Katalog

Tanör kitabında Osnmnlı 'da anayasal değişim süreçlerini inceliyor Demokratiklesme öyküsü B İ R A N I K i T A Ağlama palyaço makyajın bozulur Komikler Ağlamaz / Müjdat Ciezen / Çizgiler: Ilaslet Soyöz / Yılmaz Yayınları / 200 s. / 15.000 TL. CKK Kod No: 055.069 Ünlü sanaiçı Müjdat Ge/en yeni kitabını geçen halta yayımladı: Komikler Ağlamaz. Haslct Soyöz ün çizgileriyle sıislencn yapıtınönsö/ünü AzizNesin v.ı/mış. Bir dizi yazının ycr aldığı kitabında Müjdat Gezen anılarını anlatıyor. Sanatçı "Bıı va/ı dı/.isinin adı aslında 'Ycdiğinı Tokatlar idi. cliyor. Söyleıııck ıstediklerini kolaylıkla anlatan. konuştugunu kolaylıkla dinlctcn, oynadığını kolaylıkla seyrcttırcn Müjdat Gezen, bıı kitabında (A/.i/ Nesin in dediği gibi) nasıl /oıla ve /nrlanaıak vc ilk şamarı yiyerek sahncyc itildiğini, sonraları tutkıııuı oldııgu tiyatro dıinyasından bir dalıa ayrılınadığını vc* bıı sevi ııjirıın.ı başına ^clcnlcri, hapsc aıılnıasını lıiç ağıt yakmadan güzd gii/cl anlatıvor. Sanatçılar bi/c dısa vansıyan \iizleriylc görünürler hcp. Müjdat Gezen dc öyle. Televi/yonda tiyatroda scvrederktn aldığımız kcyrlc kosut olarak onların yaş.ımının nc kadar giizel oldııgıınu düslcriz lıcp. Anıa gcıçck başka. Sanatçı olnıak, lıelc hcle insanları güldürnıck o kadar kolay dcgil. Yedi^i tokatlıırı anlatan Müjdat (îc/en'in kirahına ne ad uv^un olurdıı bajka.1* ^'inc A/ız Ncsın'den dinlcyclinı: Yasamını lomana bın/cr biçimdf bir ad: Hayatım Tiyatora A^lavıp sı/lanmadan anl.ıltığın.ı göre başka bir ad: Komikler Ağlamaz. Ya da başka biı ad dalıa: Aglaına Palyaço Makyajın Kozulur. rında kcııdini göstcrcn ıılusıtl aranışları). Anayasal olu^ıımların, o vıllarda itici »;iıçlcıidiı bunlar; cok kcz birlikte vc iç iccditicr. İçlcriııdcn hangısı birincil (asli), han^ısı ikincil (tnli) dıırumd.ıdır; bıınıı belirlemck pekoncmlidir ki, Tanor ııstalık la \apıyor bıınıı. Böylcce, Osmanlı İmparatorlıı ğıı nda hcr anayasal değişimi yaratan ctkenlerin çö /Limlcni^indcn, bıı dc^i^imlcrin iccrij^ini tııtııp çıkarıyor vc gcncl yönclimlcri iizcrindc duruyor. Bıınları yaparkcn, bilimsel yontcmin biitiin olanaklarını kııllanıyor. Osmanlı İmparaturluğu'nda anayasal gelismeler gibi çok oncmli bir konuıla, nesncl, yorııınlarında ciddi, saplantılardan uz.ak, clcstiriti vcsorgıılavıcı bir eser karşısındayız. Abartmadan söylemiş olalım: Tanör'iin kitabında, bıı alanda en son vc cn öncmli çalısnıa nitcliğinde huf»ün; gelecckteki calışmalar için dc örnek dıırumda. Bııradan kalkarak diycceğiz ki, Bıılent Tanör, kitabını hukıık öğrencileı i icin yazdı ğını söylese de escri, her aydının mııtlaka okuması gcrcken bir Haşvurıı çalışmasıdır. Tanör'e yapacağımız öncmli bir hatırlatma olsa olsa su: Bulacağı ilk hısatta, konııyu, kaldığı noktatlan alıp fiünümüzc kadar j>ctirmesi. Yakın bir j;eleccktc, Türkiyc'dcki Anayasal Gelişmeler'i, onun kalemin dcn okıımak, bizim icjn nc kadar bir hak ise, onun için dco kadar bir ^örevdir. • C U M H U H I Y t l K İ T A P S A YI 65 Bülcnt Tanör, Osmanlı İmparatorluğu'nda Anayasal Gelişmder adını vcrdiği çahşmasında Osmanlı anayasal değişiminin yalnızca Iürklcrin değil, Balkan Liluslaıı ilc Tiirk olmayan Müslümanların da yaşantılarıyla ilgili hir sürec; olduğunu vurguluyor. SERVER TANİLIİ STRASBURG I uıki\<• de, demokıasi bir tıirlıı r.ıvıır.ı oıııramanıış da olsa, ark.ısııula ıı/ıııı bir "dcıııokıatık lcşme M'IIVCİ v;ir. I o p l u m ı m u ı z , ı.ı.