Katalog

Saclarının Kardes Kokusu Cczmı Iirscv'un "Saclarının Kardc!; Kokusu"nu olu^turan öykulcrı, mııhalıflcrin, marjinallerın, c^cınscllcrin, solculann toplurnsallaşma/toplıımsallaşarnarna sureçlcrinı merkc/ tema euincn oykülcr. YUCEL KAYIRAN cka sosyalleşmı vc nonnallık Bıı teıımlu gunumu/dc, sadecc bır bılımı ai! olmakran çıkıp modem toplumun vc modern ınsanın tanımını oluşturan kalıp so/ıukleı lıalıııc gclmışrır Bu uç kavıanıdaıı hcr bırı dıgerlerının içeııklcııyle bcslenen bır kavram duru mundadır bu ılışkıde 'Bu kavramlar ara sında yer alan anlamsal aliş vcrış, bı/ı bu terımlerın aıt oldukları bılımlcrın dısıp lınleraıası bır ılışkıdc bulundukları sonu ııına goturebılır, teknık olarak Ama asıl oneınlı olan, bu rcıımlcrın modern ınsan tanımlamasının koşullaum bctımlcr O7el lıklcrc sahıp olmasıdır Yanı, ıçınde yaşa dığımız kapıtalıst toplumıın yaygın man tıgında, modern ınsan denıldıgınde, hatı ra gelen O7ellıklerdır bunlar Sosyallık, 7ckılık noımallık Bıreyın, toplutn ıçınde yaşamını ıkamc edebılmcsının gereklı koşulunu, onun ıçındc yer aldıgı toplumsal kurumlarda gcçerlı olan değer yaıgılarını, kuralları, ıl kelerı, dısıplın ve davramş kalıpl.ırjnı oö rencrck, bu kalıplara uyıım sağiamasında bulan anlayış bu mantığın temcl ıçerığını oluşturmaktadır Bu ıçerık, modern sos yolo|inın asal kategorılcrınden bırı olan sosyalleşmı terımını aıttır Bu tanınıla ıııayla, ınodcrn sosyolojıyı, bueyın kcndı kışıhltı ılc roplumsal ışlcvı, statusu vc rol lerı arasında uygunluk saftlamış, gıderek bu sosyolojık kategorılcrlc o/deşlık kıır muş olan vc bıreydcn çok vatandaş kavra mmı ça^rıştııan şahsıyet lcrımınc uygun bır ınsan ınl ıvışı sııııaı bı/ı bakıldı^ında, C c7inı Lrso/'tın Saclarının Kardeş Kokusu'nu olusturan hıkayclere aıt bırcylcrın, bu uc lu sac ıvağı u/erınuc dııraıı fıayat tar/ı ık uyum kuramamı^ bırcyler oldıığu go rulur Kendı vaıo luşlarıyla, bu lıayat tAi/.ı arasında ontık nıtclıklı bır catlak ycr alır Aslında, bu ha yat tar/ı ılc kcndı varolusjarı arasında yer alan bu catlağın farkında olan, dolayısıy la, bu bılınçle ve bu bılıncın yarattı^ı ruh halıyle yaşayan, ya^amaya <,alı^an bıreyleı dıı bunlar Kcndısı olan, ancak, vatandas olamayan bırcy Kendısı olınakJa, vatan da% olmak arasındakı uyumu kuramamış bırey Cezmi Ersöz'den yine nefis yazılar Z Modern ınsan tanımının, zckânın çcşıtlı tanınılamalaıı ıçmde ycnı durumlara uy mayı ınuınkun kıl.ın çeşitlı yetenekleıın oluşturdu^u bır du/cy aıılamını bır vırı olarak ıçıinusı psıkoloııyc, tıpkı sosyal leştııme kavramından ılolayı sosyolojıve yııkknın mısyonıı yuklımckudıı Bılındığı gıbı psıkıyalııdıkı yaygın vı ıgcmm anlavışa goıı topluııısal ııormla ra uyıım nomıalın oltusunu oluşnııııı ken so/ konusu normlardan sapma ddv ranı^laıı ısc, anormal davranışların olı^eğı nı oluşturmakradır Dolayısıyla gunumu/un toplumsal ku ııımlaıına, bu kurumlara aıt dısıplın vc davıaııı^ kalıplarına uyum sağlama yan/safilay.ımayan kısının once zckâ ya pısından, sonıa ıl.ı uavıaniijlarının nor malh^ındcn kusku duvulmakta, toplıım dışına uıadan ua mar)inal alana veya bu alana aıt kurumlara gıdcn yolun surcunı. ıtılmckttdıı Modern kapıtalıst topluınun bu /ckı normal vc sosyalle^ını^ bıreyı açısııulaıı SAYFA 8 Psikolojiye yüklenen misyon Saclarının Kardeş Kokusu'nu oluştu ran hıkâyclenn bıreylerı, geçerlı toplum sal ılışkılcrı belırlcycn deger yargılarına vc bu dcğcı vaıgılarına gore hayatını ku ran ötekinc, bu otekılenn cgemen oldugıı Loplumsal dunyaya ışte bu catlaktan bak maktadır Ba^ka bıı deyı^Ic, Saclarının Kardeş Kokut>u nu oluşturan oykuler nuıhalmcrın, nıaıjınallcrın, eştinsellerın, solculann toplumsallaşma/toplums>alla^a ıııama surcçlcı ını meıkc/ tcma edınen oykıılcrtlıı Ancak buıada toplumsallas ma terımını susyolo|ik ba^lamda