Katalog

VitPindekilec Kaos, adeta hcr yerde ortaya cıkmaktaclır. Sigara dumanı birtakım düzensiz helezonlar «jeklinde döne ıvk yüksclir. Muslııktan damlayan sıı önce diizcnli aralıklarla düs,crkeıı sonıa düzeni bozuluı, I lavanın davranışında, otoyolda birbin peşisıra gidcn arabaların davramşmda, ! ıos ortaya çıkar. Içindc bulıııuılan oıtam ne olursa olsun, davraruş bi çjnıi yeni keşfedilmiş bıılunan bu yıısaiaıa uyaı liıı anlamda kimi fizikçilere görc, kaos bir durumun bilimi dcgil, bir sürccin bilinıi, biı varo luşıın bilirni dcgil, bir oluşıımun bilimidir. Bıı ilginç bilinı kitabını kaçırmayın dcriz. Tarihe Yön Veren 20. Yiizyıl Konuşmaları/ Briıin Derlcyen: MacArthnr/ Çevircn/ Özacn Arıkan/ Snhah Kitapları/ 416 s. Hitabet sanatının el kitabı niteliğindıki bu antoloji, kitlelerin nabztnı iııian, insanlık ve dünya tarihini, en ı tkili silahla, sözle yönlcndircn haııplcrin en öncınli konıiijinalarınıicemıektedir. '20. yüzyılın aynası' özclliğini taşıyan btı anrolojide, komışmalar, 1899'dan başjayarak kronolojik sırayla, yüzyılmıizdaki büyiık olayların akışına paralcl biçim dc sunulmaktadır. Fski ARD baş kanlarından Theodorc Rooscvelt'in konuşmasıyla başlayan ve günümiiz Ingiltere Kraliçesi II. Elizabcth'inkiyle son bulan antolojide, lrlandalı yurtsever Patrick Pearse ya da Küba lideıi Fidel (.astro gibi bü yük eylem adamlannın, William Faulkncr gibi büyiik edebiyatçıların, Juliııs Oppenheimcr gibi bilinı adamlannın, Betty Friedan gibi kadın hareketi öncülerinin, ChurchiH'den Lenin'e, Gandhi'den Reagan'a kadar pek çok devlct liderinin de konuşmalarını bulacaksınız. Bıı knnuşmaların kimi özgürlük, barış,, yepycni umutlar adına kiılelere gücünü ortaya koyma cesareti ııi kazandumii}, kimi de insanlığa cn acı günleri yaşatan süreçleri harckcte geçirmiştir. tnsanhk tarihinin 20. yüzyılında yaşananları, hatiplcrin bözlcıiylc akta ran bu dc^crli kitapta yer alan konuşmaların hcr hirinin, yüzyılımızm tarihinin şekillenmesindc şu ya da bu ölçüde payı vardır. 20. Yüzyıl Konuşmaları, dogru ve güzcl ifadcnin /aman içinde gücünü kaybetnıediği ni ve kalıcı olduğıınu da kanıtlamaktadır. Okıırıı hcm düşündüren hem de öfke, sevinç ve coşkudan dcriıı eleme kadar geniij bir duygular yclpazcsindc dolaştıran bu lıitabct örncklcrinin birçoğunun bııgiin, Tiirkiye'nin vc diinyanın sosyal vc politik çcrçcvcsi i(,indc güncelliğini korudu^unu görcccksiniz. 20. Yüzyıl Ko nuşmaları, sözlü ihıdonin sihirli güciine inananlaıın, hitabet sanatı eşliuindc, 20. yüzyılın taıihi panorama sını büyük zcvk alarak izleyecekleıi ve ellerinden dü^ürmeyeceklcrı bir esin kayn.ığı olacak. Moltke'nin Türkiye Mcktupları/ l'cUııuırcşıil llcl u/ıtth L'oıı Mo/lkc/ Çcvırcıı I l<ı\rtıllıih Ö n / Rcııızt Ktlahvvi/ i ^K v Kaos/ \anıcs (Ucick/ Çcviraı. iikrel TAK Yayınlurı/ İİSs. Vı^çan/ 1'Üİİİ dışjanıp, sanayiye malzcme olsun diye bir kösyyc atıl dı... Yeniden oyun oynayan insan olmayı isreyenler için... F'eldmareşal Helmuth vorı Moltke 1800 yılında Al manva'ıla doğdu; eski biı aristokrat soyuııdanılı. SAYFA 20 Tuhaf Hava/ Andrcıo Russ/ Çevircn, Kciııııl Dııraınl/ Ayrınlı Yctyıııhırı/ 120 