Katalog

Şimdiki zamanın sürgünü "Nâzım'la 19331938 Yıllart", ünlü ^airin bilinen yanlarını değil, zamana fırlatıp attığı hatıralarını, hayatının en zorlu geçen dönemlerinden biri olan Bursa Hapishanesi yıllarını büyüteÇ altına alıyor. Adam Yayınları tarafından "anı" altbaşlığında yayinlanan kitap, bir çırpıda okunan özelliğinin yanı sıra artık günümüzde pek az kişinin kullandığı "Istanbul şivesi"nin tatlı melodisiyle yüklü olduğu için, yüksek sesle okunabilecek bir akustiğe, özenle scçilmiş kelimelcrden oluşan bir iç şiirselliğe sahip. NECMİ SONMEZ nın kııru bir "anı başlığı ıle kusatılabı lecegı fıkrınde de£ı lım Şaııın Bııısa Hapıshanesı'ndekı ve sonrakı hatıraları her ne kadaı bu ça lışmanın belkemı$ı nı oluştursa da, gu nıımu7clc pek az araştırmacının dıkkatıııı ç.eken 1930 1950 donenıı Turk sanat o r t a m ı , ro mancıl.ırd.ın res samlaıa, fılm p ı o d u k t o ı l t ı ıııden ı,cvırmenlcıe şaırleı den tıyatro sanat(,ı l.ı 1 ına dek bıı ılo ııemde Llkınlık f;os termış olan bıı<,ok aydın kıtabın gcnel havasında kı\ıda ko şede de olsa 011 ı\a Nâzım Hikmet in kalemınden Faik Bercâvi nin portresi <,ıkıyoılaı Daha ıl Kin<, ıse, Sakallı C e •1 1 l ılgıluulıgıne tlaır bır^ok bolum vaı , 1 1e larden Aııl Dıno'dan, şaııın tşı l J ııa\t Bcıcau nın ıu tııı lesıııı vaptığı IIL yazık llanım'm anntsı I ahamei 1 Lııııma (kısa kı kıtabın hı<,bıı ycıııuk gıı^nııvor I şınc adıyla 1 ıfı) ılek bıi(,ok kışılıgm d e alın a/ lastlanan bıı iLva/unun kıtabın o/nesı masından dogan ınsan 7ı ngınlıjiı" Ya olan Na/ım I lıkınct 1 onplana ı.ıkarınaya km tarıhmıı/ın ııulu ıınsıı/ bılınıtı a/bılı \ondik bıı guı ı,ckılınc oldugunıı anla nen bıı kışılıkkıı <.n a/ kıtabın kahraııia mak zoı degıl ()ysa rcssamlaııınızın nı olan Nazım (lıkınct kadaı ek alınabı vuıtdışına aclım atmalaıını bıle olay lıalıletek olan degcılert sahıpleı Beuâvı bu ne gctııdıklcıını, bıı ay bıle kalmadıklaıı klşılıkleu kıtabınm i(,ıııc fitlışı gu/el de Avıııpa şchıılcrındc "yaşadıklaıını vc <,a gıl, bellı bıı maııtık sııasına gore ve son lıştıklaı ını" dııvuran davetıyeleı bastır clerccc yetkın bu poıtıetinın vaklaşabıle dıkları bıı oıtamda BercaM'nın kendısıııı ceğı açıdan clc alıyoı mumkuıı olckığunca saklama gırısınıını Dunyanm her yerınde "gı^mış /aıııa bir cıdcm olaıak tanınılanıak yanlış ol nı", dostluklarmı, tanitlı^ı kısılerı kalcıın. mavacaktır alan ınsaıılau ıkı grup ı<,ınde toplamak Pekı ama kım bu A I aık Beıtâvı' mıımkundur Bınntısı "asıl nıasada otu 1916 yılıııda Hc\ıııt yakınlarında Bcıca lanlar", ıkıncısı "yan masadan kıılak ka kasabasında dogduktan sonıa 1924 yılınbartıp dııyduklarını not (.deııler" Bı/ık â.\ aılesıyle bırlıktc Ktanbul'a goç eden şımdıye dek sadece ıkınıı gruba dalııl Beıcâ\ı, l ckbıvat 1 akultcsı'nın ıkıncı sı olan kışılerın kalenıe sarılmalaıından otu nıtmda okuıkcn N 1 1 1 I lıkmet'ın Ada /11 ru "ge^mış /aınaııı" va lesıııı taııh vcrsı 1111' savıvla ıııtuklanır "Henuz on yedi yonundan ya da van masanın konıılaıa yaşınclaydım ve şitndiye kadar lise, faolan yakınlığına va da uzaklığına goıe l.