Katalog

Dilimize de çcvrilcn Ingiliz jairi Philip Larkin on yıl öncc ay ölmüştü. Bu ilginç ve canayakın sanatçının kendinc özgü sesiylc hâlâ bizlcre hitan etmektt okluğııysa bir gerçck. l Philip Larkin ŞAVKAR ALTINEL B ugiinlen.lt.* yataktan kalktığımda hava daha aydmlanmaınış, olu yt>r. Aşağı inip soğuk muttakta çav hn/.ırlarkcn, artık tck yaprağı kalan takvime bakıyor ve 2 aralığı göstercn kareııin içine yilın başında kurşunkalcmlc yazdığım "Plı.L" harflerini görü yorum. Bu "Ph.L" tabii on yıl önce bu tarihte ölen Philip Larkin. Aklıına keıı ıli yapıtlarının birinden bir dörtlük geliyor: Saat dörtte ışıklar yandıgında Biı yılın daha sonıında, Gcl, canım kuıbağa, koluma gir, Beni Mezarlık (.addesi'nden aşağı ındir. üuyguyla kara mizahı başarıyla birlestircn şiirlcriyle Ingiltere'ue gclenek sel şiirscver çevreleri aşıp biiyük bir okur kirlesinc ıılaşan Larkin, Roni Margulics'le birlikte yaptığımız çcvirilerle bir ara ülkcmizc de uğramış, anıa hcr şeyden önce süs ve gösterişe değer verilen şiir ortamimızda yalın söyleşiyle kimscnin lazla dikkatini çcktneılen, neıedeyse ayaklannın ııcuna basa basa, sessiz secfasız gcçip gitmişti.* Bu da belki keııdisi için yarattığı o kel, gözlüklii, ıızıın boylu, mahçup ve sakar aclam imajınu uygun düşen bir dıırıım. Ama gerçekte tabii Larkin hiç de "sessiz" bir sjair değil. Kendisini Türk okuruna sıınarken ya/ılığım önsözde cleştirmenlcrin genel olarak onu günlük hayatı anlaran bir şair olarak değerlendirdiklerini, anıa bir yandan da şiirlerinde, dikkatli bir okurıın lıemen göziine çarpan, günlük hayatın yetersizliğinc karşı bir başkaldirma vc çırpınma öğcsi olduğuııu söylemiştim. (îörüşüııı Larkin'in, ilk bakışta hiç benzemese de, Beckctt ve türlü buna lım ve çıknıazlardan söz etmek için ya/an "itiıafçı" Amerikan şairlerc içten içe yakın olduğuydu. Larkin'in içindeki başkaldınsja çır pınmayı artık daha da iyi görebiliyorunı. Onun o iinlii caz rutkusu bana bunun belirtilerinden birigibi geliyor. îjairin bir dönem Daily Telegraph ın caz eleştirmenliğini de yapacak derece de caza düşkün olduğu ve bu merakının saksofoncıı Sidney Bechet için yaz dığı şiir ve annesinin "düş kırıcı yaşlılığıyla" kendisinin "düş kırıcı olgunlu ğu" arasında bir an "bir köprü kuran" Oliveı'iı* Riverside Blues'unu anlattığı "Cieriye Bakış" gibi yapıtlarına da yan sıdıgı bilinen gerçekler. Ne var ki, ben Larkin'in caz ınerakıııı valnızca "yüksek" kiiltüre karsı popiilcr kültürii savunınası olarak yo iLinılaınıvorum. îjairin cazla ilişkisini diüjündüğiimdc aklıına onu lise yılla rında tanıyan bir arkaıla^ının anlattığı, bir köşede caz dinlerken, btiyle birin den hit; beklenmeyecek bir şekiltle, kendinden gcçip ritme uyarak bajjinı sallamaya ve parnıaklarını ^aklatmaya ba'jlayan yeniyetmc geliyor. Larkin'in, esit ılerecetle bağlı olduğu içki ve aşkta