s. Teknolojiye tcslim olan sanayi son1JS361839 yılları aıasında yalnız ge rası kapitalist kültür büvük bir bu /i icin gekliği Tiirkiye'de askeri ııznalım yaşıyor. Bu bunalımın ııedeni nııın ve danışman olarak kaldı. Haşise, teknolojinın kimc ve neye hi/. t;i Istanbııl ve Boğaz olmak üzere met ettij^i konusıında yaşanan kaos. l)iı\ok ycrin haritasını yaptı. ()sBirçok kişi iein teknoloji, artık bol ıııaıılı lınparatorluğu'nun biı\ok luk vc özgürlük getircn bir gelecek yerini gezdi, doğıı illcrindc kü^ük vaat etmiyor. Tam tersine, kapitalist .ıskeri nareketlere katıldı; Mısır orsınır tanımazlı^ın bir aratı haline dıısuyla Niziptc yapılan ve bozgun gelerek insanlığın gcleceğini tchdit la sonu<;lanan savaşta aktif rol oynaediyor. Kapitalist zihniyet (;ok u/un ılı, aıııa bütün (,'abaliirına rağmen sonııcu önleyemedi. bir süredir dünyayı sonsuz bir hammadde rezervi ola185K1XSX yılları aıasında Prıısya devleti Cîenelkurrak görüyor. Ve dünya kaynaklarınm ba^lıca tüketieisi may Ba^kanlı^ı'tıa atandı. 1870 Prusya l'ransa Sava olan Batılı kapitalist ulus dcvlctlcrin clindc teknoloji, şı'nın kazanılmasınıla çok önemli rolü olan Moltke, savaş ekonomisini besleyen sınırsız bir güç haline gel 1891'de Berlin'de öldü. Moltke, alışılagelmiij komumiş durumda. Bu sınır tanımazlıöın acı bedcliyse gütan tiplerinden fazla, bir bilgine benzerdi; <,ok a/ ko nümiizdc yaşanan ekolojik bunalım! "Yeşil" bir kül ınışıır, gözlemlerinde yanılmaz ve bunları güzel ve an tür elcstirisinc katkı niyetiyle yazılan "Tuhaf Hava", biı Alıııancayla dilcj>etirirmiş. Aslında " Tiirkiye'deki dev şirkctlerin ve askeılerin denetimine terk cdilmiş Olaylar ve Dıırum IJzerine Mektııplar" adını taşıyan olan teknoloji karşısındaki tutumu irdclerkcn, gclccebu eseri, Moltke'nin aile ve dostlarma Türkiye'den gimizi bicimlcndircn teknolojik tartı^malaıa kayıtsız yolladıgı mektuplaıın lıemen hemen hi«, ılüzeltme yakalınmasını elcştiren. Kitabın yazarı Ross şöyle diyor: pılmadan biı araya toplanmasıyla mcydana gelmiş. "Teknolojik gelecek hcpimizi ilgilendiren bir konııyXIX. yiizyıl Osmanlı Imparatorlu^u ile ilgili, gözleme sa, bu geleceğin nasıl olacagına iliskin kararlaı, yalnız dayanılarak yazılmış en dogru vc mümkün olabildiği ca uzmanlara bırakılamaz." Ross, kültürün radikal kaılar taratsız biı yapıt climizdeki. eleştiricilerini teknoloji fobisinden kurtulup, gelecek tartışmalarına katkıda bulunmaya çağırıyor; bilim ve teknolojinın kültüre bu dcrccc yabancı kalı^ının fatuI Iomo Lııdens Oyunıın Toplumsal tşlevi Üzerinc Bir Deneme/ \ohan l {tıızııı^cı/ Çevircn Mchmct Al/ K/ltç rasını da tcknokrat seçkinlcrc vc seçkinci bilim toplu luklarına cıkarıyor. Otoritelerini bilimin rasyonalist bity/ Ayrıııtı Yayıııları/ 256 s. tcmellerinden ve evrenselci iddialarından alan bu (,evBiz insanların Homo Sapiens niterelerin, bilim ve teknolojiyi hümanist vc popüleı küllemesıni hak edccek kadar akıllı oltürdcn ayrı tutarak yapay bir bölünmc yarattıklarını madığımız anlaşıldı... Bii(,ok hayva ilcri süıüyor. Otc yandan, egemen bilimsel görüşlerc nın da alet yapabildiği, dolayısıvla tepki olarak dogan altematif bilimsel