Katalog

yıllar oııcc ba^layan vc araıtıızda hâlâ surcn bu tartı\maya gırmeyclım ıstcr sen Ben martının ıtığını cıcığını bılmek ısterım, bır martı ımgesıyle yetınemem Doğayla, ınsanla ne kadar /engınleşır sck hayal gucumuz dc o olçude zcngın le^ır Komanlarındakı bır ba\ka gclcnck scl motıf dc at Bılıyorsun cskı Turk lcr'dc "at kultu ' var ama, bu, "anladı ğım kddıirıyla pck unıurttnda dcğıl sc ntn Pckı Akçasaz'ın Ağaları ııda o gu zcl ınsanlar ncdıti kcndılcn kadar guzcl atlara bıınp g/dıyorlar, hıç donmcmccc stnc gıdıyorlar^ lııcc Mcmed'ın ıkıııcı cı/dmdı bctım/cdığın at Koroglu'nun Kırat ından daha ftizla olağanustu ozcl lıklc r tayyor Babamın atlaıı vaıdı O olduktcn sonıa bcn ta>laı yctıs,tırdım Amcamın verdıgı ı.ıya bınıp Duldul dagının aıka sına gıckıdım (^Kiıklaı neler yapma/ laı, at sahıbı olııp Vc\n golune gıdeteğı/ dıye Van golunu Duldul dagının arka Mtıda / a n n e d e t d ı k aıkaclas,ım Melı nıct'lc At bcnım c,ok ha^ıı ncs,ıı oldu gıım bıı sev Allaıla doğen surdıım, at laıla aıaba suıdum atlaıa bındım Ba bamın saglıgmda c,ok sovlıı atlaıımı/ oldu Sutıvc'den Aıaj) atlaıı g d ı ı d ı Bıı gıın bındım kcndımı ranıı'nın oglu zanncttım Ikı vana^ma atın ıkı ayagın dan tutmus, bcn atın u/etınde\ım, ko yun sokaklaıında dolasıyoıuz Oylesı ne guıurlanmıs,tık kı 1 Allah ınsana ovlf gtııuı \c tmcsm 1 Llbcttc halk sjıımclc c,ok la/la at mo tılı vaıdıı Bıı atı severım bır de gıı/e lı" dıyoı halk ^aııı Ycdı ya^ımdan bcıı bıldıgım bıı s,ıııdıı İsmaıl aga bovuna b ı m u s o y k t d ı , evın onunclekı ağaca sııtını dayaı, Dadaloglu tuıkuleıı soy lcıdı Bu İsmaıl ağa nenım b n \ o k ıo ınanımda ge<,eı Koms,umu/du, nuıthış bıı sesı vaıdı Ince M e m e d ' d e çımenı yes.il gozlu adam dıye gc<,u O n u Kanın Sesi'nde ck ya/dım Dcmck kı kcııdı %ıi$aınından old/ığu küdnr halk ştmııdı n ch bc \lc nıyorsun I lcı ıkısı dc onemlı Ycdı va^ımdan bcıı dınlcdıgım bıı mateıadıı bu atlar Kotoğkı nun Kıratı kadaı masallardakı atlaı d<ı oncmlı bcnım ıçın At motıh, aslında, ınsanlığın motıfıdıı Soz Koroglu ndciıı açı/dı ya lııcc Mcmcd'c doıulıtn yım bız llaı/gı <j kıya tıpı mndc l oldu hıı romana 1 Ko rofcltt mu kı bdıyonuu \on araştırı/uılar oııtııı yalntzta bır dcstan kahramam dc ğıl gerçcktcn yasamış bır ( tlâlı ba^ı ol dııgunu ortaya koydu Soııra, dayıların arastnda da eşkıya ç,ok Gerçcktcn yaşa r/ıij ın\anlar Bır keresıııdt, Çakırcalı Lfc'nın kızının Odeınii tt doğan aıınc nıc sııt antılıpj ynptıg'ım