ı kulte, kıtap, etut ve ana şefkatinden başnımlayabılıvoıu/ A 1 aık Bertavı kuşku ka bir şey bilmıyordum" (s 32) Lylul sıi7 kı bırıncı gruba dalııl olan vasadıkla 1934 te tahlıvc oldııktan sonra ga/etecılı rını ya/ınak ıstedijiı gıbı yaznıa lıakkmı £e başlaı 11 Dıınva SavaM sırasında Avkullanmış olan bıı ya/ar Kendısıne ya ıııpa nın dcjiışık verlcıınde laşı/me karşı zar" deınekle haksı/lık etflğım kesın 1 lıl goıuıllu olarak savaştıktaıı sonra 1948 59 zı Topuz yazdıuı kısa onsozunde 'Berca aıasında Ncv\ York'tan Beyrııt a, Pa vı'nın atolyesı ndLiı soz at,ıvor Kcıem rıs ten Kahııc ve dek bırcok şehırde yaTopıı/'un ropoıta|inda ısc 011un seıgıleı şatlı 1959da kesın olarak Parıs'c ycrlca(,tıgına, sıııeklı olaıak, 1959dan bcıı u A. Faik Bercâvi ve "Nazım'la 19331938 Yılları" şen Bertâvı'nın 1946 yılında "tslamda Sosyalizm" ısımlı kıtabı da yayınlandığı halde Fransa'da vaşanıını ıcssam olaıak Yılları" ısımlı kıtabının aıka kap<ıguıdan aldığım bıı kısa bılgıleı Beıcavı'nın reııklı yaşamı hakkında pek az ıpucu verıyor Ancak 103 sayta genıslığındekı bu kıta bm, ıçerdıgı kuçuk detay bılgıleı yanyana geldıöındc, Paleologlaı donemınde yapıl mış bir Bı?ans Mozayıgı gıbı olduk<,.ı lenklı, şaşırtıcı nuansları olan "bir hayat" cıkıyor kaışımıza Yalnızca beş yılını ta kıp edebıldıAımız bu yaşanı, sankı ıılke mi7in hapısnanclerınden Kadıkoy Lmı nonu vapuruna, Do^u'nun Parıs'ı olaıak nıtelenclırılen Beyrut'tan gerç.ek Parıs'e dek uzanan bir kopru olma ozellıfiınc sa hıp Bu koprunun uzerınde dalgalı saçla rını arkaya taramış, utulu gomlegıyle clın dekı sıgarasını tutturen Nâzım Hikmet'le bırlıktc yuruyoru/, muthış bir keyıfle Sayfalar saıiKi koşarcasına tukenıyor Gerçekte nc kopru ne Nâzım Hikmet var, elımızdekı saman kâğıdına basılı bu kıtapta, kotu basılmış bir Bercâvi poıtre sınc vc kafamızdakı şaır ımgesıne uayanarak 193338 yıllarına yoneiıyorıız surdurmektcdır "Nazım'la 19331938 Nâzrnı'ın az MHnen yaırian Bercâvi ıle şaııın karşılaşıııası, kıtabın ıl sayfasından ıtıbaren daha zengın de taylara gırıleıek anlatılıyor îjaırın bulun dıı^ıı Bursa Cczaevı'nın U(,UIKU katında kıırduAu Akademı Turkıye nın doıt bir yaıundan gelmış olan ınsanlarla doluduı Kıtaba aktaıılan anılardan daha ıyı anla şıldıAı gıbı şaırın a/ bılınen yanlaıı o/cl llkle elc alınmış Buulardan en ılgıncı Nâ /ını Hikmet'in ıcssamlıüı "Gcrçckten de Nâzım bu portrelerinde, mudellcrin en karakteristik yanlarını ve bir nebzccik de iç âlemlerinin bir ycinümı tespit etnıeyi başarmıştı. Renkleri, golgeleri seç~ mekteki ustalığını gormemck iıııkansı/ dı" (s 67) Avnca va/.ııın Na/ım Hık nıet'te "Aysel, Bat.