olduğu gibi, cazda da aradığı şeyin bu kendinden geçiş, başka bir varnluş düzeyine t,'ikıij, günlük lıayalm tam tersi olan biı tüı sınırsızlık oldıığıınu düijiinüyorıım. •, Bu sınırsızlık özlemimi Larkin'in ^iirine taşıvan sözcük de c,o£u kez "ha va". "Yüksek Penceıeler"in "mavi, derin/l licbır IJOV barındırmayan, hi(,biı yerıle olmayan ve soııu bulunmayan" lıavası, "Denize'nin "dcv havayı kendi K İ T A P SAYI 3 0 3 Sınırsızlık peşinde bir şair lerine çekmeye calışan" çocuklaıı, yayımlanrnanıi1} bir şiirinde sözünü ettigi "balıçeler dolusu hava". Ben bu "hava " aıayısını da taşra İngiltcre'sinin biivük bir ütizlikle anlatılan M>kakları, otelleri, yoksııl, genç anneleri ve parklarda ölümü bekleyen emcklileri katlar Larkin'in şiirinin vazgeçilmez bir parçası olarak görüyorum. Bu şiir bana kalırsa bu iki öğe arasındaki sürtünüşten do ğuyor ve büyük yanı da diinyayı anlaUiK.en dünyada bulunamayan bir ijeye de işaret edebilmesi. Larkin'i gerçck bir i>air yapan nitelik bu, liize bir iki "günlük hayat" betimlenıesi sunması degil. Ve "Nerede yaijabiliriz günlerden başka?" diyen Larkin'in, hayattan başka hiçbir şeye sahip olamayacağımızı bilnıcsine kar^ın, bir yandan da hayatın ötesinde bir sınırsızlık aramaktan vazgeçememesi tabii onun sonunda neredeyse sevdigi her seye küsınesine yol açan büyük dü^kırıklığının da tcmcli. Şiiılerinde sık sık dile gctjrdiği bu düş IAPî kırıklığının zamanla nasıl arttığı ölümünden sonra yayımlanan nıektuplarıyla Andrew Motion'ın yazdığı biyografisinde or taya cıkıyor. Gidcrek geriye kitaplarda da, kadınlarda da aradığını bulamamış,, neredeyse okuyup yazmaya ve insan ilişkilcrinc diişman, alkolden ba^ka bir dayana^ı olmayan bir adamın kaldığını göriiyoruz. Ama bu arada da üç es,siz şiir kitabt yazılmış oluyor tabii. Bu şjiıierin de Larkin'i teselli etmediğini, çünkü gerçekte ronıan yazmak istedi^ini unutmak m, olaııaklı değil. Bu paylaştıgım bir tlüş olduğu için onu anlıyorum. Ben de şiirin hiçbir zaman roman kadar geııiş, büyük, sınırsız ve evet, şiirsel olamayacagını biliyorum. Larkin'in kendisini şiire vermeden önce yazdıj^ı iki romanı da var, ama ustaca olmalarına karşın, bunlar sonunda onun düşlediği düzeyde romanlar değil. Gene de, Larkin roman yazabilmiş nlsaydı, belki sonunda romanları da düşkırıcı bulabi lir ve bir şiirinin sonunda "Cîidin işinize; bir yığın saçmalıktır kitaplar", dedi;i gibi, "Bir yıöın saçmalıktır romanar", diyebilirdi. Ayrıca o zaman, bü yük bir olasılıkla, onun şiirlerine sahip olanıa/dık. Bu •şiirîer oldııgu sürece onları yazan adamı da hatırlayacağız. Onlar ve Larkin hâlâ yaşıyorlar. • f Philip Larkin Seçilmiş Şiirler/ Çevircnler: Ştivkar Altıncl Roni bAargıılien/ Adam Yayınlarıi 7 ')')<)/ H7 \ Söyleyecek Bir Şey Yok Uluslar için, ayrık otları denli cılız, (röçcbe kavinıler için, kayaların arasında. Kısa