Katalog

Iki yeni yayınla "Trabzon DR. MUSTAFA DUMAN Bir kitap, bir de dergi... II I TRABZON GELENEK VE . GÖRENEKLERİ rabzon tl Turizm Müdür Volkan Canalioğlu'nun Trabzon Gelenek ve Görenekleri adlı kitabı kısa bir süre önce yayımlandı. (') Kitapta Trabzon merkezi ve kazalanndan derlenen bilgiler "Kültürel Yapı" başltgı altında: T Trabzon zengin tarihi ve doğasıyla bir çok kitabın konusu olmuş ve olmaya devam ediyor. Son aylarda bu konuda yapılan iki yayın da Trabzon bibliyografyasına katılddar. Burnlardan biri Trabzon İl Turizm Müdürü Volkan Canalioğlu 'nun "Trabzon Gelenek ve Görenekleri" adlı kitabı ile Türkiye İş Bankası'nın yayımladığı "Kültür ve Sanat" dergisinin Trabzon özel sayısı. lonlarına benzeyen dar paçalı, yuvarlak geniş cepli, çoğunlukla haki ya da lacivert renkli kumaş pantolondur. Yazarderleyicinin bütün buolumsuzlukları gelecek çalışmalarmda gidermesini dileyerek kitaptan alacağımız, Vakfıkebir'den derlenmiş bir fıkraylasözübağlayalım: "Karadağ Yaylası'nda Hasan komşusu Cemal'e bağırır: Ula Cemal Sizin sığırlar sigara içey mi? Yok ula. Hiç sığır sigara içer mi? Ee.. Madem oyleysa sizin ahır yanayi." II. KÜLTÜR VEŞANAT DERGİSİ TRABZON ÖZELSAYISI Türkiye tş Bankası tarafından yayıınlanan Kültür ve Sanat Dergisinin 18. sayısı Trabzon Özel Sayısı olarak çıktı. P) Kuzeydoğu Anadolu'nun kültür ve sanat merkezi olan Trabzon'un bu özel sayıda gereği gibi değerlendirileceğini düşündük. Dergiyi okuyunca birkaçı haric amatör işi, çalakalem ya zılmış yanlış ve eksiklerle dolıı yazılarla karşılaştık. Trabzon konusunda daha önce vayımlanan ve halen yayımlan makta olan dergi ve yıllıklarla kaışılaş tırınca ortalamanın altında bir duzeyde kalan bir ö/.el sayı karşımı/.a çıktı Dergide yeralan yazıda KTÜ Rektörü Ali Aydın Dumanoğlu'nun adı ek.sik, soyadı "Numanoğlu" olarak yazılmış. Herhalde Rektör kendi soyadını "Nıı manoğlu" larak yazıp dergiyi göndermedi. Bu yanlış iki ayrı yerde yapılmış. Dergide yer alan yazılardan Doç. Dr. Haşim Karpuz taratuıdan kaleme alınan "Trabzon'da Turk Devri Ya[)iları" "Geleneksel Türk Evleri" konulu yazılarla, Doç. Dr. Oktay Belli ve I. Gündağ Kayaoğlu taralmdan yazılan "Trabzon Bakırcılığının Tarihsel Cklişimi" konulu ya/ı yoğun emek ürünii değerli incelemeler olarak dikkati çekmektedir. İrfan Ünver Nasrattınoğlu "Karadenizli Yaşayan I lalk Ozanları" başlıklı yazısıııda Trabzon'dan yedi ad veriyor. Bu ozanlar arasında şiirlerini kitap ve tek yapraklık destanlar olarak yayımlayan Sabrı I lacıkeleşoğlu ve Ali Rıza Kaya yer almıyor. (4) Bu yazıda bazı ozanlar doğdukları yerin halk ozanı, bazıları da yaşadıkları yerin halk ozanı olarak gösterilmişlerdir. Örneğin Çorum'da doğan Meftuni Samsunlu halk ozanları arasında sayılırken, Trabzon'da doğan ve şimdi Samsun'da oturmakta olan Çaykaralı Aşık Mustafa Bal Trabzonlu halk ozanları arasında gösteriliyor. Burada hangi ölçünün kullanıldığı belli değil. Nasrattınoğlu yazısına aldığı şiir ve bilgilerin