Katalog

"Edebiyat Bilimi" adlı kitabın yazılışını, bir ortak ealışma olarak yöneten Gcnnadiy N. Pospclov, 1925'ten ba^layarak estetik, sanat ve edcbiyat bilimi üzerine çalı^malar sürdüren bir "Sovyct" edebiyat bilimcisi. Yayınlanmış ;ali!}malarının sayısı 150'yi xıluyor. SENNUR SEZER Edebiyat Bilimi çalışmaya /orlas.ı da bu okuruıı ka/amı olacaktu Edcbıvat Bılımı adlı kitabın ya/ılı^mı, bıı cırtak s alısma olarak vonctcn Cîcnna dıy N Pospclov 1925'tcn baslavaıak cs tctık sanat vc edcbiyat bılımı ıı/crınc ça lışmaldi sıııdıııcn bu Sovvct ' edcbiyat bılıımısı Yayınlanmış calı^malaııııııı sa yısı 150 vı bııluvor Bu kıtaplaıııı cn oncııılılcıı Sanatın Do^ası, Lstctıkscl ve Sanatsal Olan, Ldcbıvatm larıhsel Cîclı şım Sorunlan'nın da ycı aldıgı on ıkı "o/gun" tcmcl kıtap Pospclov un çalış Okımması ve tartışılması gcrekcn bir kitap Pospelov'un kimliği T opluınumu/da koklıı ve etkın va şaııan sanat dallaıından bııı cdebı yat sanatldıı Bu vu/clen, cdebıya tımı/ sık sik dıınya cdcbıyatıyla kaışılaş tııılıı Ldebıyatımı/ın kuıam vc yoııtem eksıklıkkıı taıtışılıı Yinc tlc sanatın bı lımscl vanı sanat clallaııııııı bırbııleııyle ılışkısı ve ctkıleşııııı ya gozaıdı eclılır ya da akademık tavırlar vc bılmıscl bıı dıl taşıyan makaleleılc gundeme gclır Yll maz Onav'ın Cıennadıv N Pospelov'dan çcvırdığı Edebiyat Bıımıı bu bakımd.ın ayı ı bir oncm taşıyor G N Pospelov yo netımındeVY Jalı/cv, P A Nıkolayev, AYa Esalnek, YG Rudnyeva, I F Vol kov, L V Çeıncts vc S V Kalaçeva'nın ha7irladığı bu kıtap Bılım Dalt Ol.uak Ldcbıvat Bılımı, Sanatın Ozgullugu, Sa nat Dalı Olarak Lelebıyat, Edcbiyat Eserlcrının Duşunsel lçeıığı, Heyecansal Bağlanım vc Çeşıtlerı, Eck'bıyatın Taraflı lığı vc Sınır Karaktcrı, Yaratış Yonteınle ıı, I.debıyatın Iurlere Ayrılışı, Epık ve Dranıatık Lscrlerın Genef Bıçım Nıtelık lcrı, Epık Eserlerın Ozellıklcrı, Dranıatık Lscrlerın Ozellıklcrı, Lırık Esetleı Sa natsal Soylem, Soylemın Adlandırma Iş lcvı ve So/luksel Eksprctıf tşlemı, Soz cuklcım Değışmecelı Gosterım vc îfade Gucu, Dılsel Nesnel Gosteıımın (j.eşıtle rı, Sanatsal Soylcmın Scslendırmcsel So/dı/ımscl Ifadc Gucu, Sanatsal Soyle ıııııı Rıtmı, t s c ı k r t l c tçcrık ve Bıçım, Uslu», Sanatsal Ianılık I debıyatın Ta ııhsel Ciclışımınm Yasalılıkları Iopluın cu Gerçckçı Edcbıvat, Ldebıyat l'uıleıı, I tlcbıyatın Ulusal O/gulluğu vc Halka Baglılıgı bolıınıkı ıııdcn olusturulmuş Hcı bolum alt başlıklaıa holuncıek vc çcşıtlı celebıvatlaıdan oınekleı veıılerek okuma kolaylığı sağlaıımış Genış bıı kavnakçası, kavramlar dı/mı, ya/aı vc cscı .KİIaıı dı/mı olan kıtap, bir bakıma eleıs kıtabı Uenı oğıencileı ıçın hem de va/aılıgı blı Uğıaş olaıak seçineyı dıışıı neıılcı ıçın Edebıyat Bılımı nı dılımızc aktaıan oyun ya/aıı vc yonetmen Yılma/ Onay, kitabın oııso/.undc, çevııısının amacını o/etlıyor 'Ulkcmızdc bılıınc, taııhe, sa ııata ve uvgaılığa bağlılık duygusu, tunı cngelleıe kaışın tlenıokrasıyı genışktme bılmclvk butunlcşmekte Dolayısıyla bıı dııvguyu, geıektıgındc