aıuatmı^tını \a na Ihr tn n yok tduğtııula Bctıı, nzc rııu koskota bır kıtap yazdığtn {ahınalt'ıun ioruutı ılcııı Lİn/ı^tttı dc nc yapatag'um kcııdnm >ıa\ıl tımızı ı^ıkdnııağnm btlc Bu konuyu bır lyıcc anlatayım Çunku hı<, kımsc, bugune katlar, ne anladı nc soulıı Aıslanım Tuık cntc lcktuclı 1 Dunyayı lyı kavramı^ ama, bcn nıyc tılt tılt Ince Memed ya/ıyo rıım laıkında dcğıl' Rama/anogiu kıtaplığında elıme Naima Tarihi gc(,tı bır gun Bu kıtapta bıı Mclıdı hıkâycsı dıkkatımı (,ektı 1600'lcıdc Sakarya'da, Sakaıya ^eyhı dıyc bır ^eyh unlenıyor Kendını mendı ılan cdıyor bu ijcyh Zaten her Celâlı ba5}ı bır mehdıdıı Bu Sakarya ^cyhı bc^ bın kıs,ı toplayıp padüjana ısyan cdıyor Koskoca Osmanlı ordusunu tam uı, ke/ bozuyoı IV Murat, 1615'tc sanıyorum, Bağdat scfcıınc gıdcrkcn Konya'da kararg.ih kurduğunda, sad la/am "Padı^ahım, dıyoı, bı/ gıdıyoıu/ ama, scn buıada yokkcn Sakarya ^cyhı tstanbul'u /aptcdcı, bak kaç ke/ oıdu laıımı/ı bo/du " Bunun uzcrınc padı i}ah dıyoı kı, 'l'tkı oylcysc, uı, tuğkı SAYFA 6 vezırhk ıhsan ettını, alın bır hılât, bır samur kurk, bır at, bıı kılı^, gt>turun de o da gelıp bı/ımle sefere katıkın, Kızılbai; ustunc gıdıyoruz, sevaptır Ordusunu <,eksın de bızımle gclsın Sadra/am gıdıyor Sakarya ^eyhıne Bı zım şcyh çok vakı^ıklı bıı adammış, gcnc,, ınsan guzelı, sakalı abano/ gıbıy mıs Bunu ya ben uyduruyoıum, ya da kıtap boylc yazıyordu Naıma Itirthı yanı Zannedıyorum Neysc, "t^te vcvır Iık ıhsan buyurduk, bızımlc gelın" dı yorlar "Gelemem" dıyor "Yahu scn > dclı mısın " dıyorlar, "Scnı bııakmayı/ buıada, Bağdat ordusunu ustune (,c keı, gelır scnı yakalaıı/ Koyun tarşı sında cscgc tcıs bındırırı/ Matsallaıını kanata kanata, dcrını yu/crck, go/unu ovaıak u(, gundc olduıuruz scnı" dı yorlaı "Gelemem" dıyor "bıliyorunı yaparsını/ ama gclcmem " "Scn dclı mısıiT'" tlıyorlaı "Hayır dclı dcğılım ama mccbuıum" dıyoı, "Bcn huıut, ct mcyc mccburum 1 " Bunun u/erıne \a kalıvoılaı Sakaıva şcyhını ıskencevle olduıuyoılaı Bu olay bcnı muthıs, ctkı kdı ı^tc Ivct Ayrıca da yım Dogu Anadolu nun cn buvuk c^kı yası O n u n da matcrası, ana mın b a n a an lattıgı gıbı, tcvptc kavıtlı CıCtK, bll Amcaniın cvıne gelır uı, dort ay kalır lardı Ycmckleıını ben goturuıdum Samanlıktan cıkamazlardı Ahbaplık yapardık gun boyu Bana eskıya hıkâ yeterı anlatırlardı Bıı de Sakarya şeyhı olunca, mecbur adamm hıkâyesını yaz maya kalktım 3 Nasıl bır tıp bu mecbur adam Na/ım Hıkmet gıbı, (Jhe Guevera gıbı bın