Katalog

Selim lleri'nin yeni kitabı: Mavi Kanallarmla Yalmz Benim Olsaydın Bir 'zaman' romanı MAVt KAYMIARIM \ Y.U.MZ HlM\l K I T A P T A N B 0 L 0M Aynalar ... Hiıçok ycniliğe ut,ık ıılan, Ciarip ^iirıni scvcn Pembe Manıııı bir Viinclan da eskinin bazı inançlarııulan vıı/geçmemi^ti. (), ıkidc birde aynayu bakmanın uguısuJıık gt'tircceğine inanılığındun, yü/iinii her dakıka avnacla görnifk istenıedığindcn Kaclıkıiyu ndcki evıııe öylf bcıy, cndaııı ayııalan snknwmi}lı. l'cmbc Manııuın biri dört kö^c, otekisi nıaılalvon ikı cl aynası vaıdı. Dört kö^e, saplı olanı galıba tombaktandı vc l\mbc I I.ınını bu avnasını çautaMiula la^ır, misatirlikti' cnk lâzmı olıırsa ^ıkarıp vu/iınc bakaıılı Madalvon. gi.ıımı^ kaplaına ayıniM vntak oıl.ısında dururdu. PcıııİH I lanımın bir de mınder aynası vaulı ki yuvarlak vc el avnalanna görc biıa/ daha büyücckti. F.vındeki eski tar/ scıliıdc ıuindcr aynası hcp cam taralı arkaya tcvrilnıi^ dururdu. Bıı ıniııder aynasını ilk canı yü/iine (.evirirdinı. Pcıııbe I lanıııı da "Ah varaına/ I Icı /.ıın.ııı vü/ünü gornıek ivı değılılır; çcvır bakayıııı o aynayı' derdı \c ış.ııvt parmağını ^akadan sallaıdı l'enıbc I lanını biı öğlcılcn sıııır.ı anncanncmlc. hcnınılc ı,'aı>ıva çıkacakıı Onıı almava nıtıııı^tık. B.^ıııı oruıikien suıııa nıinıJer aynasını şövle bir alıııı^, kcndısinc haknıı^tı. O /aman I'embe I lanımın lıcnı aynalardan korkııığunu, heııı de gi/liden gi/liye hosl.ındığını hissetmı^tinı. Zira aynadaki yansıya alıcı gö/lcbaknu^tı. Penıbe I lanımın aynalaı ıvla bırlıklc bir ıle go/iımün oniinılen hı<; gıtmcycn o çok cski Venedik aynasımn \crıni vıırdııııu hamlayamıyurunı. lakat asıl Veneılik aynasına hayıan olıluğuıııu söylcvebilirim. Çcrçcvcsi de yinc avnadan yapılmıştı, renkli canılardan yapılmış kabaıtnıa çiçeklcrin çok ııtıık, saydam tozpeınbeleri, mavileri âdeta bir müccvrıcr duygıısu yaratmıs,ıı. Kristal çiçekli Venedik aynasını biı kcv göıüp unutamadıktan sonra, aynaların kaı^ılarındakı ijckıllcn vc renkleri boyuııa vansıtarak, tıpkı bir sanaı eserı gibi, lnı\atı.ı var ulanı vcnıdcn var ctıiklcıinı, vaıauıklarını, artık, havart.ı lııç var olnıanıı^ bir ^cyı dılc getirdıklcnni hisscdivoıdıım Şekillcrin vc renklerin kcndilcıi arıık aynadaki yunsıları kadaı çekici gclmivımlıı. . güzel şeylere âsıktım. Fakal bepsinin biraz eski, biraz solmuş, yıpranmış; olmasını isterdim." Bııra daki eskiyc, solnuıs vc yıpranmış olıısa yımelik is lck, nostalji görüniişii altında olan zaınanın olması istenen zaman pcnccıesindcıı gö/leıımcsini scrgiler tlcnçli Zaman başlıklı ycdiiKİ böliiımle ısc bıı doğrııltııdaki söylcın, dalıa da agkııı: "Zaman, Geçmi^ Zaman Yazarı için, cdebiyat değeri taşıyan yazının belki de tek ereğiydi"; va da "(Jcçmiş Zaman Yazan'na bakılırsa, edebiyat adamının gerçeklikteki zamanla bağdaşması hemen hcmcn imkânsızdı." Zaman bu düzlemde tartı^nıa konıısu yapıldığında, ortaya zorunlu olarak bangi zamanın yaşandığı sorusıı çıkacaktır. Bıı soruyıı bira/ larklı ılıle gctirmck de mümkiındür: "Zamandan ne kurtarılabilir?" Röylesi, bclki sonsıı/. akış lasarııııı çcrçevcsindeki zamanj dalıa uygıın diişıcek vanıılara kaynaklık edebilir. Ürncğin Vergilius'ıın Ölümü'nde, öliim döijcğindeki vaşlı ozan, kendi geçmi^ zamanının dıikiimıinü vaparkcn, sanatı aracı lıgıyla neleri zamandan cckip alabilıliğini, sapta\a bildiğini, zamansız kdabildiğini bıılma pc^indcdir. Selim İleri'de ise yanıtın bir bölümiinü şu cümlelerdc bulııyoruz: "Ömürler öliime doğru Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın Selim İlcri / Can Yayınları, İst. 1991 / 2 % s. / 23.000 TL. / CKK Kod No: 021. 