Katalog

Demir Özluden "Tatlı Bir Eylül" FATMA ORAN I lk döncm yapıtlarındu varoluşçu bir dünya diizenini benimseyip daha sonra toplumsal gcrçckçi doğmltııda ürünler vcrcıı 1950 sonrası cdebiyat kuşa ğının en önçmli yazarları arasında ycr alan Dcmir Özlii, diiiylc ziyadesiylc içli dışlı olmayn çalışmıs,, ülkcsinin örnck bir ülkc düzeyine eriijmcsi düşünü görmüş sonra bu düş, karabasana dönüşmüş , ya zı yazarak oradaki yaşam biçimini dcgiştirmck istcmiş, işbıı nedenledır ki, bir güzel ccza yemiş, keııdi rızasıyla da olsa on yıl sürgünlük çekmis, degcrli bir edebiyat adamımızdır. Böylc bir insanın yurdun daıı kopması mümkiin müdür? Yıırdıından ayrı düşmüş insanı izlcyen bütün bir bilinçaltı, bütün bir çocııkluk; sadece kcndi kcntınin ımgelcri de değil, büyümc. çağında ona yakınlık, sevgi, şefkat göstermiş bütün o yakınlarının, arkadaşlarının hayalleri, bazcn de bclirsiz hayafctler; insanın varlıgını var oluşunu çok dcrindcn kavrayan bütün o 'her şey'in; 'anı'ların dünyaya ve insanlara biitiinüyle açık olan, yaratıcı bir insanı hiç, ama hiç nırakmayacağını, o hcr zaman büyük bir inccliklc kııllandığ'ı akıcı, duru Türkçcsıylc bjze ılııyııran, bizi zcnginlcştircn Demir Ozlü, son romanı Tatlı Bir Eylül'ü de bu baglamda kalcmc almış... 'Metinsel' bir roman dıyebileceg'imiz Tatlı Bir Eylül; Stockholm Paris Bcrlin PraglstanbulStockholm. arası bir trcn yolculug'ıınu anlatıyoı. Ozlü'yc uzuntü vercn, melankoli'ye iictı olayların ızınde bir yolculuk bu; bclki biraz 'bireysel' bir yolculuk ama, olsıın... Trcn yolculug'unu seviyor Dcmir Ozlü: "Tren yolculufiıı kaılar insana uygun, otımıp okuyabildig'i, lokantasında yenıek yiycbildig'i, sırasında yataklı vagonundauyuyabildiği, yürüyebildig'ı, kısaeası hareketli ama duragan bir şeyden daha da güzcl olanı, kcndi cvindcyıniş gibi yaşayabildlği bir yolculuk diişüncmiyorum." Tatlı Bir Eylül'ü nkurken l'c zer'ı çok fazla andığırnı söy/üyorum Demır'e, bunun bcnirrı ıçın ıyı olmadıjhnı çünkü onu çoh özlediğımı de ekhyorum sözlcrtmv "Yaşam bu", diyp.r lıüznün çcvrelcuiği yüzüylc. "Uzüntü vcren şeyleri unutmaya çalışmaktan buşka çare yok..." Yoksa yaşamı 'gıtmek' olarak al gılamak kalıtımtal mı Ozlü'lcrde? "Sonııçta yaşam bir gczi degil mir1 Karanlığını bilmcdigimiz bir "anımsanamayan"dan, karanlığını bildi^imiz daha trajik bir sona dugrıı. Yaşamda kaklığınıız sürc dc, bıraz bilinçli bir insan için, mek'Mt ucçiyor. ( ) n u n ıcın Bec Yurdundan ayrı düşmüş insanı izlcyen bütün bir bilinçaltı, bütün bir çocukluk; saucce kendi kcntinin imgelcri de değil, büyüme çağında ona yakınlık, sevgi, şefkat göstermiş bütün o yakınlarının, arkadaşlarının hayalleri, bazen dc belirsiz hayalctler; insanın varlığını var oluşunu çok derinden kavrayan bütün o 'her şey'in; 'anı'ların dünyaya ve insanlara bütünüyle açık olan, yaratıcı bir insanı hiç ama hiç bırakmayacağını, o her zaman büyük bir inccliklc kullandığı akıç/, duru Türkçesiyle bize duyuran, bizi zenginleştiren Demir Ozlü, son romanı "Tatlı Bir Eylül"ü de bu bağlamda kaleme almış... çevrtlıııcmiş olan Labirentte (Dans le Labyrinthe) adlı romanı aklınıdan (,ıkmayan yapıtlardır... Tatlı Bir Eylül'dc bana en çok dokunan, "Bütün Avrupa'da nc kadar da yal ntzstnız" ciimlesımn derınltgı oldu "Yalnızlık benım renıel temalarımdan biri. Avrupa'da da onu yaşadım. Bazcn bir Avrupa kentine iniyorum. Hiçbır tanıdığım yok ortada. Tclcfonla Istanbııl'daki ya da Stockholm dekı yakınlarınıa ncrcdc oldujumıı bildirmezsenı cfcr, bütün bütünc yitmiş gıbi oluyorum yeryüzünde. Bu, heın nuılluluk, hcyccan veriyor heın dc buruk bir acı... Tatlı liır Eylül'ü naulyazdtn? "Kıtapta da bclirttiğim gibi, 1992 yılı Aralık avı başında Paris'ic biıkaç gün kaldıktan son ra, Cîarc du Nord'dan kalkan bir gccc trcnıylc Bcrlin'e, Wann scc'ye geldinı. C) zanıan DoğııBatı