander Anastasius Pallis'ten önetnli bir yapıt Yunanlıların Anadolu Macerası vamlı kayboluyor" diye bir mesaj alır. British Museum'daki nüshasından bir fotokopi alınması dahi olanaksız hale getirilir. En sonunda kitabın fotokopisi bir dostunun yardımıyla ABD'den sağlanır. nı Türk kamuoyuna sunmak olanağına kavuşulur. Böylece Yunanlıların Anadolu Macerası Kitap yedi bölumden oluşuyor. Birinci bölüm Ciriş, 1830 ile 1910 arasını ilgilendiren bir çerçeve çizmekte ve "Yunanistan'ın bağımsız bir devlet olarak varlığının ilk seksen yıllık görünüşü"nü ele almakta, "sendelemekte olan Osmanlı Imparatorluğu"nun tabii varisi olacağı yolunda helenofillerin (Yunanseverlerin) beslediği büyük umutlan" aktarmaktadır. 36 sayfalık ikinci bölüm, kitaba adını veren Anadolu Macerası adını taşıyor. Bu bölüme yazar, Yunan işgali sırasında tzmir'deki Yunan Yüksek Komiseri A. Stergiadis'le 6 Ocak 1930 tarihinde yapılan bir gazete söyleşisinde Yüksek Komiser'in Yunanlılar'ın îzmir'e çıkışını "Büyük bir siyasi ve coğrafi hata" olarak yorumlamasryla baslıyor. Ayrıca Churcadlı kitabında "Wilson, Clemenceau, Lloyd George ve Venizelos gibi ileri gelen devlet adamlarının böylesine bir aceleyle böyle kötü bir işe nasıl giriştiğini bugüne kadar hâlâ anlayamadım" deyişiyie vurguluyor. (23) Yazara göre Yunanistan'ın îzmir'e çıkıp, yenilgi almasında üç sorumluluk alanı vardır Bunlar derine inilerek ara^tınlmalıdır. Birincisi, Yunanistan'ı pohpohlayıp, karşılığında Izmir'i vereceklerini söyleyerek ite kaka savaşa sokan Itilaf Devletleri'nin sorumluluğu; tkincisi, Itilar Devletleri'nin sözlerine güvenip, bundan güç alan, ülkesini Napolyon un 1812 Rusya seferiyle kıyaslanabılecek bir maceraya atan Venizelos.'.un sorumluluğu; Üçüncüsü, ta başından beri karşı oldukfarı bir harekatı, Venizelos'un yerine geçtikten sonra durdurmayıp, süraürenlerin sorumluluğu. (25) Yazar Palllis, Venizelos'un Asya'ya atlamak fikrini taşıdığını, bu fikrin Venizelos'un kafasında daha 1915'lerde oluştuğunu belirtiyor. Venizelos'un Osmanlı devletinin Dünya harbine girmesinin onun yenilgisiyfe sonuçlanacağını çok önceleri gördüğünü ve bu parçalanmada Yunanistan'ın pay alması gerektiği konusundaki varsayımların, Asya'ya atlama fikrini desteklediğini yazıyor. (26) Buna karşılık, daha 1915'li yıllarda Anadolu üzerinde çalışmalar yapan Albay Metaksas'ın kesin olarak Anadolu'ya bir sefer yapılmasına karsı çıktığı, böyle bir hareketin "başarısızlık ve hüsranla" sonuçlanacağını belirttiği belgelere dayanılarak anlatılıyor. (31) Albay Metaksas bir Batı Anadolu uzmanıdır. Bu nedenle daha sonraları ,(19181919) askeri bakımdan gerekli planları hazırlamakla görevlendirilen Metaksas "budalalık olarak kabul ettiği bu harekatın mesuliyetini almaktansa," derhal istifa ediyor. Bu bölümde her yönden hatalı olan Batı Anadolu'nun işgal hareketiyle ilgılı çeşitli kaynaklara dayanarak bilgi ve belgeıer veriliyor. Kitabın üçüncü bölümünde yazar, Yunanistan'ı îzmir'e çıkmaya zorlayan Itilaf Devletleri'nin tsorumlulukları üzerinde durmaktadır. Özellikle Ingiltere, Fransa, Rusya, ltalya ve ABD'nin sorumlulukları ele alınarak tartışılıyor. Ingiltere'nin sorumluluğu tartışılırken özellikle, Lloyd George'un sorumluluğu üzerinde durulmakta ve "meslektaşları arasında kendini Helenizme büyük ölçüde kaptırmış olduğu gibi, kendi deyimiyle barbar Turklerden nefret ediyordu" denilmektedir. (67) Ashnda bu yargı tamamen doğrudur. Çünkü tngiliz Başbakanı L. George kökten bir Yunan nayranı ve kökten bir Türk düşmanı olarak tarihe geçmiştir. Yazar, L. George'un bu aşırı helenizm CUMHURİYET KİTAP SAYI 319 Kitabın böiümleri hill'in The World CrisisThe Aftermath Yunanistan'ın Türkiye'ye karşı yürüttüğü politikaların arkasında ne gibi nedenler var? Megali Idea nedir? Politik, ekonomik, ya da psikolojik nedenler mi bu sürekli saldırgan politikayı etkilemektedir? Tüm bunları özümsemek, ayırdına varmak için bugünlerde Alexander Anastasius Pallis'in "Yunanlıların Anadolu Macerası19151922" adlı, Türkiye'de yeni yayımlanan kitabını okumak gerekiyor. ALEV COŞKUN M egali Idea düşüncesi, TürkYunan ilişkilerini 150 yılı aşkın bir süredir etkiliyor: Özellikle, 19. yüzyılda güçlenen Meşali Idea, Yunanistan ın Osmanlı devlctınden sürekli toprak kazanmasına dayanıyor ve merkezi Konstantinapolis (Istanbul) olan Bizans devletinin canlandırılmasını hedefliyor. Bu bağlamda, TürkYunan ilişkilerinin tarihi, birbirini suçlamalar, sürtüşmeler, toprak kazanım ve kayıplarını içeren gelgitlerle doludur. Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı'ndan sonra, Atatürk ve Venizelos tarafından yeniden kurulan TürkYunan dostluğu, Kıbrıs uyuşrnazlığı ile doruk noktasında bozuldu. Daha sonra, Ege denizinde kıta sahanlığı, karasuları ve hava sahasının genişletilmesi gibi isteklerle yaygınlaştı. 1995 yılında, Yunan Millet Meclisi "Deniz Hukuku Sözleşmesi"ni onayladı, Yunanistan'a karasularını 12 mile çıkarma olanağını tanıdı. Pürüzlü ve sürtüşmeli ikili ilişkiler son günlerde Kardak krizi ile çatışma boyutunun yanından döndü. Kardak krizinden sonra Yunanistan Avrupa Birliği'ni harekete geçirdi, Kardak gibi küçük adacıklara gönderme yaparak, bu adacıkların TürkiyeYunanistan sınırı kabul edilip Avrupa Birliği tarafından güvence altına alınmasını içeren, Türkiye için tehlikeli bir istekte bulundu. Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi bu isteği akıl dışı bulurken, Avrupa Parlamentosu Yunanistan'a yakın bir davranış sergiledi. Özede :TürkYunan ilişkileri gelgitlerini sürdürüyor. Bugün TürkYunan anlaşmazlığını olusturan politik ve ekonomik sorunlar şunlardır: 1 Türkiye'ye yakın olan Doğu Ege adalarının silahlandırılması; 2 Yunan karasularının 12 mile çıkarılması, hava sahası ve kıta sahanlığı sorunları; 3 Trakya'daki Türk azınlığın üzerindeki baskılar; 4 Kıbrıs'ın gelecekteki statüsü; Tüm bu sorunlar ashnda Lozan'la konulan ve korunan dengeleri altüst etmeyi de hedefleyen girişimlerdir. Yunanistan'ın sürekli Türkiye'ye karşı yürüttüğü bu politikaların arkasında ne gibi nedenler vardır? Megali Idea nedir? Politik, ekonomik, ya da psikolojik nedenler mi bu sürekli saldırgan politikayı etkilemektedir? Tüm bunları özümsemek, ayırdına varmak için bugünlerde Alexander Anasta "Yunanistan'ın Büyük Savaşa girmesi sorununun doğurduğu ve 1915 Ocak ayında başlayıp 1922 'nin Ağustos ayında Yunan ordusunun yokoluşu, Izmir'in yıkılışı ve Başbakan Gunaris'le beş bakanın idamı gibi feci bir sonuca, ya da doruk noktasına varan bu olaylar dizisi, Yunanistan'ın içinde ve dışında geniş bir yayına yol açmıştır." Vazann bu paragrafta özetlediği 1915 ve sonrası yaşanan olaylar kanımca, Yunanistan'ın kazanım ve yenilgilerini, yükseliş ve düşüşlerini, özetle Yunanistan'ın davranış biçimini ve kimliğini oluşturdu. Pallis, 1915'lerde Makedonya'da çalışan bir bürokrattı ve Venizelos'un Selanik'te Amiral Kunduriotis ve General Danglis'le birlikte kurduğu ihtilal hükümetine katılan ilk memurlardan biriydi. Yani Alexander A. Pallis bir Venizeıoscu'dur cerası 19151922 adlı, Türkiye'de yeni yayımlanan kitabını okumalı. Kitap Orhan Azizoğlu'nun çevirisi ile dilimize kazandırıldı ve 1995'te Yapı Kredi Yayınlan tarafından yayımlandı. Önce yazar hakkında btrkaç söz: A.A. Pallis kimdirPPallis'in kitabı 1937 yılında Ingiltere'de yayımlanmıs; kitabın önsözünde birinci paragrafta Pallis şöyle diyor: sius Pallis'in Yunanlıların Anadolu Ma 192O'li yılların ortalarında Orhan Azizoğlu bir Amerikalı'nın mirasını tasfiyeye memur edilir; evraklar ve kitaplar arasında raslantı sonucu Ingilizce "Greece's Anatolian Ventureand After (19151922)" adını taşıyan kitabı bulur. Kitabın adı birçok çağrısımı kapsadığı için hemen okuyup bitirir. Milli Mücadele tarihimizle bu derece ilgili bir kitap nasıl olurda kırk yıldır Türkçe'ye tercüme edilmez diye duşünür, kitabı dilimize kazandırmak için ivedi çalışmaya baslar. Kitabın çevirisi biter, Sander kitabevine baskı için verilir. Çeşitli nedenlerle bolur. Aslını elde etmeden bu derece yankı uyandıracak bir kitabın basılmasını uygun görmez. Bu arada kitabın aslını ya da fotoikopisini bulmak için Amerika, îngiltere ve Batı ülkelerinde yapılan çalışmalar başarısız kalır. Yazar, tercüme ettiğı kitabın aslını bulmak şöyle dursun 'Amerika'daki halk kütüphanelerinde TürkYunan ilişkileriyle ilgili kitaplar debaskı işi uzar. Bu sırada kitabın aslı kay Kitabın dilimize kazandırılması ve macerası SAYFA 14