Katalog

TÜYAP Kitap Fuarı'nın bu yilki onıır ya/arı llhan Selçuk, Diyarbakır Tıyatrosıı kurulurkcn, isoyle bakmıştı "Pencere"sındcn, yıllar önce: "Belediye Başkanı Turgut Atalay, ou yıl Diyarbakır'da bir tiyatro açıyor; çok gü/el bir iş yapıyor; kültür ve sanatta gelişme, uygarlığın ölçütüdür. / Güneydoğu'ya çok. boıcumu/ var, ne kadar ödemeye çalı^sak yine eksik kalır." Diyarbakır liyatrosu ve bir roman M. SADIK ASLANKARA Bir toplumsal hastalıgımız ya da... D Mehmet Akif Tiyatrosu yantıkla rında, bunuııla yctınniLyıp, ardından tı yatıoyu kapadıklaıında, bu çok onemlı ulaym da gcçistırılece^ını, alıştırılmı^ vc uyaılaijtııılmıs toplumumıı/un bıına scs çıkarmayacaüını bılıyorduın Bılıynıdıım, ınatla dııyarlıftmı suıduıuıleıın dısında, ılgilı ılgısı/ pek çok küjinın, tıcı zanıan yaptıkları gıbı, bu olayı ıl.ı suskunlukla kaısılayacaKİaımı' Onat Kutlar, yıllaı on ce ya/mıstı bu toplumsal hastalıgımm, bu konudakı açma/ımı/ı "Dalıa yakını mı/a saplandıkç.ı olıımıın bıça£ı, ulkc. kaıaıdıkça, kusatıklıkça vaşam, ınsanlaı ığunç bu boyun eğısle ıa/1 oldııkça olup bıtenlcıe datıa pırıl pıııl goıuyoru/ heı şeyı Aıtıyoı ıçımı/deKi o/leın " (1) Kımc. nu ya/mıs bu satıılan Onat Kutlar'' tçıını/dc vaılığıuı sıııdıııen, hc*p sur 1 duıccck olaıı lyı ıusana I^tt bcn de bu degmıyı bı Ikı s<s çıkaımayan ama ıçm dekı "lyı vı cle hep yaşatmaya çalışan ınsanlar ıçıtı ya/ayım ıstedım Dıyaıbakıı Bclcdıvcsı Oılıan Ascna Kcnt lıy.ıtrosu, 1990'cla Bclcdıye Baska ııı Turgut Atalay'm ıçtuı vc ozvctılı ça balaııyla kLiıulmıış Dugun salonundan tıyatıoya domıstııı LIILII koltuk haşına yaklaşık bu mılyon lııalık lıaıcamayla oı taya çıkarılan, 3°)0 kolıuklu bn "ıııı nık'salon ()n beş kışılık de bir başjangıç kadıosu Tıyatıonun sanat yonctmcnı ısc, 1980'dc Bursa Ahmct Vefik Paşa Tiyatrosu'ıulan cmcklıvc avıılmı^ olaıı bıı yetmişlık dclık.ınlı, Ziya Demirel! Bıı tı vatıo gonullusu vc cnukçısı llk oyun, tıyatıoya adını \cicn t)rhan Asena'd.ın "Atçalı Kel Memct". Dıyaıbakıılı Ascna dııygulaıını o yıllarda soyle dılc gclumıs İuıgut Atalav tclelonla bcnı arayıp pıojcsmdcıı so/ cttıgııuk' (,ok scvındım vc bu baııa gıııuı \cııı, dcdını I ıp fakul tcsınc gıtııuk ıcın 1959 yılında ayııldıginı Dıyaıbakıı a o/d bir hı/mctmı olmadl Olaylaı LKIII lıcp ba^ka ycılcıdc ı,alışmaya ıttı Bu kc/ Dıyaıbakıı a bıı hı/mct vcımcnın scvıncını tattını " (2) Dıyaıbakıı da bu pclı^mclcr ya^atm kcıı, yakla^ık aynı tarıhlcı dc, Türkiye ılc bıılıktc on uç ulkcnııı kalıldıgı bıı Uluslararası A k d e