ı III Selim deıı baslayarak, hııkıık devletinin, insan haklarının, laik aıılausın, ıck kclimeyle çafiı ıı.ı \akışır bir diizeni kurıııaııın k.ıv^.ısı içindc. 1 ler asamada, kiııü /amaıı bılınçlı. kııııı /anıan da el yord.ımıvla, \.tııcl.ışlıişııiii ııııi lemcline bir barç koıımus. Içmde k.ıc kıış.ıijm alınıerı. a u l m çilesinin bulundıığu bir Mircçıir bıı vc 200 \ıla \.ıklaş,an "Aydınlanına bare ketımi/ın d c h ı r parçasulır. \sla küçiimseme\elım. Bu üeçmiştc nice onurlıı sa\ lalaı \ .u. I V m u k ı a ı i k l c s m e süıccimizin ınihcnk taslanndan bıı ı dc anavasalar, anayasal belgeler vcyasalar olmııs. ( )nl.ııııı ovkiısünc. oleden beri hayli miirekkep har Bulenr Tanor iımbındadıkkarlprı wrıhe cekıyor S A Y F A 2 0 canmısttr. Yakınlardayitirdiğimiz.Tarık ZaferTıınaya I locamı/.ın bıı konııdaki emeklcrini, bir kez daha anmanın sırasıdır. Son giinlcrdc yayınılanaıı bir kilap, bütün bıı (,alışmaların birscntezi nitt'liğindc: BüIfntfanor iin,Osmanlı imparatorlugu'nda Anayasal Cjclişmelcr adını ta^ıyan incfleınesindeıı söz ctmek istiycıruz. Ya/arımızı okuyııculara tanıtmak gtrek si/ Siyasal bııkııkıımu/a, tclit vo (,cviri nicc gii/.cl eseılerlekatkı üstiinf katkı yapan bıı ciddi kalenı, gf(,xn yıl yayııuladı^ı \esimdi elimi/ıle2. baskısı bıılunan Türkiyc'nin İnsan 1 Iakları Sorunıı adlı c;alısnıasının hemcn arkasından, ^u soneseıivlı*dikkatlerimızi tarihc çckiyor ve öniimü/c ilginı, bir gelismenin talilosıınıı koyııyor. 160 sayhılık kitap, arka arkaya "gcrilcmc döriLıııintlc Osmanlı dcvlct dii/tnı' nı, "Tanzımat a hazırlık doncmi'ni, " I'anzimat dönemi'ni, son olarak da "Ririnci Mcşrııtiyct" dıincmi ilc "İkinti Mesrutiyet" döncmini konıı edinıvor' IlbcrOrtavlı mıı dfyimıVİc, 20. vüzyıla da sıçrayacak bı^ınulf. "imp.ır.ıtorlıı^ıııı en ıı/.ıın yü/yılı"nın, anayasal geli^mt'ler b.ıkımından hir oyküsü anlaıılan. Kit.ıbı ilj»in<, kılan, sadece clc aldığı /aman parçası dcğil, yönttımı dc Ru tür^alişm.ılann, crbabırıın clinc ı.liisme/se, nankör bir yanı vardır; anayasal vt* vasal mctinlcrin sıradan bir dökümünç varır ı^ ve kıırıı, Kİdcrck sıkıcı bir tablo(,ıkarortaya. Ürnekleri de var dırbıımın bi/dc. Biilcnt TaiKir isc, apavrı bir bakıs aı;ısıyla viirutmüs (,~alı^masını. Yazar. a^ık(,a btrlıntı^ı gıbi ha^ta şu oncmlı noktanın ptk ac,ık bilincindcrir: Osmanlı anayasal değişimi valnı/ I ürklcı iıı elejiil, Balkan ulıısları ilc 1 ıırk olmavan Müskmıaıı ö^clerın dc vaşantılanvla ilgili bir sıirccıir. l)oğaldır da bıı; cünkiı Osmanlı İmparaloıiuğıı "ı,ok ulııslıı bir olgudıır. Bıı bakımdan. anayasal gelismelcrin dinamiklcrini de bıı ço>ıul(.u vapı içındc aramak gcrckir. Bıı ılinamikler isc, imparatorlujuın snas.ıl coğr.ıryasıntla vc 19. viızvılla 20. yıi/yılın başları gibi son dcrccc harckcili bir /.aman ^eıçcvesi i's'inde. pek çcsiıliılır: a) Halkın ic|)kisi (ü/cllikle köyliı ayaklanmaları); b) Fcodal tcpki I âyan, tlercbcş i direnişlcri); c) Dıs baskılaı (yabancı dcvlctlcrin doğrııdan baskıları ya da yerli ögeleı eliylc ııy^ıılaımak istediklcri programlarl; d) Li bcralrcloıınisl clkilcr ya da tcpkiler (BatıAvrııpa'danvc 1905 Asyamcsıutiyet harckctlcrinden siızülcrck ııclcn liberal ctkiler, içerılc dc ıv.clhklc Balkan balklarının önderlcrı ilc biitiin bunlardan ctkilencn CJCIK, Osmanlıla rın vc Jon Iürklcrin ö/.gürlüktiı vc yc nilikçi mucadclclcri); c) Ulusal icpkilcr (Tiirk olmayanların Osmanlı dcvlct yönctimi icinde retorm ya da bıı sistcmdcıı ayrılma istcmlcıi; Tiirklerin gcridcn ge'cn vc ancak 20. viizvıl basla