Katalog

Aylıklar hâlâ Ifituf Ottoman Civil Officialdom A Social History /^Carter V aughn Fındle^ Prınceton Unıversıty yayını / 1989, XXIV 399 s Prof OP SALİH OZBARAN uıkıv dı sı\ ıl toplunı s(vuı'<kıının sık lıkla dıle getırıklıgı son \illann tarn^maları na deıınlık getııen Protesor Carter Fınd le\ ın bu (,alı$ması /amanlama bakımın dan, ancak bu kadar ısabulı olabıhrdı 150 vılinda çeşıtlı toplantı ve değerlendırmtlerlt \enıden gundeme getırılen "Tan/ım.ıt olgusuvlj bu denlı lıesaplasabıhrdı Tarıh, eger belgelere, ta nıklara davanılmaksa ka\naklatın bır du/en ıçınde sunulmasıvsa ve \aşanılan /aman sorunlarnla bu tunle^mekse F'ndle\ bıınu gerç,ekleş,tırı\oı bu <,alış ması\ la ü l ı ı o Staıe Unı\tısıt\ de tarıh pıotesoru olan 1 ınılltv ın bu ınnkıiKsı 1980 vılıııda Bureautratıt Rcform ın the Ottoman Kmpıre The Sublıme Por te, 17891922 basjıgı altında vaumladıgı t,ok deger lı bu ıiKelemesnle a\nı /aman suretı ıçjnde bu tunleşen \e bır o k.ıd.ıı \aıaılı bır kııabıdır Sı\ıl mcnıııı kadıosıınun sos\al taııh a^ısııulın ugtadıgı dıgışıklıkktı ı<,trıııt.ki(.dtı O/ellıkk luıknıdt Başbakanlık \e Haııuvc a ı ş n l e m l e Paııs Loııdıa Ynana \ı Bonn arsıvkrındc buldugıı hısılınamı^ kavnaklaıa \a\ ımlanmı^ helgelere \e ı^eijiılı u.ıştır malaıa da\anan ıl kıt.ıbı nıtelıgnle ıı/un /aman gundenıde kalabıkıık ınıelemıdır Aı^ı\ \eııleıı ııın sausal gosKrgtkrı ıle Aşçı Dede Ibrahım Halıl \t Mılimud Kımal In.ıl gıbıkıın kısısd du^uııcclc ı iııı hutımkştıımest (, ılı^tıtdıgı bıı ttıılı kıtabıdır kıt.tpta 17Xl) l c )22 vıllaıında Osmınlı kalemı>csinın 183Olatdan soıııa M\ıl ıiKnnııluga dıuuı :jun sor'inlırı bıı bakıma sos\al ı.ınlı ılık ^etırıl nukteılıı Bo\k bıı ^alı^manın se^kın (elıt) l.ııılı olaliılm. yını kabııl ı.tmı\or f ındle\ prepondtrant ol \rak nıtLİiNoı trle aldıgı gıubıı \oncttn cj;cnun olan kt sını Bovletı. dt bıı sus\.ıl ııııhın 't<ıvandan tabana Osmanlı sı\ıl mcınıırluguııun laıılıı okkmLiını so\ lu\('i I ırıh MIH.CHU ı\ı \apu\or \ırnııiKi \u/\ıl rıırkı\esı ndc t,orukn liııı kıvnaklı laık dıı/cnın Iuıkıvc ( ıımhıııiMtı ııncısındcn gelcn ka\nakları ıu 'Ittıhat \e leıakkı dont.mını (.JCIK, 1 urk hare kciııım \L) MI/MI h k ı ı k ı ı m Islanıı ^(.lcııtkteti >kıl \oltmtl ıkı \as.il dıı/ciK \.ini p ıttımonıal niLiını ıı\cttcn \tnılık \t* \ ı s ı \ l ı ışkvını Mirdıırmck ıstc \ı.n modtrn bır \onıiım ıııruıu fjtı,ışını) hclırkmc \t (,ılı^ı\or Ant.ık bunıın vigd.ış Batılılaıdakı ^c IbnKkulen iaıklı oldugunu I.