n i z T i y a t r o E n s t i t ü s ü kıı rukıyoıdtı, dıınyanın bıı ycılcıındc Dogııısıı ( )ıhan Asc na Kcnt Tıyatıosu, 21 Maıt 1994'tckı yercl scçımkrc dek na Kent Tiyatrosu'nun adını iyarbakır Belediyesi Orhan Ase çok başarılı bir çı/gıdc, deyım yerındey be, bırbırınden guzcl oyunlar scrgilcdı, kentlılcrın de kıışkusu? yoj^ıın ılgısını çcktı Hatta 1991 92'de bir oyun ya7tna yarışması bılc duzcnlcndı YiiKsel Pazarkaya'nın odııl aldıgı bu yarı^ma, ydnk kı suteklılık gosteremedı Bu arada Dıyar bakır'a dısarıdan gclen Zıya Demırcrın yanı sıra Dıyarbakırlı sanatçılaı âa keııt tiyattol.it ı ıcın katkı saölamaya koyul mustu (,)ınekse şaır vc rclscfccı dostum Veysel Ongören, Dcmırcl c buvuk dcs tck vcıdı Son sııalaı goımc lahatsızlıgıy la kıvranan Dcmııcl ısc, tıyatıo turkıısu nıın anıtlaşmıs bir sııngcsı gıbıydı Ar dından Cuma Boynukara da Katıldı çalıs malara Boynukaıa, daha oncc 19S8'dc Dıyarbakn'da (hatta Ciııneydoi>u'da) ılk o/cl tıyatroyu kuımus, scıgılcdığı oyuıı larla yorcdc yankı yaratmı^tı (3) Kcndısı odullu bıı oyun ya/arıydı I.\A a\ıu zaınaıı da 1991'dc Salihli Belediyesi, 1993'tt Kultur Bakanhğı, 1995'tc Bakııkoy Bel e d i y e s i o v ı ı n \ a / n ı a y a ı ı^ıııalaı ıııd.ı odullcı almıştı Gerileme dönemi Suıcklı basaıılaı gosttrtn bu kuıt tı yatrosu, scııatçılaıın kent yonctımleıını ellerınc gcçıııncsıylc, bıı gerileme done mı yaşamaya koyuluyorou <,aıesı/ Bu yuksehır statusıı gcrcğı dcvır ıslcmlcıı ya pıltrkcn, Suııu Bclcdıyesı ndc kalan kcnt tıyatıosuyla ılgılı olaıak, Sıırıçı Bclcdıyc Başkanı Cemal Toptancı'ıun soyledıklerı, soı unılulaı ın du/cymı dc gosteııyoıdu ku^kusıı/ ' Bıı suru aç ınsan vaıkcn tı yattova ııc gcıek vaı • I lalkım agiaıkuı * bcn salıtc kalıkaha ataınam (4) Sonucta bcs yıllık kcnt tıyatıosunıın kapısina kılıt vuıulacak, ama basıııa bıı açıklama yapan Boynukara, bıı ba^ka noktava dıkkatı çckıııcNc çalışacaktı "Tı yatroıuın kapalılnıasının altındakı gcr cck, Mıllı (^ıciKjlık Vaklı'nın ovıınlaıına yol açnıaktadıı Yakın bıı /anıanda MCıV salmcyı gıreıek kcndı H1COIO|ISIDL uyguıı oyunlaı oynavacak Cumhuriyet'tc Hulya Topçu'nuıı ynıe aynı gun yayımlanan habcrı, Boynukaıa'nm auk lamasını daha ^.\ anlamlandııııııstı "Son yıllarda kcndını hcr alana taşımak ıstcycn Islanıı kcsım, tıyatıoda da ycrını almak içın kollarını sıvadı. Islamı kcsınıdc cı kcklcıın kurduğu tiyatro gıubuna tcsct turlu 15 kaclından olıı^an Kendtmı/ Tı yatro Cırııbu da cklcndı " C5) ()tc vandan Diyarbakır Devlet Tiyatrusu'nda scrgılcncn hcr oyun galasın.