boylu, asık vüzlü kabilelere Ve parke taşları gibi kenetli ailelere l'abrika kentlerinde karanlık sabahlarda Ağır ağır ölmekıir yaşam. Ve tüm ellerindeki Yaratma ya da kutsama. Sevgi ya da para ölçme yollaı ı Agır ağır ölnıek yollarıüır Mızrakla domıız avlayarak ya da Garden parti vererek geçen gün. I'anık iskemlesinde ya da Doğum masasındak'i saatler Hcp ağır ağır ilerlerler öliimc doğrıı. Ve kimine Diınıı söylemek Hiçbir şey deınez, kimine tle Hiçbir şey bırakmaz söyleyecek. Philip Lnrkin Çevircnlcr: Şavkar AllınclKoni Margulie\ Danimarkalı bir dünya şairi ERGİN KOPARAN Erik Stinus D aninı.ııka ^ıırının özgiın hcsi, (indf gclcn atlı I'.ıik Stııms bir gc/gın. Uııııvaıuıı jıittiği niılııncıliği yericrini ıli/ı.l<'rindc uuvııınsaiaıı: nficdf bu ırısat^o^lıı yaşıyorsa ovav;ı, > o insanın yiırcğinc <lı/.ı k'riylu ııla^ıu hır ş.m l llkemizc vc edebiyatımıza yakından ilgi duyan, siinmi/i çc\ırıİLrivlc Danimarka'tla tanıtan Stinus'u ne yazık ki cufliiyat çevrcltrımız avnı ölçiıdc uınıınıyor. F.rık Sıiıuıs, ^iiılerivlt tlahj önco (tcrgdcrdf vc seçkılcıde yev al nıışjU. Şiındi dt, yinııi bcşj kadar ijiıri kitaplaşnıa olanuğmı bııldu. (Erik Stinus, Yajamı Diriltnıck Tçiııdir fjaıkılarını, Türkçesi: Mıırat Alpar, Yordam Kitapları, Hkıın 1 ^ I . M s) Stinus, Danimarka'nın Vodmlıot^ k;ih.:ılı.ısııuLı diinv.ıva pclnu^ Stinııs'un kişilifîınin vc duijüniAkıinin grlısmnnde Ikincı Düny>ı S.ıvaşı büyük yer tutuyoı. Savaş göıiiıııiili'rı, giizaltına alınan, kaybol.ın ınsanlar, kasalıasındaki csiılcrİL kurtlu^ıı ileti^inı SIİIHIN üzci'iııık'IIIIMIIS l'iı ftki vapıvor. Sındikacı babasının sonlcndıı ıncsiııın <lf j'.i'lıyınındı bııviik katkıları var kıı^kıısu/. Edcl)i\,ıl Mıiıwnı isı' pivcslcr ya/.arak oıUuıkııl. lise Mİlaııınla başlıyı». (.AHiıkluk vıllannıl.ı şarkıljı vc ılalıılcıli1 (anısıvoı. D.ılıa sonra özgürlük sarkıluı. ıcvııc ij.ırkıl.ırı, lilııı ş.ırktlaıı... Ortaokul vc listdc pok cok O.ınını.ırkaca, ln^iii/cc, Alıııanca siır okııtulup çu/üınk'tiliyor ü^rcncıkrc. Ozunlığııntı k'inclinin o günlcrclc atıldı,ftmı, kclıl kit,i|>liı\ııı,ı jîidıp geltncgc biişl,ıdıj*mı söyliivor ş:ıir. So'iuk savaş oıınkrintlc siyasal pöriişlcııııdfkı ıkj'jşim onıı anab.ıba.sintn iilkıılcrıne ılaFıa y>l< yaklaşiıııvoı, Ycnı bir çc\rc cdını yor kendmc. (. )nııudc vcıu biı ııfıık açılısor. Işçi sjiırkıl.ınnı ojiıc nivor 1 k'jııc'ııııı. tilok'ıııı M.ıv.ıRcısvki'nın, Ycseııin'ın, Loıca'nııı, Albcrt ı'ıııtı î lı.Mn;M)dc/ ın. \ r ı ud;ı ııııı. \ allcijo IHII ı, C lUillcn m. Griüji'in, lilıı.ııd'ın Nıv\:il'ın, l'ıiıdu ın şiiı lcru lc İHitıinlcşivoı. Savaşm ıırtlınd ın ;',ıv;'in!i;H .ulnn .ıtı\(iı Hır mnııdc ı^ılışıvcıı İki \ıl scıııra [)aıiimarka'\a dönuyor. Ilni\cısıto\i bıiiıivoı; sonra, gc/.nıcyl siırduruyor. Doğuva, I liıulistan'a n/.ımvur. Hıı yolculuk sırasında konakladığı ulkcıın/dr bn siin k.111\•.