kaynaldannı göstermemiştir. Örneğin C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 8 3 Gelenek ve görenekler: a) Doğumgelenekleri, b) Sünnet gelenekleri, c) Askeregitmc, d) Evlenme gelenekleri, e) ölüm gelenekleri, f) Bayram ve özel günlerdeki gelenekler, g) Halkedebiyatı (ınaniler, atasözle ri, deyimler, bilmeceler, fıkralar) h)Halkmüziği, ı) Yöresel yemekler, i)Halkgiysileri, j)IIalkoyunları, m)Halksanatlan. şeklinde sıralannıaktadır. Bu konular daki bilgiler kazalardaki halk eğitimi eğitimi merkezı çalısanlarından istenmisj, onlar da bu bilgileri derleyerek göndermişler. Kitap bu bilgilerin pek sistematik olmayan bir şekilde bir araya getirilmesinden oluşuyor. Folklor, etnografya ve halk edebiyatı bilgilerini de içermektedir. Kitabın diş, iç kapaldarında veya başka bir yerinde basım tarihi verilmcmib,. Kitap yer yer değerlı bilgiler içerdiği halde derlemeler derleme metodlarına uygun olarak yapdmadığı için araştırmacıların yararlanacakları düzeyde değil. Derlemelerde derleme yeri, tarihi derleyenin adı, bilgi verenlerin adları, öğrcniın durumları belirtilmelıdır. Bu konııda birçok kılavuz kitap yayımlanmıştır Derleme yapmaya kalkışanların bunları okuduktan sonra derleme işinc girişmeleri gerekir. Yoksa, her şeye rağmen emekler büyük ölçüdeboşagitmişolur. • Folklor derlemelerinde aracı kullanmak birçok problenıi de beraberinde getirmektedir. Örneğin öğrenciler aracılığı ile derleme yapan öğretmenler, memurlar aracılığı ile derleme yapan resmi görevli kişiler çokça bu problemlerin kurbanı olmaktadırlar. Trabzon Gelenek ve Görenekleri adlı kitabın Maçka ile ilgili bölümünde: "sünnet genellikle bir yaşını doldurSAYFA 16 madan yapılır', denmektedir. Bu bılgi yanlıştır. Bir "Maçkalı" olarak sünnet yaşının okul öncesi yaşı olan 56 yaşlar olduğunu söyleyebilirim. Doğal olarak bunun bazı istisnaları vardır. Ama genellikle böyledir. Zaten kitabın, Trabzon'un diğer kazalanndan sözeden bölümlerinde de sünnet yaşı olarak okul öncesi yaşı, genellikle verilmektedir. "Kız çocuklara genelde pembe giysiler giydirilir' saptaması kırsal kesimler için yanlıştır. Bu özellik ancak kentleşmenin ileri oldıığu yöreler için söz konusu olabilir. Gene bu bölümde: "özel günlerdeki seyirlik köylü oyunları" anlatımı geçmekte fakat hangi oyunlar olduğundan sözedilmemektedir. Oysa Maçka köylerinde daha son zamanlara kadar "Kalandar' denilen "Ydba§ı"nda oynanan "Momoyer ve Geyik Oyunları" vardır. "Çanta Atma Gele2 •j neği" vardır. ( ) T| Kitap metninde burada aktaramayacağımız kadar dil ve yazım yanlışları vardır. Anlaşılan, derleme metinleri kazalardan gönderildikleri sekliyle, kontrol edilip düzeltilmeden baskıya verilmiştir. Örneğin şu cümleden de anlayabiliriz: "Gençlerde müstesnalar kaideyi bozmaz." Doğaldır ki "müstesnalar" değil "istisnalar" olacak. "Beşik kerpmesi" değil, "beşik kertmesi" olacak. "kilot ve pantolon" değil "kilotpantol" olacak. Bu, Trabzon yöresinde giyilen, eski süvari panto