birlcşmcsi honüz ycni c>ldugıı i\in Bcrlin ccvrcsindcki tren istasyt)nları iyicc düzcnc konıılamamıştı. Bu yiizden Pots datn'dan sonra trcn ıızunca bir hcp "aramak"hı ya da "beklekett'in Godot'yu Beklerken'i ile RobbieGrillet'nın, I ürk^c'yc ayında konagın çcvresi dc, bütün Wanıı see de uldukça ıssız, rutubetli vc nıclankolikti. Kleist'ın sevgilisiylc birliktc intihar cdcrek gömüldükleri ycr yakındı. Cîö lün karşı kıyısında, biraz yanda da Hitler ile arkadaşlarının Yahudileri yok etnıc ka rarını aluıkları klasik, ta^ birıa vardı. Wannsec lstasyonıınıın ötcki yanında, çok düzcnli olarak, yıllar öncc parkc dö şcnmiş yollar, coğunlukla yağan yagmurla ıslak... Bu mclankoliyi bcsliyor; gecclcri sokak lambaları çısclcyen yaömurla insanı çocukluk yıllarının melankolilerinc götürüyordu. Konak da bomboş gibiydi. Cîölc kadar uzanan bahçedcki ıslaklık oralarda kavislc Dogu'va kıvrıldı. Oralardaki istas da gczinmc istcöini ııyandırmiyordıı. yonlarda saatfcrce bcklcdi. Sonra da yol Ama orada iki haftada, bütün gün uoyun cularını Berlin Alcxanderplatz'a biraktı. ca bazen dc geceleri çalışarak kitabın Orada so^uk bir günde Wannsee'ye üçtebirini yazılım. banliyö trcniylc ulaşılıyordu. O kıştaıı sonra gelen yaz mcvsıminde, Warınscc'deki konağa, kcndi olanakJabüsbütün başka bir iklimdcydim. Antal rımla, sırr çalışabilmek, yaşamımın orada ya'nın Kaş ilçcsınde, sıcak bir yaz ayında, gcçcn aylarını anınısamak için gelmiştim. Hemeıı dc calışmaya başladım. Böylece denize, yandaki yamaca bakan küçük bir kitap yazıhrkcn gcrçek yaşamla, dün vc odada. Ama herkesin ilçcyc indiği öglc kurgıısal olan öğcler birbirine karışıyor den önce saatlerindc, öykünün "yitik kent" lstanbul'Ia ilgilı bölümlerini ya/ larclı. Bu konakta aylarım geçmişti, orada dını. 84'tc Bir Beyoğlu Düşünii, 86 yazında Ardından yazılmış bütün sayfalar din da Berlin'de Sanrıyı yazmıştım. Kuşkusuz yazarken yaşadıklarınla, öyküne feoy lcnmcye bırakıldı. 94 yılı Kylül'ündc Got mak istediğin gerçck ya da kur land Adası'ndaki Visby kcntindeki yazar gıısal yaşamlar birbirine karı lar ve çevirmcnler cvinde bana bir ay için çok güzcl bir oda verilmişti. Mctin orada şıyordu. Hem yazmak, hem yeniden yazılacak, sonra da tamatnlanadüjjunmek, 1992'yc kadar Avrupa'da geçmiş olan yaşjamı caktı. Daha öncelcrdcn tanıdı^ım (îotland Adası'nın Eylül ayı başlar başlamaz mın bir bilançosunu yapmak İNtiyotduııı. Sonradan çocuk bu denli tenhalaşaca^mı düşiinenifzdim. Yazları pek çok insanla dolııp taşardı bu luğumun gcçtiöi bazı yerleri ziyarct edişimdc oldıığu gibi, rası. Falcat lskandinavya'nm liylul ayı, daha çok kışa benziyor. Bazı gunlcr ynp,o dcnlı ıızak olmasa da, bura mıır yağmıyoı. Bulutların ardından gö da da yaşanıış ulıııanın sarsınriinmeyc çalıs,an soluk vc ıızak güncş, in tısını duyuyordunı. Aralık sanın üzcrındcki gıysılcrlc yüzünü, ellcrini bira/ ısıtır gibi oluyor. 13. yiizyıldan kalma bu cskı kcntın daracık sokakları hcrncn he nıen insansızdı. Gecclcri bir iki amcıikan barda kımi gençlcr top lanıyorlar, kendı aralarinda konuşmaya dalıyorlardı. (îcnc dc Botanik Bahçcsindc vc Baltık'ta isleyen büyük gemilerın kalktığı, durgun marinasında kimi yatların dcmırlemiş oldu^u limanda oturabilccek kadar iyi havalar oldu. Bizans surlarını andıran, cski kcnti çevrelcycn surların dışında uzun gczintilcrc çıktıgım zanıanlar da oldu. Orada kalan Baltıldı ya da Rus yazarlarla da birkaç gcce e^lendik. Ama bütün günii alan, gene de günün uzun saatle rini tüketemcvcn çahşmalar, çok çok yorucuyııu. İnsan yazarken, yazdıklartndan zevk de alabilmeli. Bu bende çok karnıaşık bir ılışkıyi yaratıyor. Endcr zamanlarda zevk alabiliyorum ya/dıklarım dan. Sonra da bu ılişkı dıımıaılaıı değisiyor. Zevk alabildiginı za manlar, çoöunltıkla çok sonrakı zamanlar oluyor. " CUMHURİYET KİTAP SAYI 294 SAYFA 16