Katalog

Lozan Konferansı'nın gerçek anıları Ali Naci Karacan'ın ilk LOZAN KONFtKANSI basımı 1943, İSMET PAŞA ikinci basımı 1971yılında yapılan ve bu yil da üçüncü basımına ulaşan kitabı, bu konuda çok önemli, büyük bir kaynak. Lozan Konferansı'nda ulaşılan sonucun ne güçlüklerle elde edildiğini bu kitaptan okuyabiliriz. ttUSIVMlNKVl Ali Naci Karacan'ın "Lozan Konferansı ve tsmet Paşa" adlı kitabı 3. baskısını yaptı MUZAFFER UYGUMER ozan K«nleran!»rnın cumhuriyetimi/in kuıuluşunda ne kadar büyük yeri olduğunu biliyoruz. Kazanılan büyük zaterden sonra yapılan Mudanya Mütarekesi, karşımızdakilerin bariş isteğinin ve bizim giiçlü olduğumıızun habercisi idi. Ardından toplanan Lozan Konreransı ise uzun direnişjerin sonunda kazanılan çok önemli, büyük bir başarıdır. Ismet Paşa ile Lozan'a gidcn yelkili kişiler, günlerce süren tehditlere, çok acı paketlerle sunulan önerilere karşın di rennıisjerdir. tsmct Pasa, hiçbir ödcn vernıemiş, hatta bu yıizden Konferans kesintiyc de uğramıştır. Ama, sonunda, ısteklerimiz doğrultusunda birbarışj anlaşması yapılmış ve imzalanmıştır. Yurdumuzu paramparça edecek bir Sevres Anlaşması'nın sonras>ında imzalanan bu anlaşma, daha sonra cunıhuriyetin kurulmasına yolaçmış ve ülkemizin bağımsızlğırfl güçlendirmiş,tir. Bugün, bu anlaşmayı bir yana itmek isteyen ve yurdumuzu parçalara bölmeyi düşünen bazı kişilere ve kümelere rastlıyoruz. Bazı dış güçler de bu bölünmeyi destekler görüntüdedir. Lozan Konferansı'nın nasıl başladığı, nasıl güçlükler içinde sonuca bağlandığı herkesce biliniyor mu? Bunu hiç sanmıyorum. Tarih kitaplarındaki bilgiler elbette suyunun suyu, özetin özetidir. Resmi belgeler ise herkesce biliniyor mu? Bunu hiç sanmıyorum. L Resmi belgeler ise herkesce bilinen başvuru kaynağı olamaz elbette. Fakat, Ali Naci Karacan'ın ilk basınıı 1943, ikinci basımı 1971 yılındayapılan ve bu y ıl da üçüncü basımına ulaşılan Lozan Konferansı ve tsmet Paşa adlı kitabı bu konuda çok önemli, büyük bir kaynaktır. Lozan Konferansı'nda ulaşılan sonucun ne güçlüklerle elde edildiğini bu kitaptan öğrenebiliriz. Lozan Konieransı'nı "hiçe sayan" belli kümeler ve insanlaı için değersiz, okunması bile gereksiz görülebilecek bu kitap bugüne nasıl varıldığının bir belgeselidir. İsmet Paşa, kitapla ilgili olarak şu satırları yazmıştır: "Konferam günlerinde Lozan şehri uluslararası toplantının daimi bir sergisi halindeydi. Doğrudan doğruya ilişkili ve uluslararası politikanın sürekli meraklısı basın âlemi Lozan'da içiçe bulunurlardı ve az zamanda teklifsiz bir hayat yaşar olmuslardır. Bu hayat, resmi vazife kayıtları yanında gazeteciliğin sevimli ve taşkın heyecanlarını da taşırdı. "Bu âlemde Ali Naci Karacan'ın özel bir yeri vardır. Önünde her kapı açıhrdı, her çevrede aranan bir değerdeydi. Bu özelliğiyle Karacan'ın eseri Lozan Konferansı hayatını resmi y anı dışmda milletlerarası geniş bir âlemin renkli yasantısmı da