lııın duny.ulakı vamlmaları vc yanıltıııalaıı da eleştııcbı Iceck bıı roplunısal bılınç dıı/eyıııc yuk seltmck ıçın, onu tcmcllcndırıcı eserlerın gıdetek daha çok sayıda vc ıvcdılıklc okuyucuya ulaştıı ılıııası bir o kadar oncm k.i7anıyor roplunısal yaşamımı/ın bılımsı/leştnılmcsi taııhsı/leştırılnıesı gı bı sanatsızlaştııılması ve şııısi7İeştırılnıesı de ılemck olan gcııktıcı tehlıkclcre kaışl, ya/aı lyla okuruyla hepınıı/ bu oıtak ça banın ıçınde olmalıyı/ Bu ncdcnle, deılı toplu, kaps.ımlı vc butunluklu, ama aynı /amanda hcı kesımden okuııın da ılgısınc yaıııt vcrebılccck nıtclıktc sanat bılımı eseılcııııe egılmemı/ek vaıaı vaı Yılma/ Onav, I.debıyat Bılımrnııı "sa natın bılımı oluı / olma/" tartışmasma ışık tutaeak nıtclıktc olduğunu dd yaz elıktan sonıa, kitabın eleştnıleeck yanla rıııa dcğınıyoı '( ) Lscrın ya/ılış eloncmmm o/cllıklcıııu taşıyan kımı ayuntıları ve ornekleıı, bılımsel butundeıı ayıklaya rak bakmak veya oııları c\d soz konusu donemın taııhsel karakterıstığı olaıak dcöeıkndıımck, heı okuııın kcndısınc kalıyor " Bcnce, kavıaml.uında açıklığa onem vcren bir kıtap, okuıu boyle bıı ıııalatı aıasında ['debıyatta Lırık ijuılcı gıbı ılgını, moııogıafılcı de var Pospolcv, <,.ılısıııal.ııını, tıım dunyada kı cstctık sanat bılımı vc edcbiyat bılımı gelısmclcııylc ılı^kı ıcındc ve sıstemlı ola ıak sıırdıııuyoı Bıı yontcm, Edcbiyat Bı lımı'nde sanat dallaıının bnbırlcııylc kıyaslanması ceşıtlı ulkc va/arlarının yargılarının vuılmesı vc taıtı^ılmasında ^A go ııılmcktc "Dılscl ımgtlcıın tloguıdııgıı dusunce vc caj*rı^ımlar, lııc dc a/ımsanma\atak kadar, o/ncl, bneyscl hatta başına buyruk boyutlar da ıçcrırlcı Aına bu zaten edebıyatın asal, o/gııl bcllılıkk ı ındı ıı bı rıdır Okuyucunuıı, bıı kahıamanın ılış gorıınumundcn, onun harckctleııııdcn, tavulaımdaıı, olayın gctırtlığı durumlaı daıı, vardığı tasaıımlaı, bıı rcsme veya bir yontuya bakaıı ya da bu tıvarıo, bıı sıncma saloııuııda bulunaıı bu ı/leyıu nınkındcn çok daha o/ncldıılcı Her bı ıınuzm kcndı I aust umu?, kenelı Tatyana Laıma'mı/ kenelı Aıulrcv Bolkonskı'mı/ vb vardıı Metnın çagııştııelıgı degışkcıı tasarmılaıa voğunlaşmış olaıak elıl sana tıııın 'hııyufıı' ctkı altmela okuvucu ken dı taı/ında sanatsal ımgekıın bıı oıtak yaıatıcısı" duıumuna gelmektcelıı Insan edebıvat cserlcııııııı cısımsı/ ımgeleıı\ le ılışkıyt, gundehk yaşanıın hcılıangı bıı konıımundaykcn kurabılır vc bu ılışkı ınsanın guııelclık y.ışamı ıçınde, ıcsını vc ya plastlk sanatlaıın eseıleııyle ya C\A tı yatro veya sıncma sanatlaı ıııııı cscıleııvle ılışkıye geçmesınelcn kat kat daha kolav olma "aync ılık' ını r ısıı Yaratıcı etkinliğe katılım Bıı edcbıvat cseııvk ılişkısınm gıclışını okuyucu kcndısı bclırleı ( ) Kıtabı kapayıp okuduğu kadaı ı ustıınc duşun mek ya da başka bu şcy u/cıınc vogun laşmak ıçm hangı /anıanın kcndısıne en uygun duşcceğını genc kcndısı saptar Dılscl lmge, okuvucıınun yaratıcı etken lığe katılımı ıçın sıçrama tahtasi olur, onun fantazısını ışlerlıge geçııen ıtkıyı saölar"(s91) Pospelov'un yapıtlarından o r n c k k r vcrdığı, goruşlennı tartıştığı sanatçıların lıstcsı oldukça kalabalık Dante Alıghıerı, Danıel Defoc, Exupcry, Golgol, Knut Hanısun, James |oycc, Vıctor Hugo, 1b scn, Bal/ac, Jean Anoullh, Aragon, Becthoven, Bulgakov Edebıyatımi7in g u n d e m d c n yavaş yavaş U7.