Katalog

yoksulluğun, aydın acımasının, savaşa karşı nefretin tepkilerini yazar. Propaganda ile buluşacağı tehlikeli çizgiden içtenliğiyle kurtulur. Zaten, olumsuz koşulların yaşamda bıraktığı etkilerle koşullanan bir duyarlığın adamı olan Cahit Irgat'ın en belirgin özelliği de şiirimize bir Cahit Irgat içtenliği getirmesidir." (Çağdaş Tiirk Edebiyatı, Cumhuriyet Dönemi, s: 276) Cahit Irgat, aramızdan ayrılalı tam yirmi yıl olmuş. Izmir'de ilk gençliğimin sinemaları yok artık, YeşÛçam'da penceresi önüne oturduğu o sabahçı kahvesi de... "tngiliz Kemal, Altı ölü Var" filmleri kimbilir hangi arşivin tozlu raflarındadır? Oysa şimdi bütün şiirleri yeniden "Irgatın Türküsü" adıyla elimizin altında. Üstelik "Bu Şehrin Çocuklan", "Rüzgârlarım Konuşuyor", "Ortalık", "Irgatın Türküsü"nün yanına dergilerde ve antolojilerde kalan şiirlerinin toplamı "Yaşadım" da eklenerek... "Ne dört kitap, nice mezhep, nice din / Bu ağacı insana insan diye gösterin" diyen şiirleri... " Yaşamak geç, ölüm dur!" diyen şiirleri... "Işık ve aşk dost bahçe / Ellerimiz sarmaş dolaş kelepçe" diyen şiirleri... Evet, şiirimize kalacaksa bir Cahit Irgat içtenliği kalacak, bir "Irgatın Türküsü" kalacak bence... Yazdıklarıyani... Şiirleri "Irgat'ın Türküsü" ile tamam oldu. Şimdi sıra düzyazılarını gün ışığına çıkarmada. Akşam gazetesinde 1968 yılında "Çok Yaşasın ölüler" başlığıyla yayımlanan anılarında. O anılarla yakından tanıdığı nice aktör ve oyuncu da gün ışığına çıkacak, kimbilir? Ve biri kitap olarak, öteki tefrika edilmiş iki romanı. 1948'de kitap olarak çıkan "Geri Dönemezsin"le, 1971'de Milliyet gazetesinde tefrika edilmiş "Insan Kafesi..." "Birisi" adh şürinde Orhan Veli için "Kendi gitti ismi kaldı yadigâr" diyordu. Şimdi sıra bize "yadigâr" kalan yazdıklarında... D P O R T R E / C A H İ T I R G A T Mehmet Ali Türkmen ilk albümünü yayımladı: 'Yani Şey...' Yanl karikatur Yani Şey ... / Mehmet Ali Türkmen / İyi Şeyler Yayınları /Büyük boy 32 s. 20.000 TL. KEMAL GfiKMAN GİİRSES Tedavi olmak için tekkeye, hocaya, doktora, kâplıcaya, terapi seanslarına devam edin. Hasta olmak için de karikatüre. Karikatur, toplumsal hastalıkları teşhis eder. Ijâlâ anlayamadım zaten karikatürlere insanlar niye güler? Hamuru "humour" olan, ironi olan, grafik, karikatur, şiir, roman, öykü, heykel ve resimlerde karikatürün arsız çirkinliğini gördükçe onu "güzel sanat" safına sokmaya çalışanlara gülerken en doğru kahkahayı attığımı düşünürüm. Karikatur içinden konuşur. Karikatürcü de öyle. Ben açıktan açığa konuşmayı, hatta gevezeliği yeğliyorum. Bunubir dramadönüştürmeyi, sinemasalhale getirmeyi de. Karikatürcü kimliği taşıyıp banddessine çizmek, Karikatürcüler Derneği ile temsil edilmek henüz keşfedilmiş gariplikler olmasa da ortak dil humour bu belirsizliği biraz gideriyor. tçinden konuşan karikatürcülerin kelaynaklaştığı birçağı yaşıyoruz. Bizde makale karikatürcülüğü daha yaygın. Günlük politika üstüne çizilenler aynı gün yenmek için. îyi, kötü, doğru filan değil. Yalnızca eksik. tçinden konuşanlar eksik. Geniş zamanda, yaşam boyu yakalanacak birkaç kitaplık bir seçilmiş ürün için profesyonel olmak çok