\A \utgulıı\oı Osnıan lı toplumunun gckıuksul noıuntusuııdc \OIKIICI \L uınuılcn sinıHaıın bLİırgınlıgınden sıv edıvor Kı t ıbına u n ı t l koıııı ol ııık IlarıciM Vckalctı nı ı Dı sı^kıı B^kanlıgı) ılı\oı ((ıtınunuı/ıl(. ı.\rctisel ol^u k ı ı bıı ıkııı ıııı.na (,alı^.ııı k(.\lı tuııınıl ır karşısında ^ ^ ^^T I I | larıh profesoru Findley kıtabında Ovnanlı sıvıl memurlugunu ıncelıyor en a/ bo/ulan bu b ık ınlığın gc^mıijine ıijik tutın.ı sı, avııta degerlendırılnif \t dtğcı gorunuvor) üıibekı/ıiKi \u/vıla kadaı dıj gelnjmtlerc otunı \ermeyen ve onlardan yararlanmavı gcreksı/ ve kıı sıırlıı sa,\an Osnıanlı îınparatoılugu nıın vonLtKik rı bu uı/vılda \a\ılmı^. Avrııpanın karşısında ^a^ kına dondu bıınu dın u devlct kır^ısındı tchdıt savdı Aına bır \andan d^\ Batı nın silahlamla kar ^ılık \erme\ı du^unmt\c ba^ladı Merke/Î otorıtevı guıjendırdı O/cllıkk HarıtıveVk \LT alaıı kâııpk ı ın ı^le\ ı ırttı Avıupı ga/a hcdtlı olmaktan (,ık ıp goıu^ alişven^ı \apılması gereken \er halıne gtldı Klâsık donem olarak nıtelenen \e 15 16 vıı/vıllar * da dorugunda bulundugu saııılan Osmanlı Dtvle rı nın sosval vt (.konomık konularda surdurdugıı gtlenek(,ılıgın 19 vu/vılla bırlıktt sorgıılannıa\<ı ba^lanmaM, kâtıplık kuuımunıı (,ok ontmlı bır a^a ma\a g e t ı m o r d u ^'a/ar 1780 k r d t Istanbul da 86C) kâtıp oldugıı nıı bıklırnor 1790 da tıım ımparatorlukta katıpk ı ın hııtun odalardakı savısını 2 000 olarak v e ı n o r Bıı Nu/vıl sınırları ı^ınde sıvıl memurluğu en (,ok 70 000 olarak tahnıın edı\ot Rusvada bu savının IMMlkrde 38 000 1856 da 11} 000'e ulasiıgını sovlerken dogal olarak üsmanlıdakı vetersı/Iıgı dıle getırıvor Savisal verıler ^uphesı/ Osmanlıdakı ^c^ıtlılığı laııı \ansıtnıa\abılıı oınegın Haıbı\e vt Dahılıse Na/ırlıklarında Musluman olnıa\an memurlarııı sa \ısı daha a/ olarak sapıanı\or Fındlev rttorm doncmını \a <h sıvıl \onLtınıt \onelme\ı daha nı ınlatabılmek i(,ın Lğıtım alanın dı oıta\a (,ıkııı geliMiulerı engellemtlerı dıle getı ıı\oı bu .Udd.ı Vlekttp \ t m t d r c s t k ı d t k ı dını \L! kılılerın ı t k d k r ı ıı/erındc duru\or KSOOdt "ı 1 olan okıır \a/arlıgın 1900 de \> 5 10 dola\laıına \ukselmcsini egıtımdtkı devlet lerormıınun olıımlu bıı sonucıı olaıak uositiııktn bu \ııks(lısın bılc ne (knlı \et(.rsı/ bulundıı^unu bıklımoı 1871 1907 \illan arasmda tngilı/ dı^ ı^lerındekı stkreterkım \aıısı unnersıte bıtırnııs ıken 1900 sı'ıntia d c u o t ı,ıicn Istanbul Daıullunun d ı n sadctı bır kısının I1K./UH olup dı^ışleıınde goıe\ almasını \t