ıklaştığı, gorscllığın ız leyıcılerının okuııın onııne gcçtığı gununıuzde edebıyatın bir bılım oluşıı vc bılımsel yontcnılerle taıtışılması okuı ıçın yenı bir açı gctırıyor Edcbiyat Bılımı Yalni7 okunması değıl, U7iın u/uıı taı tışılınası da geıekıyor • pelov / Çevıren Yılmaz Onay / F.vreınel Kultur Kıtaphgı/ 592 uıy/a Edebiyat Bilimi/ Gennadıy N Po\ Prof. Dr. GURSEL AYTAÇ M ıızık gıbı n.sıın gıbı mımarı \a da h c v k c k ı l ı k gıbı bir sanat olan cdcbıvaıı kıınıı alan bılım dalı cdc bıyat bılıııııdıı Unıversıtck ı ımı/dc, Turk dılı vc ıdi'bıyatı ve yabantı dılk \a/ılı cdc bıyat ogretıltnckte vc araştııılmaktadn Aıa^tırma yapmak vc ulaştığı sonuclaıı ng rcncıyc aktarmaktıı unıvcısıtclcım goıcvı Bu baglamda edcbıvat bılınııııın dııııımu ncdıir 1 I u ı k dılı vc cdcbıy.ıtı branşında oğ retını uycleunın vuksek lısans vc doktora o^rcncılcrının arastıımaları nc merkczde dıi 1 ' l^ıı bıılıınılı ıın mc/ıınları çoğunlukla cdcbıval ogıctmcnı oldııklarına goıc, oğ rendıklcıı cılebuat bılıınıııı nasıl dcgeılen clıtıyoıLır" Başka dcvışjc, cdcbnat nılııııı nın ıslovı n c ' Okuma hevesl uyandırmak ()ıta<)gictııııdc ctkbıv ıl dcısk ıının plaıı lanması, pıogianılanması vanı bı^ımlcndı rılmcsı bu bakıma bakanlıkça bclulcnıı ama dcısın asıl ıınnıaıı ogıctmcnın kındı sıdır L'dcbıvat ugıctnıenı nıııtu datla vcı alan va/aı vc şaıılcıı ogrcncıvc nasıl t.ınıt makta onlanla okuma hcvcsını nc dcrcce ye kadaı uyandırabılmektcdıı • Kcndısı * unıvcrsılcdc cdcbıyatı bılımsel aıa^tırmayı, mctmlırı analı/ ctnıcvl ojircnnııstır, bu b.ı kımdan derslcrındc elc aklıöı cscı lcrı 'va/aı dıyor kı ', 'ş^ıı dıyor kı lcrlc kmnı o/ct lemelerıylç tanıtmakla vclmcmc/ Bı/dt edebıvat tarıhı ogıetmcnın Osıııanlua bıl gısıyk maalcscl sııl bu ccvııı ışıne dokul mektc oğıcncıvc cskı nıctmlcr bugunku Tuıkccvc cuınlc ı ıınık levrılmekk tanııılı yoı saııılıııaktadıı Bıı bir kandıınıacadıı, ı^ın kolavma ka(,ma dcmcktır l.dcbıyat og ıctıiKnıııın ışl, asıl bu I ııı kcekijtıı nıcden sonra başlavacaktır Bir cscıın (edcbıvat dcrs kılaplarında bir seçmc metındır bıı) tanııılması soz konusu metnın ço7iımlcnmcsı vc vorumıı ılc mıımkıındur Metnın bıhmscl ıncclenışı ıçın çesıtlı metodlaı var Oğrctnun, bıı mctodlar arasında seçımını vapıp ınctnı ço/unılcr Ba^vurulan vontcııı lıangiM olıırsa olsun, içcıık ve bıçım bıı aıada clc alınmak ııdcknmek durıımunda Vc vınc vonlı.nı nc olursa olsun edcbıyat ofrctmcnınm daıma go/ onıınde bulundurması gcicklı ılkc ıııi.