fazla... Mehmet Ali Türkmen "Yani Şey..."i önüme koyduğunda söyleyeceğim şey hemen beliriverdi: "Yani Karikatur..." Onun katıldığı her yarışmada aldığı 1916 yılında LUleburgaz'da doğdu. Edirne öğretmen Okulu'nu bitirdikten sonra Ankara Devlet Konservatuvarı'nda son sınıfa kadar okudu. Istanbul'da resmi ve özel tiyatrolarda aktörlük etti, filmler çevirdi. Hikâyeler, tiyatro yazıları yazdı, ama asıl şair yönüyle tanındı. Romantik ve egzotik ilk şiirleri 1935'ten sonra Varhk gibi dergilerde çıktı. Bu şiirlerinde Cahit Saffet imzasını kullandı. 1942'den sonra kitaplarını oluşturan toplumcu şiire geçti. Behçet Necatigü'in deyişiyle "bunların hemen hcpsinde kötümser, öfkeli, büyük insan topluluklarını, sosya lgerçekleri aradığı, deştiği görüldu." Şiir kitapları: Bu Şehrin Çocukları (1945), Rüzgârlanm Konujuyor (1947), Ortalık (1952). Bu üç kitabı 1969'da "Irgatın Türküsü" adıyla basıldı. Dergilerde kalan ya da yayımlanmamış şiirlerinin eklenmesiyle "Irgatın Türküsü" geçen ay "Bütün Şiirleri" alt başlığıyla yeniden yayımlandı. 1948'de "Geri Dönemezsin" adını taşıyan romanı basıldı. ikinci romanı "tnsan Kafesi" 1971'de Milliyet gazetesinde tefrika edildi. Anıları ise 1968 yılında Akşam gazetesinde tefrika edildi: "Çok Yaşasın ölüler." 5 Haziran 1971'de tstanbul'da yaşama gözlerini kapayan Irgat'ın mezarı Zincirlikuyu'da. ödüllere değil de ödül alan karikatürlerine baktığımda seviniyordum. Uzun uzun gülebildiğim, incelik, fırlamalık dolu ürünlerdi hepsi. (Bir de gülebildiğime göre herhalde normalim diye seviniyor olmalıyım.) Bu yazıya başlamadan önce uzun uzun düşündüm. Bir kelaynaktan bahsederken mutlaka nasd bir kuş olduğunu hatırlatmak gerekecek. Ama siz eğer karikatürün nasıl bir şey olduğunu hatırlamak istiyorsanız "Yani Şey... "i keyifle öneririm. Kitabın zirvesi mahkumunu idam eden cellatın ipi geçirdikten sonra boynundan öptüğü karikatur. Boynumda hâlâ bir ıslaldık hissediyorum. Sonra, kuşuna özgürlük bahşeden animalist kadını kendine örnek alan üçüncü kattaki polisin aynı şeyi mahkumu üzerinde uygulamayı düşünmesi... Biletle muteber fişleriyle madalyalandırılmış sadık sinema izleyicisi karikatürü de Türkmen'in madalyalı karikatürlerinden biri. Düşünce çizgisindeki ortaklığı anlatım için seçtiği reel çizgisinde bulamadığıma da seviniyorum. "Yani Şey..." Mehmet Ali Türkmen'in ilk kitabı. İyi Şeyler Yayınları'ndan çıkmış. Yepyeni bir yayınevi îyi Şeyler. Ük kitabını bir "Karikatur AIbümü"ne ayırmış olmasım ise ayakta alkışhyorum. Ve Türkmen'in kitabı için yazmaya hazırlanırken, biliyordum, "Bu yazı bu kitabı anlatmak için yazılmış olmayacak. Ama sonuçta bu kitabı anlatacak." Uzun süredir almadığım bir tadı, kimbilir belki Semih Balcıoğlu ustanın Güle Güle Istanbulu'ndan beri almadığım bir tadı bana yaşatan bu kitap için Mehmet Ali Türkmen'e, amatör bir karikatur ustasına teşekkür. Her şeyiyle özenli bu kitapta iki hayır: Kimi karikatürlerin olması gerekenden küçük kullanılmasi ya da grafik kaygunun kimi kez karikatürü ezmesi ve ikinci olarak da karikatürlerin sıralamasında çizerin gelişim eğrisini, yani kronolojisini bulamayışımız. D S AY F A 11 CUMHURİYET KİTAP SAYI *7