>ı Bu koıuıkluk ülkemizc vc edebiyaııinı/.ı daha sunı.ı Im, ck^ılıncvccek bir ilgivlc yaklaşmasımn üöruinı nokiası oluvoı. Ank.ıra'da kaldıüı evık, Nâzını Hiknıcl'in bir kiı.ıl>ı clc j>C(,'iyor. I lindıstan ıla lıınılı/ı r bir Nâzını kitabı bul.ır.ık ba/ı şııricri Danimark.iL.ış.ı ı^vııivor. Bu «jvviıiîer 1958 >ılınd.ı Daninı.ııka Radyosu'ndıı an anla üç pu)).',ıannla vayııılanıyor vc çok bejicııiliyt)i Stiııus'un (,c\ıiılıiii ilk NiUinı I lıkmet seçkisı l L '74'tc, ikiıu IM dt l''X2'dc kıt.ıp tmıyor Daninıarka'da. Stinus, dünya şiirinin scçkin orncklcıinı D.ıııinıarkah okurlara ıılaştırniak için çevirilcr yapıyor. Danmıaı kaı a \ a t,ı \ ıı dı$i şaü'lcr arasında birt,ok Türk şüiri dc var. I n « m calışmalaıııulan söZ cdersek. Kenıal O/cı \t I a/ıl i iıisnü Daj'Jarca'nın şıırlcrindcn scçilrnis I>11 cı kiiap ı>u aıula I )anınıarka'tla basılmak üzcrc yayıncvııulc I" klıym I nk Stinus, "Siır kitapları" diyor, "l'ıanklurt l u a n ' n d a , ıli^n luaıl.ırda cn çok satan kitaplar arasımla dcğil. Bunu biliMnu/ Anıa o sti/üm ona 'a/ saıan' siiılcı dtiın.ının her bir yerinc ulaijlyor. (,.ok satan kitapların ulaşmadıi',1 UMICIC de. Dünyada nerede ınsan vasıyoısa oraya dizi'ler ıle giıliyor. !jıir çevrilmese, çcvrilcbilır olıııasa, bııralura, ıleğisik dillfrden ınsanlara nasıl ulat^ırdı bu dizclcı.' !jiiı, çıvıilebilir, çevrilmclı. Avıııa ben diınyada konuşulan bülün dıllcrdcn ayn, o dillcrm yanı sım bir "Şiir Dili" olduj>uıuı inanıyorum. îjairlcr bu şiir diliylc biıbırleriııi anlıyorlar. Şiirscverler de.. Şiir çcvirmonin zor oldu^undan stı/ cdilir. Koltıy drftildir elbcllc. Ama sıır dilini konuşanlaı, Inışka ılillcrdf yazılmış şiirlcn anlayıp çcvircbiliılcı vc bu di/clıı başlı başma biı tlil olarak diinyayı dolaijir, diinyayı sarınalaı." Sıinııs, şiın iı/cnnc "( )kuyuculan düşiıncrck vaznııyorıını" dıyor. Konıı benim için oncıııli, bu ncdeıılc \:ı/ıvnrıım. Şıırımi okuyup okunıamak, buğcnıp lu^cnnıenuk uiıuiı\lc okurıın s o m n u . Bana >;<)rc doğrıı olanı ya/ıyoı ııın, oknı,ı j'.ı'm dt'1*!!. ^nr, lıcnı n/anırı lıvm \a/ıldi"i çaj'irı Inr HSITII; t>zanın gerck k e n dısinın, jıcrek ba>kalannm vaşanııııı anlanıa çabasıdır. Sıi/cüklcn, c/gısl, di. cıni, dıııakları ilc şiu buntlan da lazlası ol.ılıiliı, anıa luçbıı /anı.ın Imıul.ın a?ı dcgıklıı. f.ıık Sıinııs \İİK'j,',i dunyanın lıcr ycnııtlc ıılan; bııtıin ins.ınlıöl \iiii "ii'ı • dı/tlcnnc si|îdırmi!j; yasaını bnyııiKa diiına ile elclc • cılnııi:, biı a; tlın; Mıırat Alpar'ın basaıılı T ü ı k s r oviıısintlcn >;iirlerinı okıımaktan ıııııllıı (ildıığııııuı/, ıı/un solııklıı şıiıv vatkın, saglam y.ıpılı, bılincjı olarak i.şlcıınns dılıvlc ıısta bn ş.ur. • Yaşunıı Diriltmck ttiıulir Şarkılarım / Util Stirun/ Türkçeu. Mıırat Alpiir / Yordüiıı « •/,;/./,//, / /.'/•//// l')')5, > M f C U M H U R İ Y E T SAYFA 7