ıılılık mantık ılkesıdır, dusuncelcıını iıldıalaıını mctındcn alıntı laıla kanıtlanıa ?orunluluğudur Bu ılkc cdcbısat aıaştıınıalarının bılımscllık ılkcsı dıı kı hcı vontcmde korunması zorımlııdııı Bclgekılı kanıtlanıa ve maııtıkı tulaılılıgın vanı sıra vınc nıclodun çcşıdmc bakılmak sı/ın uvulması geıeklı bu /oıunlulıık cdc bıvat aıastıımasında dılın anlaşılırlı^ıdır Fdcbıvat dcısındc dıd.ıktık /aten bunıı gc ıckııııı Bılım dılının ancak uzmanlara hıta bıtıııc ılıs.ııdaktlcıcc anlasılırlığı oneınsc ıııcnu o/fllığı daha çok tabıat bılınılcrı ıçın gtçmlıdır Sosyal bılımlerde, bu arad.ı ttkhiv.it bılınımdc dıırıını laıklıdır So/ ko nıısıı u/manlık dalının dı^mda kalan, ama aydın kı^ı kımlıgıyk* okunıaya duskun kını sclcrc dc hıtabcclebılmck onlatca anla^ılır olmak edcbıvat bılımının oncmlı bir o/cllıj*ıdıı Aı.i!jtııma alanı edc*bıyat olduftu ıçın, edcbıval bılımcısı ıster ıstcmcz edebıyatın etkısı alıııuladıı vanı gorcvı doftruyu bul ııı.ık olsa da guzelk' ha^ır neşır olnıaktan dnlayı kcndısı dc ara^tırmasının suııııcıınıı aktaıııkcn bir ncbze de olsa, yu/el va/nıa ahbkanlıgı ckk cdeı Bu alı^kanlık, ba/ı hallerde bılımscllığın /aıaıına da ıslcycbılır Fdebıval auıştıımalaıında 'cdebl'lık ustun gelnıcye başlaı edcbiyat bılımcı dc valın anl.ışılır bıı tlıl yerınc, mcca/ları, retorık Iı guıleıı bol bir anlatıma kavar Uzerınde ça lışılan cclebıyar escrı, her şeydcn oncc, bıı dıl ıırunıı oldıığundan ını bılınme/, cckbı vat bılımcısının uslubunu ctkılcr Tuıkı yc'dckı edebıvat araştırmalarmı bu vondt.ii ıncclenıck, ılgınç soıuıçlaı oıtava çıkara caktır Alnıan edebıvat bılımcısı Marald Fııckc edebiyat bılımının uslııbu ıı/crınc v.ıptığı araştırniıUİ.ı seksen Alman edebıvatı araştıııııasını ıncclemış bıınlarda on altı bın seki7 yuz adct cdebı sanat unsuııı tcspıt ctmıştır (Dıc Sprache der Lıteratuı vv is senschaft, Muncncn lc)77) Ke/a, ıncclcdlgı ya/arın anlatını tutuınundan etkılenmc ılc Frıcke'nın tespıtlcıı arasında hontıklıh korıuMtndıi csprılı, tra/ık bir ko nu uzcnndc cft\hulu, dranuıtık bahhında dı \nlo£ lnrzı, }//rs<7 uzerınde rıtnııh Ihonıas Manrı ıtzetıne ıromk, Ünnlano ıtzcrıııdı Iın lama oyunlan \aparah n \rakl uzerınde </• \ıltdı cumlelıtL va/ılmakıadıı Objektitlik ilkesi 1 larald I rıckc sapıamalaı ıtulan uık nııışe benzer Çunku ctlcbıvaım etkısı altın tla kalmak, eclebıvat bılımının bılımlıgınc golgc duşurmckicdıı Bcnıc bıı vcısı/ bir kavgı Bclgclcnıek kanıtlamak es.ısında ol dujıı suıcce edcbiyat auştırması, bılımsel lıgını koı ıımaktatlıı Ldcbıyat ııslubuııa kayıııa, ıncelcncn yazarın ııslup vonuıulcn c t k ı s ı n d c kalnıa b e n c e edebıvat bılımı v.i7ilarının okuvucu I/1CVKI kıılesını aıllıı dı^ı ıçın bir artı puandıt Bılımscllık adın.ı urctılmiş ncmrut, anlaşılma/ kurıı tatsı/ tu/suz yazılat, konusu edebiyat ıla olsa okuvucu bulnıa/ olsa olsa, o alanın vetış mcktc olan u/man adavlaıına /oıunlıı lck luı nıtclığme crişıı 1 dcbıvat bılımının baş ka bılım dall.ıı ı n d a n a>rıcalığı bcncc cdehıyatla bılımı bırleştırmesulır Aına bıı bılım, yanı ağır basan bir bırleşınıdıı aıas tırıcı, bılınıın nıesale, vanı olijcktıllık ıl kcsını korumavı bılınelıdıı • SAYFA 9 CUMHURİYET KİTAP SAYI 303