Katalog

çıkmaktadır Ama en etkıleyıcı olanı, Pırsıg'ın hcm roman konusunu hcm de lelsefı analızı sonlandırma bıçımıdır Kıtabın sonuna doğru, romanın anlatım modelının ıro nıye kaçtığı anlaşılır çunku yolculuğun başansiz olduğu vc arayişm duşkırıklı ğından başka bır şey getırmeyeccğı go rulur Ama Pırsıg başka bır ııonıyle tum bunları yenıden teısıne çevırır Oy ku, babanın, ınandığı her şcyın bozgu na uğraması sonucunda golge benlığıne teslıtn olmasıyla sonuçlanmış gıbı duru yorsa da bu tcslım ofma, aslında onun umutsuzca aıadığı son butunleşmeye goturen araçtır Gerek bılınçlılığın, ge rekse bılınçaltının oykulenmelerını ın cclerbek guçlu bır butunleşmenın yakın olduğunu goruruz Anlatıcı ıçın ıde alarla savaşım yenıdcn canlanmıştır ve golge benlık bılınçaltından çıkıp bılınç yu/eyının yakınına dek gelmıştır Mer ke/ı bır onem taşıyan şey bu golge tı pın, Phaedrus'un varlığıdır O bır duz lemde, anlatıcının ılk bcnlığını, duru mundan tedavı olaıak kurtulduğu den gesız kışıyı simgeler Flektroşok tedavı sı, anlatıcıyı bu ılk benlıgınden sonsu/a dek ayırmak demektır Phacdrus daha deıın du7İemde, tcknık anlamda )ung psıkolo|isının ya da arketıpal psıkolojı sının tanımladığı "golge"yı sımgelcr )ung teorısındekı golge, bı/ım otekı yanımı/ı, toplam benlığımı/ın bastnıl mış ya da açığa çıkamadan kalmış, yanı bılınce çıkmayıp bılınç altında kalmış nıtclıkleıını sımgeler Golgc po/ıtıf dı olabılır, negatıl de Hoslanmadığımı/ vt kcndımı/de gornuvı hıç ıstcmedıgı mız nıtelıklcrı ya da herhangı bır nc denle (suçluluk, orneğın, ya da guven bi/lık) farkedemedığımı/ nıtelıklcrı sım geleyebılıı Golge cgomu/la yakın, pa lalel ılışkıdekı bır tıptır ve bıı nedcnle bi7imlc aynı cınbiyettc bırıdır Jung pbi kolo]ibine gorc onemlı olan, enınde so nıında golgcnın tanınmasıdır, çunku golgcyı bastırmakta dırcnmek kendını bonunda onun kurbanı halıne getır mektır Bu olay ıkı yoldan ya bırıyle ya da ıkısıyle bırclen gerçeklesır Ya golge nın nıtelıklcrı başka ınsanlaıda goıun me eğılımındcdır ve kisidc kcndı ozcl lıklerınden oturu babkalarıru buçlamaya ya da eleştırmeye yatkınhk vardır, ya da bu nıtelıkleıın varlığını yadbiınakla, kapriblı ve kontrolsuz bır şekıldc bun ların ctkısınc maruz kalıri7 Golge, heı ıkı durumda da, daha tamamlanmış bır kışılığm kaynağı değıl de bır duşman halıne gelıı Yanı, bolunmuş benlık duşunccsı kı şının bılınçlı egosuyla golgcbi aıasmda kı ayııma dayanaıak anlaşilabılır ve rııhsal butunlugun hedelının, kışının "otekı yanıyla' ılışkıyc gırmesının /or ve ba/cn acı vcrciı biııecı olduğu goıu lcbılıt Pırsıg ın oykusundc Phacd uıs'un anlalıcının golgesı oldıığunun cıı açıkca ıladcsı bır dııştı oıtava çikar Kı tabın hasjarında bır vcıdc anlatıcı, Go cthc'nın baba vt opııl ılc ılgılı bu şiırı nı aktardıktan hemen sonra Phaed CUMHURİYET KİTAP SAYI 294 rus un goru^unu anlatıyor ' Ve sısın ıcındtn hatıtten bır ^ckıl belırıyoı Dogrudan baktıöımda yok o luyor, ama başka ycre balctığımua go zucunda yenıden belırıyor Tam ona bır şey soylcyccek, ona seslenecek, onun adını anaeakken vazgeçıyorum, «,unku bılıyorum kı onu tanıdığını bellı edcn hır haıekct ya da tavır, ona, ka zanmaması gcrekcn bır gerı,eklığı ka/andıracak Ama aı,ıklamasam da bu şeklı tanıyorıım Bu, Phacdıus " (s 63) Bu tıp, romanda dort kcz, ozellıkle de anlatiLinın rahatsı/ edıeı dunyalarında yenıden ortaya çıkıyor Ruya her anlatıfdığında, anlatıcının onu algıla ması gehs,tık(,e bırkac ayrıntı ya ekien mekte ya da değışmekiedır Ana ayrın tılar şunlardır AnlatRi, ote yanında karısı ve «,ocuklarının durduğu tam bır kapının onunde durmaktadır Oğlu Chrib ozellıkle onc ^ıkmaktadır, (,unku babasını yanlarına gelnıesı ı^ın teşvık etmektcdır Hemen hemen gıılıımsu yor gıbı gorunuyorsa da ger(,ekte çok korkmuş bır haldcdır Baba onlara doğru gıtmek ıster, ama yanında ka ıanlıkta duran bırı engellcr onu Ruya yı son anlatışında baba, karanlıktakı kmmn ustunt saldırdıgını