Parıs'te Nâzım Hıkmet'c sor dum "Yahu, dedım, sen bır Marksıst sın O koşullaıda partı kurulamayaca 1 öını bılmıyor muydun Nıye ugrastın bıı kadar'" "Mecburdum" deuı Che Cîucvcıa bakan olmuş, bılmem ne ol mus,, hep âd^A gıdıyor Mecbur ^ıınku Dunya oku/un b o y n u / u n d a değıl, mctbur adamın sııtında duruyoı tnce Memed'ın ıi(,uncıı ııldınde, dıkkat cdcıscn bııısı "Scnın yurcğınde kurt \ar," dıvoı lncc'yc, mccbuııyct kurdu () zamaıı romaııtık aıılamda bır ba^kdldırı soz honustı Lvet, ben dc onu anlatıyoıum ı<\ ten M e ı b u r ınsan dıve bıı tıp var yer yuzundc Bcn onun psıkolo|isinı ver nıcvc (,alı^ıvoııım lnsanoglu ba^kaldı lan bıı vaıatıktıı Ba/ı ınsanlaıda bu daha L\A vogun bıı bı^ımdc oluyoı, o /<\m a n I nc e M e m e d tıpı oıtaya t,ıkıyoı ı^tc \ l IIIII ICJ adammış Yıı m ı ı k ı v ı ı ıııı uc ya^laıında olıluı uluvoı Dogu Anado lu'da turkulcı yakılmı^ da yım ustunc, bugun bılc hâ Iâ so\lcncn luıkulcı Da yım ın babası da buyuk c^ kıya Onun amcası Çeıko L\A oylc I lclc bıı ( crko'nun muthıi} bır cl sancsı var'' Aıınc ıı dc ıı mı dınU dııı bu tf\d>uyi') Lvct ondan dınlcdım Boyuna anla tııdı Çcıko'nun on ycdı adamı varmı^ Bıı alay sarıvoı bunları Yakalavıp Van hapıshancsınc atıyorlar Oraıla bu tu ne! ka/ıyor (^eıko, "Hadı, dıvoı arka dasjaıına, ^ıkalım 1 " Hı^bııı (,ıkmıvor, bır kendı (,ıkıp Van golıı eıvannda do lanıyot, sonıa avnı tunelden geıı do nııp aıkadaslaı ını buluvoı vıne, "Sızı buıada bııakıısam sonıa bana nc dcı ler, haydı ^ıkalım1 " dıyor Ama arka dasjarı <,ıkmıyoı sonunda, sabaha kar sı, yıne tunelden hapıshaneye doncr ken bır nobet(,ı vuruyor Çcrko'yu Ya lalanıyoı ama butun gun dovu^uyor (andarmalarla Sonunda oluyor Bır dc ac,ıp bakıyoı lar kı yure^ı çatal bıçımın dc Lgc'dc soylctıttı bır cşktya turku suııdc vdr bu ' Çatal olur cfelerın yurc gı" dıyc Llbısesını de bıı ağata asıyorlar, ba kalım kım sahıp <,ık.uak dıye "Hıçbı rımız sahıp çıkamadık" derdı anam Babam bakın bakın ağlaımı^ Bıı anla tılanlardan da etkılcndım ıstcr ıstcmcz Bır dc s,unu soylcycyım Kadırlı'dc 1930 36 arası bes, yuz kadar c^kıya vardı Bunlardan ba/ılaıı bı/ım cve de ge lır gıdcrlcıdı Rı/a, Kurt Alo gıbı Ama bcnım asil Ince Memed'c modcl yaptı ğım "jahın'ın kaıdc^ı Mchmcd'dır, Ab dal Oglu ıle (.abbar dıyc ya/dığım o Diüiı kdhra nıaıılarındakı pukolo/ık bo l /// kımı kcz c,ok iirka plciıı da kalı\or Ba zı romatdarııı day\a hcp on planda Dcrvı\ Bcy orncğın Akçasaz' tn Ağdldrı uzcrı nc yaptığım