Katalog

Gulun batmayan dikeni GÜLTEKİN EMRE "Bir aydınlanma noktası ve... üldikcn, bir aydınlanma noktası..." Mizahı, kardtatürü kuramsal boyutta sürdürmek hiç de kolay değddir. Sürdürmenin yanında, düşünmek de kolay değildir. Karikatürüçizgi, mizahı gülümseme olarak değerlendirenler yandıyorlar elbette. Mizahın, karikatürün toplumdaki yerini, içeriğini anlamayanlar kendilerini güldürecek şeylerle oyalanmak, ya da yetinmek zorundalar. Ülkemizde karikatür yayınlan oldukça yeni saydmasa de, geçmişteki girişimlere yenüeri, hem de an arda eklenebilmeliydi. Toplumun içine girebilen, halkın arasında dolaşan mizah, eleştirisini, karşı çıkışını, siyasetin dayattığını gözler önüne sağlıklı, sulandırmadan serebilmeli. Sulandırılmış, ya da iyice soyulmuş bir kardcatür anlayışı ülke sorunlarına nasd ışık düşürebilir? Yayın yönetmenliğini Turgut Çeviker'in yaptığı, hacimli ve doyurucu Güldikcn dergisi, bana, kardcatüre ve mizaha bir başka gözle bakmak gerektiğini anımsattı. Aziz Nesin'in enfes yazısı, Gülmece Yazarı Nerede, Ne Zaman, Hangi Koşullarda Dünyaya Gclir'ı okumamak bir eksiklik bence. "En beğendiğiniz gülmece yazarları kimlerdir" sorusuna yanıt arayan bir gülmece yazarının dünyasına sokuluyorsunuz Aziz Nesin'le birlikte. Aziz Nesin, yazısında, gülmece yazarını yaratan koşulları, olayları irdeliyor. "Ressam, şair, kadastro mühendisi, antropolog, sosyolog, sinema artisti, böccklerin uçuşunda ihtisas sahibi ve ziraatçi Arif Dino" nun Çok Yaşasın Ölüler (1985) kitabında yer alan ve almayan şiirlerini, bu kez, kendi elyazısı ile okuyoruz. Bilge Kişinin Ürkek Gülüşü Baudelaire'den karikatüre dişkin hoş bir deneme. Fransa'nın bu ünlü şairinin bu tür yazdarının da Türkçe'ye kazandırdmasıddeğiyle... Son derece önemli, ders malzemesi olarak da kullandan John Morreall'in, Gülmeyi Ciddiye Almak başhklı çalışması, araştırmacdarımızın, karütatür, mizah üstüne çalışanların dikkatine sunulur. Andre Baur'un Büyük Turhan yazısını önemsiz bulduğumu sanmayın. Turhan Selçuk'un 1992 Eylül'ünde G Yayın yönetmenliğini Turgut Çeviker'in yaptığı ve ilk sayisı geçtiğimiz aylarda yayımlanan, hacimli ve doyurucu Güldiken dergisi, karikatüre ve mizaha bir başka gözle bakmamız gerektiğini anımsatıyor bize. Turgut Ceviker Paris'te açtığı serginin bir değerlendirmesini kim önemsiz bulabilir ki! Karikatürün nasıl değerlendirUmesigerektiğine dikkat çeken de bir yazı Büyük Turhan yazısı. Cem Akaş'ın Tristan Maya'dan çevirdiği Aforizmalar'ı da seveceksinİ2, biliyorum. Bir örnck ister misiniz? Buyurun: "Yüzyıhmızın başında, La Rochelle'deki bir cafe'de müşterilerden birinin boynunda çepeçevre bir dövme vardı, kesik mavi çizgilcrden oluşan bir dövme: yanında 'Buradan kesiniz,' yazıyordu." Ya Hasan Bülent Kahraman'ın yazısı? Modernizmin Asılma Sürecinde Farklılaşan Gülmece ve Gülmecede Başkalaşım ögeleri'nde H.B. Kahraman, topluma karikatür ve mizah üzerinden yaklaşmaya çalışıyor ve kimi çözümlemelere gidiyor. Yazdı ve çizili gülmeccden sivil topluma uzanan yolu, toplumsal sorunların çizgiye yansımasını örneklerle ele alıyor H.B. Kahraman. Özelliklere çizerlere hararetle önerilir. Abidin Dino'nun İşkence Desenleri'deki çizgüerinde bir dönemin dinmeyen acısını yeniden duyacaksınız yüreklerinizde. Falakalar, coplar, filistin askıları, elektrik şokları, ölümler sizi askeri yönetimlerin ülkeyi nasıl tahrip ettiğine götürecektir, ister istemez kaybolanları düşüneceksiniz. Tan Oral'ın Karikatür'e