ve bo^a/ına sarıldığını anlatır Babanın gorduklerının anlamını ço/ mek ıçın anahtar ruy<»yı kendı yorum lamasındakı ıronıdcdır Ilk ontt anlaşı lan karanlıktakı "ıgıenç' kışının Pha tdrus, yanı donuşuylc babayı korkutan kaıanlık taral oldugııdur Ama ruyada kı küjiııın kaıanlıktakınc saldııdıgı ru yadan sonra baba kcndı sının kaıanlıktakı kıs,ı, <,o cuğun yanına gerı donmc ye (,alıi;an saldııgan kışı nın ısc Phaıılrus oldugu nıı anlar Bu onu ^dhıi L\,\ çok koıkuuıt cutıku bu Phaedrus'un ne denlı guc lu ve nc dcnlı yakınınua olduğunu gostcrıı Yo rumlamadakı bu değı^ım lere karsın değışmeden kalan, babanın karanlıkta kı kı^ıden duydugu korku ve golgeyı ınındc tutma ıs teğıdır g çocuğu, ç lanmanın aracidır Roma nın sonuna doğru, baba vc oğul dcnı/ kıyısında ve utnutbu/lukla k ırşı karv va ıkcn vanlan dotuk anında oğlan "ruya"dan habcrdar olduğunu kcn dısının gcıçekten cam bır kapının ardından ona baktı^ını vc bunun, baba sının çokuşıındcn sonra hastancdtkı gcıçck bıı an olduğunu .ıciklar Onu korkutan •jcv, babasının istemediği ıcin onun yanı na gtlnıtdıöını sannıası dır Sonra da Plıadııısu sevdıgını ve onun babası Ana ayraıtriar öteki yanımız olmub o daha oncckı benlığı ozledığını, gerı donmesını ıstedığını boylcr Bu b,ab,ırtıu, urkututu açıklamanın ol duöu anda baba, yenıden tek bır kışı olamlccegını, bu butunleşmcnın mum kun olduğunu vc bunun, golgebinı reddetmektt deöıl benımsemekte yattığını tarkedeı Bolunmıu; bır dunya du^un cesının kolelığınden kurtulmuştur Go ethe'nın şıırındekı bembolızm ıle ama onun trajık bonu olmaksı/ın, ya^am ve ren okyanustan escn ru/gâr baba ve oğulun u/erıne escr ve sıs kalkmaya başlar Cam kapı, yabancıla^manın duş sel sımgcsı kaybolur Pırbig'ın romanın bu dramatık doru ğunda Dir araya getırdığı şeyler oykude kı çclıskının ço/umunun acıklanmabi ve oykuyle bırlıkte suregıden felsefı sorgu lamanın yanıtıdır Bıınıı olanaklı kılan araç îbe duştur, o/ellıkle, bıze açıkla nan, babanın duşunu yanlış anlaması nın yaşamı yanliij anlamasını sımgeledı ğıdır Oykunun bonunda baba umutsuzlu ğuna yenık (luşbcydı, gerçekte, bolun muş bır dunyayı, mad^dcnın ınsandan, bılıncin bılınçaltından ya da egonun golgeden ubtun olduğu bır dunyayı bimgeleyen bır gcrçek anlayışına tcslım olacaktı Bu, Phaedrus'un dırenmeyı dencyıp başaramadıgı vc anlatıcının, onun "Nı telık" taıtışmasında yanlı^lığını yenıden gostermeyt çalıştığı felsefı durumdur Romanın kanıtladığı şey, tck basına fel sclı tartısmanın yctcrsızlığıdır Anlatıcı nın aradığı "nıtelık" nosyonunda so mutladıgı gorulcn butunluk ve enteg rasyon balt kavramsal yolla aşılanıa/ ya^anmalı ve boylecc oğrenılmelıdır Yanı Pırsıg bu romanda cdebı olarak felscfe "yapıyor" Ortaya çıkan felbefc, roman konusunun ve anlatıunın ken dını kcşfetmek ıçın yaşayıp gorerek verdığı savaşunın ayrılmaz bır parcası dır Fakat roman net bır felsefe bıldırısı uretmekten çok, ideasını bır oyku ya da bır mit ıçınde bunar Bıı anlamda yaşamın ve sanatın felsefe uzerındekı zaıcrı dıyebılırız Anlatıcı hcm oncekı hem de sonrakı benlığıyle, butuncul yaşam goru^unu kavramla^tırmak ıçın bavaşım vermi!}, aına kendısını bır ıkılc mın boynuzlarına yakalanmış olarak bulmuştur Kavramlaştırmanın kcndısı, onun karsısına çıkan şeyı, yanı "motosıklcte yaklaşımcfa bu ezelı, ıkılı, ozne nebne ayrımını" kabul ctmesını gerektırmı^tır Sorun akılcılığın kendısıyledır, şoyle kı, "geleneksel alclın duz dunyabi geçirdı ğımı? dcneyımlerı açıklamada yıldan yıla daha AI elverışlı hale gelıyor Başka seçeneğı olmadığını anlar, felse teye bır alternatıf bulmak ıçın felsefe yapmak 7orundadıı Bununla bırlıktc ıkılem banatla ve sorunun, romanın es tetık bıçımınde somutlaşmasıyla çozulur • Çevıren Murat Kocadağlı * Murphy/ Samuel Beckett/ Çevıren Uğnr (/«/ Ayrıntı Yaytnları Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı/ Robcrl Pınıg/ {evtrtn Suba Sırtaht boglu/ Ayrtntı Yayınlart/ ?X0 \ SAYFA 5