verir." Ismet înönü, onun, "ciddî bir görev adamı vasfıyla Lozan müzakerat ını değerlendirmiş" olduğunu da belirtmiştir.Kitabı okudıığumuzda, inceden inceye elediğimizde bu sözlerin doğru olduğunu anlıyoruz. Elbette resmi belgeler bu kitapta yer almamıştır, alması da düşünülemez. Resmi belgelerin yayımı çok ayrı bir düzen içinde mümkündür. Fakat, bu kitapta, resmi belgelerin de neler olduğu ya da olabileceği ve neyi kapsaJikları belirtilmiştir. Resmi belgeler elbette birer tarihsel kaynaktır ve herhangi bir durumda ortaya konabilir. Bu belgeleri incelemek ayrı bir husustur. Ama, Karacan'ın kitabı konuyu öğrenmek isteyen herkes taratından okunabilen renkli bir anılar kitabıdır. Karacan, kitabında Kurtuluş Zaferi, Mudanya Mütarekesi, ordularımızın İstanbul'a girişi, saltanatın ve Babıâli'nin yıkılışı üzerinde de durulmuş, bu konulara kendi bakış açısından katkılarda bulunmuştur. Lozan'daki durum.Konferans'ınaçılışıbıı kitapta bize anlaıılınıştır. Karşımızdaki kişilerin kapitulasyonlar, Boğazlar, Avrupa'dakisınırlarımızkonularında İsmet İnönü'nün önüne çıkardıkları güçlükler bir bir anlatılmıştır. Karacan'a göre, davanın anahtarı, devlet mi sömürge mikonusundadır. Orada Musul sorunu da tartışılmıştır, dış borçlar konusu da. Karşımıza çıkanların bardağı taşıran damlası ise malî projeleri olmuştur. Orada üzerinde durulan konular arasında bir çözüm noktası da "Meşru hakimiyetîmizi tanıdığmız gün sulh olmuştur" tümcesindedir.Yapılan konuşmalar sonunda İsmet İnönü'nün önüne sürülen anlaşma metni kabul edilebilir bir metin de ğildir. Bunun üzerine imza edilemez ve bir bırakma konusu ortaya çıkar. Bir ara verildikten sonra yeniden başlayan konuşmalar sonunda ise Türkiye'nin görüsjerine yaklaşılır ve sonunda da kabul edilir bu görüşler. Karşımızdakilerin oyalama taktiği karşısında Înönü, 2 Temmuz 1923 günü, "acele ediniz" olarak özetlenecek bir nota verir. Bu nota metni kitapta yer almıştır. Bu nota üzerine çeşitli görüşler ortaya ortaya atılır. Bu görüşlerin de özetleri kitapta yer almıştır. Bu notadan sonra delegeler kendi hükümetlerine bilgi vermiş ve alınan yanıtlar sonunda da oturulup iyi bir sonuca varılmıştır. Müzakerelerin yapıldığı süre içindeki gelişmeler, ters görüşler ve ortaya atılan istekler kitapta oldukça ayrıntüı olarak ele alınıp değerlendirilmiştir. Ali Naci Karacan, böylece bir oluşumun görüntülerini yapılabilecek en iyi biçimde saptamış ve bunları kitabında ortaya koymustur. O günlerin karmaşası içinde bu olayları, görüntüleri böylece saptayabilmek oldukça zor bir iştir. Kitabın oylumu da, işin sudan bir saptama olmadığını göstermektedir. Kitabın sonunda, eskimiş sözcükler için bir de sözlük vardır. Ayrıca bazı iotoğraflardacklenmiştir. • Lozan Konferansı ve İsmet Paşa/ AnüarSaptamalar/ Ali Naci Karacan, Bilgi Yaymevi, Ankara 1993, 445 sayfa, Aynca Sözluk ve Fotoğraflar. C U M H U R IY E T K İ T A P S A Y I 1 t 3 SAYFA