Katalog

Felsefede doorulıık va da hakikat Harun Tepe tarafından yazılan "Platon'dan Habermas'a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat" adlı kitapta ilk önce dogrulıığun alanı tanımlanmaya çalışıhyor, felsefi doğrunun nc olduğu açıklanıyor. Daha sonra doğruluğun neden bu kadar tartışmaya açık bir konu olduğu ve bu konunun neden bir türlü çözüme ulaştınlamadığı gibi sorunlar yanıtlannıaya çabalanıyor. BARIŞ BÖCÜ | '1 elsckyı doğruyu ya da hakıkatı r\ aıaıııu <,abası olarak elc alırsak I bclki dc fclsefenin kcndisi ilc özdcs; sayılması gcrcken doğruluk sorunu Türkçc'de ilk defa luı kadar geııi:; bı.r k.ıpsamla clo alımyor. Doğruluk sorun ıınıın anlaş,ılabilmcsi aııcak sorunun kendi tarihsel gclışjmı iç,ersınde degerlendi rilmesiyle olanaklıdır. Dogrııluk sorunuııurı anlam ıcerigine dogıuluğun neliği. ölcütü, taşıyıcısi ve oıııı ulaşılıp ulasılama yacağı gibi kimi sorulara vcrılebıleeek ya nıtlar giriyorsa da, doğnıluk sorıınu üze rinc konusan lıcr kişi daha baştan doğrunun varlığını kalnıl etıııck zorundadır. Çiinkü, her türlü bilgi ctkinliğinin ve bil gisel arastırıııanın temclinde dogrııluk yattığı gibi lelserenin de ııı teıııclindc doğruluk vanlır. Bu nedenle dc doğruluk ya da hakikat soruııunun, kuramsal ve kılgisal vanlarıyla, bir türlü vakaınızı kur tanımadığımız bir sorıın oiması sasırtıcı olınasa gcıvk. I Inkıkati, her seyi av'klayıverccck bir ogretiyi bi/.c sunmaya (,'alışan felsefenin dc doürulııktan ya da hakikat ten va/gc\ıııcsi denu'k; i/lcncesiııın başlıca crcgi sormaktaıı, araştırmadaıı, soıuş turmadan belki tlc Iflsclc yapmaktan vazgı.'(,ıi]Lk anlamına gclecvktir. lelsclcdc bilgi kııramınm Jjîırlık ka/unmasıvla birlıktc do£ıu luk soruntı cl.ı .ıgırlık ka/aıımaya başlar. Doğruluk arayı^ı, Platoıı'da idoalarm bilpisi ya da epistcıııe, Aristotclcs'rc ilk nedcıılcrin bilgisi, Kant'ta sentctik apriori yarpılar, mantıkçı pozitivisrlcrde deneye dayalı va da dcneyle tcnıelleııdirilcn bilgiler olarak kcndisini göstcrir. Onceleri ycrini bilgi kuram(lar)ının içınılc Dulan doğruluk sorunu soıı bir kaç yüzyılda kendi özel alanım yaratmışur. Buna bağlı olarak da çeşitli doğruluk kuramları oluşturulmaya başlanmıştır. Bu tartış maların sonunda da artık doğruluk tartışmalanna tcnıcldc konu olan, bilgilerc vc önermclere iliş kin doğruluk konusudur. I larun Tepe tarafından yazılan "Platon'dan Habennas'a fclseffde Doğruluk ya da Hakikat" adlı kitapta ilk önce doğruluğun alanı tanımlanmaya çalıştlıyor, lelseli doğrunun ne olduğu açıklanıyor. Daha sonra doğruluğun ncdcn bu kadar tartışmaya acık bir ko Platon. SAYFA 16 ££ ını olduğu vc bu konunun neden bir türlü cözüıııe uhüjtırılamadığı gibi sorunlar yanıtlanmava cabalanıynr. Ayrıca tclsclcnin tümel vc tck biı ıloğruıuııı pcşinde olıluğu ve bilinıadamları gibi tck tck doğnı bılgilenıı ı/inı ncdcn sürnıcdiği süre ıncvcLvği güsterilivor. Doğruluk sorunun.ı kitapta, tck tck bi ıvvlcrın tarıh boyıınca luı sorıın üzcriuc sövlcdiklcri clc alıııarak giıiliyor. Sokr.ıtcs önccsi lilo/oHarın doğruluğun ölçütii ü/erinc sovlcdiklcrındcn b.ı^lanarak Pla ton'un idcava ılıskın goriişlcıi vc Aristotclcs'ın "olanın olduğu gibi olmayanm olm.ulığı gibi söylcnnıcsi" gcrcktiğı bıçınv dcki idı.lia.sı clc almıvor, Daha sonra ()r tacağ'a gccilcrck Thonıas Aqııinas vc An sclmus'ıın biivük ölçüdc din ctkisindcki doğruluk vc hakikat görüşlcri acıklanıvor. \'anıçağ'da ücscartcs, Lcibnız, Ilıımc, Kaııt vc Hcgcl'in doğruluk/hakikat, 20'nci yüzvılda Wittgenstcin vc (.nrnap'ın temsılcilcri olduğu mantıkcı pozıtivist çözümlcyici lclsclcnin doğruluk so ruııuna bakı^ı, Habcrmas'ın l'cnonıcıuı lojisindc doğruluk vc N. I laı tmamı'ın ontolojik bakış açısıyla doğıuluk sorunu clc alımyor. Ya/arıııda bildirdığı ıızcrc, bu doğruluk w hakikat göriıslcrinııı coğu uygunlıık kuramına zctnin h.