ıklı Damın Kı/ı ısımlı scnarvosunda yaıdııncı oldugunıı onıııı sekretc 1 lıgını yaptıuını \c "Unutulan Adam"ın hangı kosullaıda \a/ıldıgını d.ı oncııılı detavlaıla bulıktc ogıcnı\oıu/ C>cıı,cktc Beuavı kıtabının 60 savlasm d.ı daha ıyı aı,ıkladıgı gıbı bıı lalişmasm da okuvuculaıa ııulu şaııı bir sanat(,ı ol.ı r.ık degıl bir msan olaıak sıınınavı liıılet lcıııış Bıı yu/dcn olsa gcıck aııılaıııı oncııılı bıı bolıımu, bulunulan nıckaııı bu ınekanı pavlaşan ııısanları cle alıyoı Ya/ar burada "sosyal poıtıe de\ımını tcıcıh etınış, bıınıın ycrıne bıı \evrenın poıtıesf de dcnılcbılırdı Bu t,c\ıenın ta nımlanınası bıı saııat^ının escrlerı u/crı ne >apılınış bıı aıaştııma kadaı onem ta şı\or bencc Cuııku bir vapıtta vaıılan sonu^ları daha ıyı kavıayabılınek ııın o ya apıtın yazıldığı koşulları, atmosfeıı de ılmek bıı geıeklılıktıı bıl Kıtabın u<,uncu bolunıu "Ozgurluk nerede başlar nerede biter" soı usuvla başlı yoı (s 87) Bercâvi bu bolunıde, hapısha ne dışındakı ortamı ve bu ortamın kışılık lcrını ele alaıak amacına uygun bir nok t.ıda kıtabını tamamlıyoı Sonunda şu so ıu gelıyor ınsanın aklına Acaba A I aık Beıcâvı ııasıl bir hayat seruvenının tanıgı oldıi'' • Nâzımla 19331938/ A hıd Bcrcavı/ Adam Yavınları/ 19V5/ 103 s SAYFA 7 Y aşadıklaıı olaylaı nc kadar ılgınç oluıs,ı olsıın, yaptıklatı ne k.ular sınır dışın.ı taşaısa taşın buıılaıı vaşadıklaıı /aman ı fonıen \c .ırkalanna bılc bakmadan 'şımdıyı onplana çıkaı.ın kışılcr v.ııtlıı Bu kiijilu vıldı/laıının paıladıgı anlııda kımseyt gokyuzune ba kın dcıııcdıkleı ı gibı kcndı koşcleııne ç,ekılıp kendılcııylc hesanlaşmaya b.ısladiklatında cla "valnı/lıgV tercıh cdorler kıs.ı bıı sure once yayinlanan "Nazım'la 19331938 Yıllan" ısımlı kıtabı okuyıın ca, yazaıı A. Faik Bercâvi nın dc bu eşı zoı buluııuı, cskıleıın deyımıyle ncvışah sına munhasır bir kışı ofduğunu dıışun dutn Ulkcmi/'dc heıkesm kcııdı aınacı na kendı reklamına alct olarak kııllan maktan ^ekınmedıg'ı, bu yu/dcn dc yıp ratılan Nâ/ıın Ilıkmet bu kıtabın ozııc sıydı Ancak unlıı şaııın bılınen yanlannı değıl, /amana fırlatıp attığı hatııaları, ha vatının en /orlıı gcç,cn doncmlcrınden bı tı olan Buıs.ı I l.ıpıshancsı yılları bu kıta bm buyuteı, altına aldığı sureydı Adam Yayınlaıı taıalından "anı" altbaşlığında yayınljnan bu kıtap, bu 1,11 pıda okunan o/ellığının yanı sıra artık gunumıı/de pek a/ kışınııı kullandığı "Istanbul şıve sı'nın tatlı mclodısıvle yııklu oldııg'u ı<,ııı, yııksck seslc okunabilecek bir akustiğe, ozenle seçılmış kelimelcrden oluşan bir K, şıırsellıge salııp Nânm Hikmet'in ölüm haberl Yazaı, Hıl/ı lopu/ ıın oııso/uııden, Kercm Topuz un kcndısıyle yantıg'ı ılgınç soyleşıden sonıa "Uç lıa/ııan nın dokıı? yu7 altmış uç' dıye sozc başlayıp, Nâzım Hikmet'in olıım habeıını aldıktaıı sonıa ıcınc duştu&u luh durıımunu anlatarak okuyucuyu Kendıne (jcken bir tarzla an latısına başlıyoı Beıeâvı'ııın ya/dıklaıı CUMHURİYET KİTAP SAYI 295