493 AHMET CEMAL Özellikle Proust'la birlikte zaınan, ncıedeyse bağımsız bir roII man kabramanı kimliğiyle dıiny.ı cdebiyaıındaki yerini alır. Ru. insan duşiıncesinde türlü sorulara kaynaklık eden, aıııa avııı /amanda da insanı hırklı bir biçimde sorgulamaya baslamıs; bir roman kimliğidir. Rıı kimliğin olu^masıyla birlikre klasiklesmiş "geçmişşjmdikigelecek /iiıının sınıtlandırması da bir anLımda ııeye uğradıgını ş,as,ırır. Sö/.ünü ettiğimiz olgıınun dünya cdcbivatı sabnesinde belirginlesmesine kadar roman olayları ve bu olaylann yer aldığı /anıanlar, kl;>sik sınıflanciırmamn kanallurından sessiz ve sakin akıp giderken, böyle bir dönem noktasının \ai;aıınıaM\ia birlikte, ister geçmişte ya da sinıdide yer aİMiı, ister geleceğin zamanı ol'sun, vaş.aıımış, vc yaşanaeak gerçek zanıaııların nasıl saptanabileceği sorusıı, boy gösterir. Proııst, gercekte yaşandığı gibi dcğil, takat hatırla.ımış zamanı gcr(,cklik dü/.cyine çıkarmakla soruya en köktenci yanıtlardan birini getirmiştir. Robcrt Musil isc Niteliksiz Adam'ının ilk sayfaların da, "Bir gerçeklik duyıımııntın yanı sıra bir olasılık duyutnunun da varolması gcrektiğini" bcliricrek, gerçck zamannı yanı sıra olası zaman'a da birincisiyle eşıleperde bir gerçeklik temeli kazandırmayı lıedetler (/îğımı/da romanda zanıanın en büyük ııstalarından Hermann Broch isc ba^yapıtı Vergiliusıın Ölümü'nde, zaman öğesini sanatçının kcndi sanatıvla hcsapla^ması çerçevesine otııruırken, dcniz gi bi sonsıız bir akışın ve devin^enliğin la^ıvıcılı^ıtıı yüklediği /amana (,ok larklı bir geı\cklik boyıııu gtlirir: Aslında hi(; yaşamamıs, bir ^enı; ozana, bi(,' bir /.aman olmamiş bir akik yüzüğünü vasiyct eden VcrgilİLis. İHİylece nesnel düzeydc, vakaııiivislcr söylcminılc nasıl yaşanmış, ı>İLirsa cılsun, asıl yaşanan'ın insanın kcndi dü^lcmiyle varettiği zaman olduğuriLi vurgular. Zaıııanın sonsu/luğu i(,ersir.dc, kcndi sonlu /a manıvla hcsapla^ına kavgasına yazgısı gereği girmiş insanoğlu için zamannı yaşamakla özdeş bir sorıın nitclığini taşıması, elbet şa^ırtıcı değildir. Selim lleri'nin ycni roınaııı Mavi Kanatlarınla Yalnız Bcnim Olsaydın, zam.m sonısunıın irdclcn mcsi açısından Türk mınanını dünya cdcbivatı bağlamına ycrlcştircn bir cscr olarak kar^ımı/a cıkı yor. Rıırada, hcmen bajjta ivlirtilmesi gcrekcn, ka nınıca çok öncmli bir nokta var. I'.n ııtak bir sıradanlık, "nostalji' do zıında en öncmsiz gibi gözüken bir ayar bozukluğıı, bıı rompnı kısır bir Pruust taklidinc dönüşturnıc tchlikcsini de bera berindc getircbilirdi. Ama bıı gibi olasılıkları bir (jirpula gündcmdcn kaldırıvcrcn bir romancı ustalığıyla Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın, iyi bir anlanıda Pro ııst ıın bırakıığı ycrdcn alıp yeni zamanlara ta^ıyıvcrmi^. İzlek, romanın Albüm adını ta^ıyan ilk bölümii nıiıı ilk cümlcsinde a<,ık vc seçik bclirtilnıi^: "Aşkı bilmezkcn, bu, süzünü açmaya çalıştığım zamanSelım ıierı, romanını iamanın o bilinen bilınmezlığı bağlamına yerlestirıvor (Foroğraf Cengız Cıva) larda diyebilirim ki bütün •S A Y f A 10 ı C U M H U R f Y C T K İ T A P SAYI 6 5