ızırlayan bir şckiklc gclişivor. Hcr nc kadar bırçuk insan doğruluk sorunu üzcrinc bir ijcy söylcmi^.sc dc doğruluk krndini cn cok doğruluk kuramları içiıule ortaya koyuyor. Doğruluk kııramlarının hcnıcn hcpsi uygunluk kuramına bir tcpkı olarak ya da onıııı açıklarını ka ııamak için ortaya ı,ıkınıştır Llvgunluk kuramı günlük dildcki ycrlc^ik doğruluk anlayışmm kuramsallaştırılmasıdır. Kıısscll buna ck olarak olguların bilinçten bağımsız oldıığıınu \c bilinciıı önermelerinin doğrulugıınun bu olgularca bclirlcndiğini sövlüyor. Bu kuramın baska bir tcmsilcisi olan Türski isc doğruluk bir tümccnin gerçekliklc ııvıışmasıdır ıliyor. Kusscll vc Tarski doğrııluğıı önermclcrdc ararkcn, Poppcr kıııamlarm da doğruluğunun olması geıcktigini vc bir kuramın ancak vc ancak olgul.ıra ııvgun düşüyorsa doğrıı olduğunıı savıınııyor llygıınluk kııraınına karşı olarak tlalıa sonra Tutarlılık, ()znclerarasıcı, Tasınlık gibi doğruluk kuıamları ortaya atılır. Bu kuramlaıdan hcr birine görc, ııygunluk kuramı doğruluğu acıklamak içiıı yctcrli dcğildir. Tutarlılık kuramına görc bir öncrtncnin doğruluğu ancak dizge içinde ılcnctlcncbilir. Bir dizgc tutarlı vc kapsamlı isc onu olıışturan öncrmeler dc o kurama görc doğrııdur. Doğrukığun ölçütii ise di/gcdir. Ozııclcrarasıcı dogrııluk kuranılarında isc göriiş birligi \c söylcşim öncııılidir. bir öncrınc nin doğıukığu aranırkcn bilgi özncsi tcmcl alınır. Buna görc bir öncrmc ancak tiinı konuşmacılarca doğru kabul cdiliyorsa ıloğrudıır. Buııun yanııula ayrıca önermcnin doğruluğu saptanırken bu taı tı^ılmall vc üzcrindc göriiş birliğine varıl nıalıdır. Bu kuramların dı^mda kitapta ayrıca "Ta.şııılık", "Pragnıatisi" ıloğruluk kuramları gibi kuranılar da clc alımyor. Cerçeklık bilendcn, bilinçtcn bağımsız olarak varolan şcylcrc iliskin biı ö/cllik ikcn, doğruluk varlıgını bir varolana ilİ!jkin bir biklirinulc bıılunan bir özncyc borçludıır. (ii'ınüıuü/dc dilin çözümsel vc anlamsal biı boyııt kazanması vc ö/.ncııin düşüncclcrini anlatma aracı olan dilin ncsnc ilc olan baglantısının bir havli sorunlıı olması birçok lclsclccivı dıl ıçınılc kalmaya vc bilgiyi dilscl ögclcılc sınırla ınaya götünnüştür. Bir biiriin olarak dil ya^antılarla, diinvayla ya da buc vcrili olanla karşılaştırılama/. Bir itadc ortaya koyan kişilcr olarak bu iradcnin dışında Uir konuııı alanıayız, yani aynı aııda hcııı şikayctci, hcm mağdur hem de yargıc ola nıayız. Kitap hcm aııa fclsclc sorunlarından biri olan doğruluk sorıınuna dikkaı çckiyor, hem dc Iıirkçe'de cksikliği duyulan doğruluk sorununu tiinı boyutlarıyla elc alan bir metni okuvucuya ulaştırıyor. Doğruluk sorununu on tolojik yaklaijim açıstndan cle alan l)u çalışmada biri varlık lclscfcsinc davanan tliğcri varlık fclscfcsini dışlayan iki bilgi/ doğııılıık görii^ü ortaya kovularak sorunun avdınlatılmasında on tolojik yaklaşımın bize neler sağlayabilcceği gösterilmcyc çalı^ılmış. Kitapta Sokratcs önccsi rilozoflardan günümüze doğruluk vc bilgi tartışınalarına katkıda bulunmuş öncmli HlozoHarııı göruşlcri seçici bir tarzda elc alınmış." Yazar böylcsi bir scçinıi yaparkcn doğruluk tartışmasının u/ıııı tarihi içcrsindckı cn tcmsil cdici tigürlcrc odaklanmaya özen göstercrck, Türkçc'nin iyi bir iclsefe tarihi kitabı kazanmasını da saglanuş göriinüyor. Tiinı bu yönleriylc kitap, fel sclcyle ilgilencn ya da yeni ilgilcn ıncye başlayan, felsetcnin iciııdc olan kısacası felselc okuvan hcrkcb içiıı doğruluk sorunsalmı an lamak açısından iyi bir başjama vc ycnidcn başlama kaynağı olına ozelliği taşıyor. • "Platon'dan llabermas'a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat" //hıruıı lcpc/Ark Yayıncvı /l')S \ CUMHURİYET KİTAP SAYI 295 Platon'dan Habcrmas'a Bilgi kuramı Bilgl kuramı Jurgen Habermas.