Katalog

Zen vc Motosıklet Bakım Sanatı Bir akılcılık aelenefii soraulaması MURAT KOCADAGLI luğuna teşvık eder Bu ozcttcn anlayacağını/ gıbı, yazarın goruşlerı duşunce sınırlanmızı zorla yan, genışlcten, duşunce ve akıl kalıpla rımızı paramparca eden bır tez Bazı fclscfı tutarsı/lıklar ıçcrse de bu kıtap, duşunme sıstemımı/ı, değcrkrımi7i, mantıfiımı/ı, aklımı/ı sorguluyor, bızı adamakıllı sılkelıyor Buna şıddctle gc rcksmım duyduğumu/ kanısındayım Yenı ve larklı duşunme sıstemlcrı ge reklı artık bı/e Ya/arın ozellıkle cevre konusundakı goruşlcrıne kayıtsı/ kala 1 bılır mıyız' Yazarın yırnıı yıî once gor sında yanlıs yapmtş olmayalım? Dogmatık duşuncenın dayanaklarını yokedıyor bu kıtap Gunıın moda deyı şıyle 'Bır kıtap okudum, hayatım değıştı sloganı asıl bu kıtaba denk duşuyor 'Yarar' a<,ısının ardından bır dc ro man estetığı açısından bakalım kıtaba Bu yapıt bugune dek bcnzennı hıç yaşamacd^ım çok değışık bır tat bırakıyor okurda Motosıklctı sevdırıyor bızc Pır sıg Motosıkletle ge/mek otomobılle gezmekten iarklıdır Otomobılle, çevrenı/de camdan bır engel vardır, sızınle haıeket eden sıkıcı bır kafes ıçındesı I lgınç bır kıtaptan sozetmek ıstıyo rum, Ayrıntı Yayınlan'nca Turk çe'yc ka/andırılan, Robcrt Pır sıg'ın, "Zen ve Mofosıklet Bakım Sana tı' adlı yapıtından Bu roman ABD'dc yetmışlı yıllann protcst kuşagının kult kıtabı olmuş ve bugun hâlâ ABD'de en çok okunan kıtaplardan bırı Onsozunde ya/ar, yapıtının ne moto sıklct konusuna ne de lclasık Zen oğre tısıne adanmış olmadığını, yalnızca ıçc rığının yorumlanması gerektığını soylu yoı Bu kıtabı ılle dc tek cumleyle anlatmak gcrekırse, fesefı ağır lıklı bır yol romanı dıycbılırı/ Ama bu kesınlıkle ycterlı değıl, bu olağanustu yapıtı tanıtmanın heyccanını dııyan bın ıçın ozel lıklc Ncrdcn başlamali 5 Oıneğın bu kıtap, 'yarar' açısından çok ıyı, çıınku bu okuyucu olaıak hıçbır kıtaptan bu denlı çok şey oğrcndığımı atıımsamıyorum Dujjunte tarıhı ve felsefenın ev rırnı hakkında çok şey oğıendım, Ronısans vc Rcform'ıın duşıın sel temclkıını bu kıtabı okuyun ca anladım Orneğın Krıstof Ko lumb'un Amerıka yokulugunun bı/ım bıldıkletımı/ dışında du şuncc olarak da Rcform'ıın yolu nu açtıgıııı oğrendım Iııul'ck dunyanın <\\\7 olduğunun ya/ılı olmabina karşııı t l ı n d ı s t a n ' a tersten gıdıp dıınyanın yuvarlak lığını kanıtlayan vc Hırıstıyan ınancında mua/7am bır şok vara tan ve daha sonra, dunya gerçek lcrmc yenık duşen Katolıklığın Reform a uğramasına yolaçan Krıstof Kolomb'un Amerıka yokuluğu ıçın çektıklerının yanında aya yolcııluk çay partısı gıbı kalır geıçekten, çunku duşunce sıstemımızın temellcrınde hıç bır değışıklık gerektırmc/ DunyayıçiridnleftJpenakjJ Ya/ar, bugun egemen olan nesnel ak lın da dunyayı anlamada artık yetersız vc yanlış olduğunu savunur, bu akıl dunyayı çirkınleştınnıi}, kırletmış, cev reyı acımasızca katletmış ınsanları uııy gusuz kole robotlara donuşturmuştur Insanlar bunun farkına varmakta ve mılyonlaıcası kentlerden, teknolojıden kaçmakta, kımılerı uyuşturucu bağınılı Iığı, buyuculuk, dınscl rarıkatlar gıbı yanlış yollara sapmaktadır, bunalım bu umektedır Insanlığın kıırtulıışıı ınsan a doğayı ayrı şeyler olaıak gorcn ıkıncı aklın bırakılıp ınsanı ve tıım doğayı bır bııtun olaıak goren tckçı aklın cgcmcn olmasına bağlıdır Pırsig bı/ı aklımı/ın koklerını sarsacak ycnı bır keşıf yolcu duğu gcleceğe koşar adım gıdıyor dun ya Bu çevre lelakctı artık kapıda tnsa 1 noğlunun 'Eyvah, bcn n aptım ' deme sıne a/ kaldı Buyıık kentlerdekı yaban cılaşma ınsana ınsansal hiçbır şey bı rakmayan yaşam tcmposu, çı6 gıbı bu yuyen uyuşturucu sorunu, şıddet, ııiha nın ıns^nlıktan < ıkması Bır yerde yan lış yaptı^ımızı duşunmeye başlaınamız ıçın Antartıka'dan daha kaç aysbergın kopmaM gerekecek'' Tum duşunme sıstcmımızın, aklımı 7in, bi7e verılmış kalıplardan oluştuğu nu »oyluyor