ı, Abdulluh Ocalan'ın bııcı kutlama tclgra h gondcıdıjiı dc anımsanıısa Dıyarba kır'dakı tıyatıo olgusıuıun aıdında no tııı hcsapların yatmakta olduğu bclkı t\.\ ha kolay anlaşılataktıı (6) ()ysa bııtun lııınl.ır olup bıtcrkcn îs tanbul Şehir Tiyatroları, "sınırlar otesı" bir JıyJtıo eylemı başlatıyor, bir Karadeniz Tiyatro Enstitüsü kuruluyor, 4. Uluslararası Art Carnuntum Sempo7yumu ısc Akdenı/ tıyatrolannın gclcccğını tar tı^maya açıyordu Uluslararası Akdcmı Tıyatıo Enstıtusu Cezayir Temsilcisi Tahar Majdoub da Dikmen Güriin Ucarer'ın bir sorusuna $u yanıtı veııyoıdu So?ıın gucundcn korkuyorlar Inbanları kcndılerınc ben/etmek ıstıyorlar Fana tızmın sınulatı clısına çıkmasınlar ıstıyorlar Bir so/cuk pek çok şey nnlatabılır Olayları sorgulamaya, du^ıınnıeye ıtcbı Iıı (ıcıçeklcrı gormcyı kolaylaijtırabılır O nedcnle dc bu so7cuklcn sarfedcnleu sustuımak ıstıyorlar" (7) Oysa Kcnt I lyatıoları'nın 1980'den sonıakı surcçtc claha da yaygınlık goster dıgı, 1990 a gclındığındc ıse aıtık bıı Kent Tiyatroları Birliği'mn olu^tufu bı Iınıvoı (8) Dıvaıbakıı Kcnt I ıvatro su nıın basıııa gcluılcıclen sonıa dıgcr kııiKİcn dcjiıl ama bu bıılığın uycsı, otc kı kt nt tı\ ıtıolarından bıı scs bcklcclım Ordıı Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu'ndan Kocaeli Bolge Tiyatrosu'ndan, Ga/iantep'tcn \L hclc dc Onat Kutlar Sahnesi'nılı n Denizli Kent Tiyatrosu'ııcl.ın Mugla'dan Kayseri'clcn, Adana'dan MersinVlcn AntalyaVlan, Trab7on\lan, Bulancak'tan, Düzce'dcn Salihli Vlcn Bergama'dan, Alaçatı'dan, cla tum olaylan duşunmeye koyuluı Roman kahramanı, kcnclı ya/dıgı dıış sel ıoman boyunca, Anadolu'da kcnt tıy tarosu yapınanın hıç dc kolay olmadı£ını kavrayacaktır sonunda Dusscl ıoman bıttı^ınclc sabah olmııs ıoman kahramanı da ta^ra kcntınc ılk adımını atmıştır Ya gcrıyc doncccktn ay nı otobuslc ya da kalıp, guçluklerı asma doğrultusunda, olanca gucııyle kavgaya gırı^eccktu Roman kahıamanının naş langıçtakı kararsızlıiı, aıtık karaılılıga donıışmus, bu kararlılık pckı^mıs, Ana dolu keııtleıınde tle tiyatro yapmanın /o runlu oldugu ortaya çıkmıştır Roman kahramanı, otobustcn merkcıı kaıaıını vcrmıştır 'Nısılam/ay Nanıor Rıb'ı ya/an adaın, çcvıııyoı basını, çcvıcsınc bakıyor Aynı aııda bınlctcc mınarcden e/an başlıyoı Sabah c/anı bu 1 / / Bııılcıı bıı şey yapmalı 1 l',vct c\ct, bııılcıı bir sev v.