değıl yanı (yukarıda ıjarct ertığım gıbı) bıreym toplumsal gruplara, kurumlara, kuruluş lara uye olması anlannnda dcğıl, daha ÇOK Bir tıir iç hesaplaşma sıyasal bağlamda, bu bıreylerın ıçsel dun yalauna ruhbal goçuklcr olarak yansıyan, Ancak bu tıp dc, fcçmışte sahıp oldu ınsana verılen ueğerın, onun gostcrdıgı ğu, ınandıgi ve ıığruna mucadılc ettıgı başarı, ışgal ettığı statu, gut ve Ka7ancına solcu değerlerden tam anlamıyla kopmus gore şekıllendıgı toplumsl ılışkılere ve bu değıldır O, geçmışte ınandıöı, antak şım ılışkılerın cgemen olduğu, daha çok öte dı o de^erlere ılı^kın duygıılarında lu;>sct kine (kapıtalıst makıneye) aıt olan grup tıgı zayıflıgı ve bu /ayıflıktan dolayı, yasa vc kurumlara alışma sureci anlamında dıgı bır tur iç hesaplaşma vc bu ıç hesap kullanıyorum laşmanın verdığı bıı tur hu/unlu ruh halı ıle, şımdıkı hayat tarzının olanaklaıını Tam da bu noktada, Saclarının Kardeş Kokusu'nu oluşturan hıkayelerde, bırbı sağlayan ılışkıler sıstemı arasındakı uzlaş maz çclışkının ruhunda açtıgı çatlakta durmaktadır Toplumsallaşamamış tıp ıse, kapıtalıst ılışkıler sıstcmtne cntegre olamauıış, ola mayan, olmak ra ıstemeyeıı başarı ve sta tu peşınde koşmayan, dolayısıyla bu sıste mın kurum ve kurallarıyla uyumsu/lukla ıralanaıı bır ruh ve varoluş lar/ı ıçınde olan bır tıptır Bu bırey ıçın toplumsallas mak varolamamak anlamına gelmcktcdır Modern sosyolojının, modern psıkolnjı nın ve modern psıkıyatrının merceöııulen bakıldıgında, anlaşılamayarak vc karnıa şık bır ruh hahnı ıçerır onun varoluşu Çunku bu "bılımlerlc" bakıldı^ında, sos yalleşmemış, sosyalleşcmemış normal davranış kalıplaıını edıncmenıış oıtala ma /ekâ puanını yakalayamamış bır bı reydır Dolayısıyla bu "bılınılcıın ' olçck lcrınc uygun normal ınsanın vı onun sa hıp olduğu hayat tar/ı ık bu bııcyın vı onun sahıp olduğu hayat tar^ı arasındakı ontık alan çatlamıştıı Sısteme cntegre ol madan varolabılmen alandır, burası, bu bırey ıçın rındcn farklı ıkı ınsan tıpı ortaya çıkmak tadır Bırı toplumsallaşma surecını ta mamlami£, dığcrı ısc toplumsalla^nıa su retınc uyum ha/*Iayamamış dolayiiiyla toplumsallasmanın (s.osyalleimcnın) dı şında dııran ınsan tıpı Toplumsallaşını^ tıp, yasadı^ı luks ha yat tar/iının olanaklarını sağlayan sıstemc entcgre olmuş ve bu sıstemın kurum vc kuruluşlarında geçerlı olan değer yargıla rıyla uyum ıçınde olan bır tıptır Onun için toplumsalla^mak, olanaklara sahıp olmak anlamına gelu Bununla bırlıktc kendı sıyasal kınılığııu "dcmokrat dıyc adlandırır o Haksızlıklara kar^ıdır, dıı rusttur onurludur Ancak tlalıa (,ok eldı edcmedıklerıne ve payına du^nıcyıiılcr lun ısyan eder Bır degcısı/lık durumıı olarak haksı/lıga degıl, kcndısııu yapılan haksı/lıga kar^ıdır Karsı olduğıı 1I.IK.S lıkJaıdan, ya^malardan kcndısınc dc pay du^tu^undt susmasını bılır Bununla bır lıktc, çevresınde dcmokrat olarak tanınıı bılınır Solm bıı fi^mısı \ ırdıı çiınku cezmi Ersöz un Saclarının Kardes Kokusu nu oiusturan hlkâyelere alt bireylerln, nayat ile cesitli nedenlede uyum kuramamış bıreyler olduflu görülür Saclarının Kardeş Kokusu ını oluşlu ran yazılarm ana soıunsallaıındaıı bırı dı aşk ı/le£ıdır Aşk, anıak bu sosyal bılım lcrın modeııı ınsanın varoluşu ıçın oıtaya koydııklaıı olçıkkrın oluştuulugu smıı alanlarının ılışına çıkınca olanaklı bıı va roluş tam dıırıımııııa gclıı Yanı aşk psı kolopk bır ılışkı taızı olarak dc£ıl, bıı v.ı roluş tar/ı olaıak algılanır Insan onııııc konan bu rol statu gıbı kalıplaıın cuı mcn olduğu ılışkıler alanının dışına çıka madıkça, bıı olgulaı pcsınde koştııkça, otekınm varlıgını kalbıylc hıssedemeyc cektır Cunku scvgılısınc bakarken, bıı toplumua geçerlı olan statu ve rollcıın go/une yırlcştırdığı kanıeradan arınanıa yacaktır " CUMHURİYET KİTAP SAYI 294 Modern insanın varoluşu