ttcHii kap\amlı bıı ııiLclcmcdc onu "dcmoııı ac/tıc" olarak mtclendırmış tııtt, Lukacs vc Goldman ın gerc.i'k<,ı ro nıan hategorı lc rındcn yola çıkarak Dır ı>t} Bc \ gc çmt yn dcğerlcrınc bag~lı bır ro man kahramam O dcger/c r yok olduk ça "problcmatık bır konumda buluyor kc ndını Dervış Bey bır Don Kışot'tur Ycnı olu^maya ha^layan dığerler sıs tcmıy/c uyııııı saglayaıı/adıgı i{in hcp gL^nıı^m olağanustu gunhruu ozh m duyuyor Onun gozundc, konar goçtrle mı dttnyau \t/ırt/m/i bır tciınct Ama baskı vc sumuru dc var hıı ccıııuttc, ın samıı ınsanı \ok ttn/c \ı dc Kaıı dava sıııda oldug*u gıbı Deıvıs, Bcy b ı ı g e u s , d o n c m ı n ı n t ı a jcdısını yaşıyoı Binboğalar Efsanesi ı^ın dc gc(,mı^e duyulan ozlcmden, feodalıtcyı savundugumdan lalan so/ettı lcı tlgısı yok Sana Binboğalar konu sunda ^unu soylcvcyım dogol'un bıı hıkâyesı var, "Kaput" dıye 'Palto" galıha o hıkâycnın ad\ Evet "Palto" Her neyse îs,te ora da, dokuzuncu dereceden bır memur ıçın, yamalı, eskı pusku bu palto her şeydır Bır mudur ıcın hi(,bır i}ey Esya nın goreLelığınc gelmek ıstıyorum bu radan Vehbı Ko^'un kı/ı Suna'ya bır gun dedım kı '"jıı altındakı otomobıl ne gu/cl 1 Hadı dcnı/c ıtıvcrclım su nu" "Itclım Abı 1 " dcdı Aynı ş,eyı bır taksı ijolorunc soylc bakalım Herıt vallahı oklurur scnı Bır ıkıncı hıkâyc daha ya/ıldı bu konııda "Bısıklet Hırsı/ı" Dc Sıca'nın fılmınde de çocuğun her s,eyıdır bısıklet Çalınınca zavallı hapı yutuyor Buradan Binboğalar a gelmek ıstıyoıum O cennet dedıklen devırde yerle^rırmek ıstıyorlar bu Yo rukleıı Onlar yanaşmıyorlar Zaman gekyor kı (, ukurova'da ckılmcmış ycr kalmıyor Ne konacak yer var ne bır şey Dağın yamacına bıle konsalaı koy luler dağ bastı paıası alıyoı Çotuklar yukardan tas yuvarlıyorlar bebelerı oluyor Bu hiKâycyı Orhan Kemal an lattı bana Çıldırdım vc Binboğalar ı yazdım Yanı adam bır <,agda ycılc^mc mek ıc,ın sava% verıyor Bır ba^ka do nenıde yerle^mek ıcın her seye ıa/1 Ko/anoğlu ısyanı ycılcsmcmcK ı<,ın bu yuk bır sava% Bır kalıraman var ro manda "Bcn demırtı dcğılım" tlıvor Aslında otak dcmııcısı, koktcn suımc dcmırcı, dağdan ınmc dcgıl Bın vıllık dcmııcı Bıı kıliı, yapıyoı bıı (^unku daha ontc ecdadı ()smanh'>a bıı kılıe, va|imı^ Osmanlı Avdın ovasını verıyor bunlara Ama cağ dcğışmış artık is ağ değiîjmı:;, bu lıcı ıf kıİK, vapıvoı Aijiictın ıımıılı bu kılıı,ta Ama bıı kılı cın bıı boka yaıamayacagını l u ı k t s bı lıyoı Kendısı de bılıyoı bclkı d c t ı ı ı yor Adana