ıp 1 ıııalı / Nısılam/ay Namoı Rıb / 1 lavıı lıayıı' / Bıı ıoman ya/ınalı1 /TCISIIK bıı 1 ıoman " (ss 182 183) Şıı sııalar, Dıvaıbakıı'da vasanan ol.n laı, Bın Yu/ Bıı dı/"ı, ycnıdcıı gundc mc getıııyor bana kalıısa Anadolu'da kcnt tıyatıosu ıçin çaba haıcayanların, aynı /amanda bırcı uygaılık savasçısı ol dukLın gormc/dcn gclıncbılır ını^ TUYAP Kitap Fuarı'nın bu vılkı onuı yazaıı İlhan Selçuk, Dıvarbakıı Tıyatıo su kuiuluike.il, soyle baknııştı "Pencere"smdcn, yıllaı oncc "Bclcdıyc Bask.ını lurgut Atalay, bu yıl Dıyaıbakıı cla bıı tıyatıo açıyoı çok gıı/cl bir ıs yapıyoı, kultuı ve sanatta gclışmc, uygarlı^ın ol çutuduı / Cîuııcvdo^ıı ya çok boıcumu/ var, ne kadaı odemcyc çak^sak yıne eksık kalıı ' (10) Bu borçta hcıkcsın bir payı bulunclu ğu açlk 1 Bu boıç C'Fiıncvdogu'ya dıgıl yalnı/ca' Aynı /amanda Anadolu Aydınlanması'na borcuınu/ bu 1 • (1) Onat Kutlar; "Balıar lsyandır", Can Yayınları, 3 Basını 1991, s 24 (2) Bk/ Cumhuriyet, 2 1 1 0 1990, 20 12 1990, 13 11 1990 vc Mıllıyet, 12 6 1991 (3) Cumhuriyet, 6 2 1993 (4) Milliyet, 28 10 1995 (5) Cumhuriyet, 2 11 1995 (6) Hurriyet, 7 11 1991 (7) Cumhuriyet, 15 10 1995 (8) M. Sadık Aslankara; "Bolge Tiyatroları'ndan Kent Tiyatroları'na...", Cumhuriyet, 27 3 1991 (9) M. Sadık Aslankara; "Bin Yü? Bir Giz", Umıt Yavıncılık, 1993 s 183 (10) llhan Selçuk; "Diyarbakır'da Tiyatro...", Cumhuriyet, 18 10 1990 CUMHURİYET KİTAP SAYI 303 Anadolu kentlerlmlB tiyatro yapmak ha ncıckıdcn ncukrdcn Tiyatro sorunsalı l^tc tam bu sırada o loınanı anımsa dıın Sadık Aslıınkara'nm "Bin Yu7 Bir Giz"ını (9) "Bın Yu/ Bıı (ıi/ , olayların kcnt tiyatroları soıunsalı odagmda clc alındıgı bıı lornan Yanılmıyoısam kcnt tı\,ıtıosu soıunsalı, llk kt/ bu lonıanda clc alınıvoı Kuşkusu/ tıvtaıoyu odakla van, tıvatıolaıın Aııadolu kcntlcrmc tııı ııclcımı ışkscn pek çok, lomandan so/ cclılcbılıı ya/mımı/da Ornckse Necati Cumalı'nm "Aşk da G e z e r " ı ( 1 9 7 5 ) unutabılıı mı hıç' Ama "Bın Yu/ Bir Gız", cle aldığı ko nusuyla dıgcrlcrındcn ayrılan bıı ro ıııaıı Anadolu'da bir kcnt bclcdıyesı adma tıvatıo kurnıa gorcvı usrlencn pro tcsvoncl bir tıyatıo baııatçısının, tstanbuf'dan taşıa kcntınc yaptı^ı bir gccclık volculugıı anlatıyoı 'Bın Yuz Bir Cîı/ " Ama bu yolculugun, oylc kolayına son bulmavaca£ını du^uncn lonıan kahrama nı ılusscl bir roınaıı ya/maya koyulaıak, vokulııktan tloğabılccck sıkıntılaıı aijina va çalısıı Bclcdıyc başkanının oncrısı doğı ultusunda, tıyatıo kuımaya gıttıi*! kcnttc bir kcnt tıyatıosu çcıçevcsınde yaş.ınabıkccklcıı, ıllskıyc geçcbıleceğı kı sılcrı onlaıın tcpkılcrını, kurabıleceklerı du/enlcrı so/un kısası ya^ayabılccc^ı SAYFA 12