Pırsig Hcr şeye onyargılı bakıyoru/ onvargılaıımız yoııetıyorDi zı Bu aklı yıkmadan kurtuluş yok on yargılardan 1 uııı deöerlerımızı sorgula malıyı?, bu gune dek doğru bıldıklerı mız, hatta tcrsını duşuncmctlıklerınıı/ gerçekten doğru m u ; Akıllıyla delı ara sındakı sınır ncdır^1 Bı/ımkındcn farklı duşuncekre nasıl yaklaşmalıyı/'1 Dcgcı lcrımızın vc oncelıklerımı/ın saptanma nızdır CJysa kokuları duyarsınız Ayağı nı/ın altından hızla geçen asfalt yol, go /unu/u ustundc odaklayamasanız da oradadır, ayağını/ı uzatsanız dokunabı lırsını/ hlma ağaçları, saman yığınları omuzunu/un dıbınden geçer Boyle bır kıtabı hıç okumamıştım bugune dek Doga 'tasvır'ı degıfır doğa anlatımları, doğanın yaşanmasıdır Ya ?ar ve arkadaşları Amerika'nın gorkcm lı dogasında bır uçtan bır uca dolaşırlar motosıkletle Kı/gın çollerde sıcaktan bunalırsınız, dcv ağaçlardan oluşmuş serın oınıanlarda uşursunuz, uçsuz bu caksız çayırlarda hu/ıınlenırsıniî', omu /unu/a de^ıverecekmış gıbı geçen ma kılcrın ru/garını motorun vınıltısını, bataklıklaıın kokusunu ınsanın ıçıne urkuntu veren eldeğmcmış îbsız oı manlarda uyku tulumunda yatmanın korkusunu duyarsını/ Dogayı ıçınızde duyumsarsınız Doğayla bırliKtelık sıra Amerika'nın görkemH doğası l dan bır yolculuk olmaktan çıkar, yolcu lara el sallarken kucagındakı ko/alakla rı duşuren çocukla, yaSmuıdan soııra çıkan sumukluboccklcrlc, sabah gune sınde altın gıbı parlayan çanı ı^nekııy Ic, cvrensel ınsanın dogayla butunleşme torenıne donuşur sankı (îerçeğı arama yolunda çoken, her seyını yıtıren bır şızofrcnın yurek bur kan dramını yaşarsını/ onunla bırlıkte, dantcl gıbı ışlenmış bır gerılımle ve sev gıyı, dostluğu, gerçek ınsan duygusallı gını ta ıçınızde duyarsıni7, elle tutulur bır şeymışçesıne Duzey' açısından bakarsak roman bı raz sığ aorunebılır, çunku klasık ro manda alışagcldığımı? 'karakter tahlılı' hıç yoktur, ner sey salt olaylar vc ko nuşmalarla anlatuır Bu nedenle roman dakı kışıler bır sısın ıçınden bı/e dogru gelıyormuş gıbıdır sankı Ama yapıtın en onemlı ozellıklerındcn bın, anlatım teknığındekı bu tarklı lıktır ve okuyucuda alışıiagel mışın çok dışında bır tat bıra kan,budur Cıiıneşın bırden bulutlardan sıyrılıp ıçınızı ısıtıvermesı gıbı ara sıra se/ılen duyguların yaııı sıra, duşunsel yanı afiır basan yaşamı cıddıye alan bır lclsefe yanıtıdır bu, ama akıllı uslıı lel sefc kıtapları gıbı kafanı/dakı sorulara yanıtlaı bukışturan dc öıl dc tersınc, kafanızdakı sortı ları arttıran, aklınızı daha çok karışlıran ama çogalan sorıı ışa retlerının ustesındcn nasıl gclı ncceğı konusunda kendını/ı daha guçlu ve heyecanlı hısset mcnıze yol açan turden Bu nunla bırlıkte, yaşarkcn oncm semeclığımı? kııçuk ayrıntıları, kımı /aııun bıkkınlık getırecek kadar dıdıkleyerek felscfı bo yuttan elc alır Felsefeyı akadc mık boyuttan çekıp yaşanuıı ıçıne sokar Orneğın motosıkle te, yabanordeğıne, bır eldıvenc, bır bataklığa, bır kurda felsefı açıdan bakar yazar Hem de Batı'sıyla Dogu'suyla ınsanoğlunun tum duşunce tarınının ımbığınden geçmış bır fclsefeyle Bır romanda bunca çok şey olabılı yormuş demek Socratcs, Arısto, Pla ton, Homeros'un tlıada ve Odyssçus'u, Davıd Ilumc, Emmanuel Kant, Omcr Hayyam, Poıncare, Goethe, Lao I'?u, Albert Eınsteın Kore, Hındıstan Notsuz ve sınıf gcçmesı/ bır eğıtım sıs temı, ABD'de sıyasal otorıtenın unıver sıtelere bızım hıç dc yabancısı olmadı ğımız baskılan ve ılerıcı ınsanların bu na karşı savasımı Boyle bır anıt roma nı okumuş olmanın gorkemlı coşkusu nu unutabılece^ımı hıç sanmıyorum Bu yapıtı dılımı/e ka/andıran Ayrıntı Yayınları'nı teşekkıırlerımle kııiluyor ama neden bugune dek bekkdıkkrı sı temını etmcden gcçemıyorıım Nc ıl gınç kıtaplar varmış meğeı duııyada Bunların dılımı/e ka/andırılması duşunce kapımı/ı alternatıtterle /engın leştırcccktır kuşkusuz • CUMHURİYET KİTAP SAYI 294 SAYFA 6