unı\usi ıı 1 ıtıımı^ olanlaıın ıla A \ r u p a d a n dıplonıalı bu lunmalarını, dı^ı^lerındekı gelenek(,ı Muslumanlı v t ın s ıdtce % 12 sının ılımlıların 4 unıın mtdrısL cgıtıınlı okluklarını lulırtırkcn mockın (.gııını ın agıılıgını vurgulanıak istı\oı I ransi/ı ı bılmenın ha\aıı onemm degınnoı Protesor Carter Fındle\ ın kııabının gununuı/ ık ıktışıın kurulması g t r e k t n bolıımk ı ındcn bırısı dt mulkıyelıler'ın \ansıttıkl ın d u ş u n t c k r ı ıçcatı bolumdur Burada sa\a^ın getırdıgı \ ı <\A ı m p ı r ı loılugun m>ku^u ıle oıtava (,ıkan n e d t n k r l e mesk kı geliijinelerın duraklam ısından dcspotı/mdcıı mılıt ırı/mdcn u/ık kalıbıkn o/guı bır polıtık oı tamın \oklugundan so/ t d ı l n o r I um bunlarııı memıır u/erındtkı etkısınden bahsedılnor (rc^ ıııı^ gunumu/u (,agrı^tırı\oı ba^ka bıı de\ı^le gu nuınu/cİL gt(,nıı^ı bır kc/ daha \asjatanlann, sankı dıkkaılerı (,tkılmek ıstennor "Imparatorlukta bır Prof Findley îivıl vonetımc yonelmeyı daha 1yı aniatabıimrk ıcm tğıtlm alanında oruva cıkan engellerı de belırtıyor yıi7yıllık reform donemındcn sonra kendını gosteren Osmanlının geleneksel yonetım hatalarının \cnıden ortava çıkmayacağının garantısi yoktu" dı \oı \a/ar mulknelılerın uvarıcı \a\ınlannı oku dııktan sonra Rctormun ' A\rupa ınarkalı oldugtı kadar Osmanlı ni'elıgı ıle sonudandıgını dıı^ıı nu\or Son bolumde ele alınan memıır maasjarı \e \a ^,ıın dıı/tvlerı konusıı kıtabın bıı ba^ka can alıu vanını olu^turııvor 1838 Mİında but(,eden a\lık m,ı ıs sıstemıne geç,en ve 1880 lerilc tam ıngulama alaııı bulan sistemde memıır maasları arasındakı i(,ık larka dıkkat (,ekılı\or Ycterlı vergının topla namaması dınanıık bır ekonomı polıtıkasının geı cckksiırıkmemesı malı\e\ı çıkma/a sokarken guıııımu/ ık \ıne dnalog kuruluvor sankı ıMemurun \ ışam kavgasi auklık ka/ını\or ()/(llıkk Abdııl hımıt dommındı mcıiHirun k ıbaran dosvası, ma ı^ odeınckrındekı gudukkr llıavale uıbı) ma.ış kııdırmal.ıı maas bmuıtmalaı kımı /.ınun ko kıındtn <M Kı mal lnal ın de\ısı\le dıbındcn sıınnıt ı gkkn maa^lar mınuıı durıımunu \ansııı vuidu Sıı A Blocktın ılıntı \apın R d I an ı k n d e n ıktarılan satıılaı daha m j t ı u Bu dcnlı du^uk maa^larla memurlarm tam bir doğrulıık ıçınde hı/met ettıklerını gormek ^aşırtıcı (astonıshıng)' \\liklann kımı /aman lutul sauldigı bıı doneiıule Blotk tan bu \ana aşagı \ukau \u/\ıl ge^tı me murun tlındekı maa^la ııasıi geı,ındıgı sorusıı sitak lıgıııı kormor O . A Y F A 1 C U M H U R I Y E T KİTAP S AY I 6 5