Bcyı Rama/anoglu na d o ı kemlı bır bey sanıvoı hııılı İ3ıı dı ba kıyoı kı kcl kafalı bıı adam Kılici go r u n t c " L n t c r c s a n c n t c r c s a n 1 " dıvor Bır Yoruk beyı Ç u k u r o v a ' d a konak vaptıııp yeıleşmii}, ona gotuıuvoı kılı eı l l c ı ı t kabul bılc ctmıvoı Kapıda "Koktcn suımc, ustalar ııstası bın \ıl Iık Haydaı Usta geldı, d n o ı l a ı , o bzı dcndıı, bı/ım kokumu/dcndıı ' Ustaya bır kıımı/ı vıımı lııalık vttıyorlar O da kağıt paı.ı, c l ı ı u k n ın,ııp gıdıyoı Lıı sonunda lsmct Pa^a ya Kadar (,ıkıyor Umut bu ya I laydaı Ustaya muthı^ saygı gosterıyoılaı orada Toıenleı bır bırını ı/lıyor Sonra Kasım Cîulek kılıcı alıp lsmct Pas,a'ya verıvor, kar^ılıgında topıak ıstıyoı Pa^a "Cîuzel dıı/el " derken çımctıtova duşuyor kıli(, Sonu s,oyle bıteı Boyle has (,clıkten \apil 1 mış, kılı^Iaı (,1li <,ın' <,ın' otcr " 1 latır ladın mi'' O n d a n sonıa obava gclıyoı Haydaı Usta ( ( adııına gııı\oı Sabaha kadar kıvılumlar cAıyor <,adııdan Sa baha kar^ı ustayı olu buluyorlaı, 01 su nun bas,ında Ve o kılıc, da hıcliıı ^cyc bcn/cmcyen dcmıı oluyor Aslında bc nım anlatnıak ıstcdığım Y o ı u k k ı ı n yerlc^mcsı lalan dcgıl, ıs,te bu kılıc, hı kâycsı Usta bıı tııılu anlamıvoı va da anlamak ısicmıvoı olan bıtcnı Lvet, dcğc rlc r sıstc mı dc&}mi} lşte onu verıyorum /aten lnsanlı ğın macerası bu Pckı, buradan yola çıkarak Lu kdcs'ın tammladıgı "problcmatık kahra man"a gclchılır mıyızi> Bunu bılmıyoıum Benı dc ılgıkn dırmıyor Yok olan dcğcrlcrtn pc^ındckı ro man kahıamaııı Dervış Bc) dc ho\lc bı rı Scnın vazdıgıua bakıhrsa toprak ayaklarının altından ka\ tyor' Bır donıı $um surcc/ı/ı yayyor Dc rvış Bcy vc o \u rc cın hızıyla uyum sag'layamaymca ye nık duyuyor Yıpkı az oncc anlatttgtn Ilaydar Usta gıbı Bak sana bır ^cy soylcycyım Bcnım romanlarımdakı ana tema dcğı^medır Hep bunun u/eıındc duıdum bcn 'jımdı Akçasaz'ın Ağalan'nın u^uncu cıldını, Anavarza yı ya/ıvorum Dcıvı^ Bcy c,ok yaşjanmıs, Hasta vc yorKiın Yatakta yatıyor "Atımı getırın 1 " dıyoı Tıpkı babası gıbı Atını getırıyoılaı Bı nıp mor dağlaıa doğru suruyoı Ne atı nc olusu bcllı oluyor Deıvıs, Bcy'ın dc s o n u b o y l c 6 8 ' d c b a ^ l a m ı ^ t ı m bu uCjUncu cılclc, hâl.ı duruyor *jımdı Demirciler Çarşısı'na gelclım (,ukuıova'da goıduğum bır oluşumun sonucuduı bu loman Dcıcbcylcrı ta nıdım ben Bır tanesı Arır Dıno'nun amcasıydı Romandakı kan davası ko , nusunu bır aılenın hayatından aldını CUMHURİYET KİTAP SAYI 354