kiiltiirlcrin, egeinsana I Iomo Faber demenin de men bilimin rasyonalist söylcmini taklit ettiklcri süre anlamsız olduğıı görüldü... Peki biz ce, bu bölünmeyi ortadan kaldıramayacaklarını da kimiz? İnsana özgü ü(,üııcü bir vurguluyor. Bu bağlamda incelediği Yeni Çafi, bilgisaözellik olarak I Iomo Ludens'i, yar üçkâgıtçılıgı, siberpunk gibi karşıkültürcl pratikoyun oynayan insanı bu nitelemeler lerin kültürümüzdeki bunalımı nasıl dc^eılendirdiklcarasına katamaz mıyızr1 Johan Uurinc bakıyor. Ross, globalizm ve yeni dünya düzeni giizinga, I Iomo Ludens adlı bu temel bi son dönemlerin en yaygın tartışma konularında da escrinde yeryüzünde insana ait her şeyin başlangıcının çarpıcı saptamalar yapıyor. oyun olduğunu gösteriyor. Once oyun vardı! Oyun kurgıısal olduğu bilinen ve gündelik hayatın dışında yer alan, bunuııla biılikte oyuntuyu ıla tamamen içine BoğazkesenFâtih'in Romanı/ NeJim Gürwl/ Can (,eken göniillü, özgiir bir eylemdir. Sınırları özdlikle Yiiyııtlcirı/ 241) t. belirlenmiş zaman ve mekân içinde gcr<,okleşcn, her Yapıtları yalnızca Türkiyc'dc değil, türlü miiddi çıkardan ve yarardan uzak bu eylem, ve Batı ülkelerinde de yankılar uyanrili kuıallara göre, belli bir düzen içinde yerine getiridıran bir yazar Nedim Gürscl. Bu liı. Oyuncu ve kimi zaman da seyirci kendinden gekez tarihle buluşturuyor bizi, daha çer, coşar... Bu şekildc tanımlanan oyun, tarih boyundogrusu, Anadoluhisan'ndaki eski ca, hayatın her alanında kültiirün tenul öğesi olarak bir yalıda Fâtih dönemi üzerinc bir varlıgını siirdiirmiiştiir. I lııizinga, kolektif hayarın büroman yazan kahramanın öyküsütün önemli biçımlcrinin ibadet, ^iir, müzik, dans, bilne, geçmişte kalmış kişilcrin öykügelik, bilim, hukuk, ınücadele ve savaş, ortaya (,ıkışın lcrini katıyor. Fâtih Sultan Meh da oyunıın son dereee etkin bir rol oynadığını, Doğıı met, Çandarlı Halil, Ulıığ Bey gibi ve Batı diinyasına ilişkin zengin tarihsol biigi vc belgctarihsel kişjlerle saray cücelerinin, lere dayanarak gösteriyor. Fakat modern çağlarla biıiçoğlanlarıyla gezgin dervişjerin, Bizans yusmalarıyla likte oyun, hayatı zenginlcijtircn bir unsur olnıaktan keşişlerin öykülerini birlikte anlatıyor. Ne var ki tiinı (,'ikıp bugünkü daı anlamına kapanınca, katlanılması varolu.şu yazdığı ronıana ndayan kahramanın yaşamı dalıa güç, reııksiz vc tckdüze hayaflar yaşamaya başlana 12 Eylül askeri darbesiyle birlikte giren genç ve dığımızı da I Iııizinga'dan öğreniyoruz: Fkonomik güç güzel bir kadın altüst ctliyor her ^eyi. Yapıtıyla sevgilive (^ıkarların diinyanın gidişatını beliıleyeceğine ııtaııt," si arasında bocalayan roman kahramanı, bir sccim verici bi(,imdc inanıyoruz; ibadet cder gibi (,alışıyor yapmaya zorlanıyor. Hem tarihsel bir roman Boğazkc ve ürctiyoıuz; yavan ve kurıı yarar duygusu, burjuva sen, hem de bir tutkunun, bir aşkın romanı. ()n berahatlığı ideali zihniyctlerimizi etkiliyor. Oyıına topijinci yüzyıl Osmanlı tarihini ve lstanburun lethini lıımlarımıztla artık yer vok; hayatın bütünlüğünden tum ayrıntılaııyla, seyrine doyulmaz bir minyatür C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 2 9 5