ilişkin yazısının, yalnızca karikatüre ilgi duyanları dgilendirdiğini sanmıyorum; toplumsal sorunlara ilgi duyanları, düşünenleri de çok yakından ilgilendiriyor. Karikatür, tarihsel boyutu içinde ele alınıyor pek çok örnekle birlikte. Steinberg'in Fantastik Dünyası'nı okumayacak mısınız? ABD'nin en büyük ve en önemli çizerlerinden biri olan Steinberg'in çıktığı yolculuğun öyküsünü Robert Hughes'in kaleminden okuyacaksınız. Bükreş'ten ABD'ye giden yolda ttalya'daki eğitimi, Portekiz günleri, yeni dünyaya geçiş çabaları, çizgderle kurulan çılgın bir dünya, tüm bu serüvene katdmak istiyorsanız, buyurun siz de gelin girin Steinberg'in Fantastik Dünyasına. Ahmet Önel'in 1988'de Aksehir Nasrettin Hoca Şenlikleri'nde Öykü ödülü'nü alan İadeyi Seven İfadeye Katlanır öyküsünü de seveceğinizi adım gibi biliyorum. Vergi iadelerinden yola çıkdarak, soruşturmaya, toplumsal baskıya uzanan bir anlayışı gözler önüne seren Ahmet Önel, sizi de acı acı gülümsetmeyi başanyor. Tan Oral, Semih Poroy, Kemal Gökhan Gürses ve Necati Abacı'nın karikatürleri güldürürken düşündürten, düşündürürkengüldürencinsten. Turgut Çeviker, Kurtuluş Savaşı'ndan Üç Usta'y1 Sedat Simavi"yi. Ahmet Rıfkı'yı ve Ramiz Gökçe'yi irdeliyor, karikatür tarihindeki yerlerine saygıyla y aklaşıyor. Bitecek gibi değil Güldikcn, hele bir de Prof. Dr. Seyfi Karabaş'ın Türk Budunbilgisiyle Karikatürümüzde Saç Göstergesi yazısını okuyun. Bu ilginç araştırma zengin bir kaynakçayla kanaviçelenmiş. Saç'ın toplumdaki ve karikatürdeki yerini çeşitli örneklerle gözler önüne seriyor Seyfi Karabaş. Bir alıntıya ne dersiniz? "...kimi Türk karikatürlcrinde saç ile gövde kılı, değişik biçim ve durumlarından yararlanılarak, bir bilimsel göstergc olarak kullanılıyor. Bu biçimsel göstergenin gücü saçın cinsel duygusal yükünden kaynaklanıyor... "Kendileri bölümünde, Semih Balcıoğlu'nu kendi kaleminden, ünlükarikatüristimizinyetiştiğiortamı.yetişmc koşullarını, kendini etkileyen olayları bir solukta okuyacaksınız. Elbette bu kadar güzel yazının, karikatürün arasında bir de Sıkıntınâmc olacaktır. Altan Erbulak'ın 1952 yılında askerliğini yaptığı Erzincan'dan yazdığı mektuplardan oluşan Sıkıntınâmebölümü,belkideençokilginizin odaklandığı bölüm olacaktır. Tlcm edebiyat, hem de karikatür tarihine ışık düşüren bu bölüm, Güldiken'in eneğlencelibölümlerindenbirisiaslında. Necdet Kurdakul'un yazısını da merak ettiniz, değil mi? 18761877 Osmanlı Basımnda Zülfiyâre Dokunan Bir Karikatür Nedeniyle, yazısında Kurdakul, tarihe uzanıyor ve bir karikatürün ve çizerinin başına gelenleri gülmece ustalığıyla ele alıyor. Güldiken'in son bölümü sinemaseverleri sevindirecektir. Georges Sadoul'un yazısı Sinema Tarihi bölümünde yer alıyor: Canlandırma Filmleri, 18901962. Bir de John Halas'ın Çizgi Filmde Mizah ve Yergi yazısını da unutmamak gerekiyor. Güldiken'i seveceksiniz, dikenleri elinize batmayacak, kitaplığınızdaki kitapları, dergiler rahatsız etmeyecok. Mizahı mizah gibi, karikatürü karikatür gibi anlayanları bulup da müjde vermeli, Güldiken'i görmeyenlereonu nasd göstermeli! Güldiken'in bir dergi olmadığını, kitap gibi olduğunu nasıl anlatmalı? Aydınlatma Noktası'nda buluşalım mı? Kitapçınızdan Güldiken'i alırken. Turhan Selçuk'un Gergedankarikat ürünü istemeyi unutmayınız, Güldiken'in siz sevgili okurlarına bir armağanıdır, ayrıcaparailesatılmaz. • Güldiken/ Mizah Külturu Dergisi, 1993, s.l. C U M H U RIY E T K İ T A P S A Y I 1 8 8