Katalog

Edebiyat tarihimiz üzerine 71 yıl önce yayımlanmış birdeneme Yazarlarımız, sairlerimiz... sahibi olabilmek için elımizin altındaki çeşitli kaynaklara baktıysak da ne kitap ne de yazarı üzerine önemli bir kayıda rabtlamadık. Sadece değerli edebiyat tarihçimiz Agâh Sırrı Levend'in, "Tiirk Edebiyatı Tarihi" (I. cilt, Tiirk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988) adlı çalışmasının bihliyografyasında, kitabın ve kitabı tanıtan bir yazının adını görebildik. Yazarın yaşamı üzerine bilgi edinmek için kendisine danıştığımız Sayın Kevork Pamııkçııyan, sorumuzu, yazarı tanıtan bir mektupla cevapladı. K. J. Basmadjian'ın yaşamı ve eserleri üzerine aşağıda vereceğimiz bilgiler bu mektuptan alınmıştır. Değerli taribçiye teşekkür ederiz. Essai Sur L'Histoire de la Litterature Ottomane / (Osmanlı Edebiyatı Tarihi Uzerine Bir Deneme) / K. J. Basmadjian ) Constantinople / 1910. E K I S AHMET EKEN le aldığı k o n u n u n genişliği göz ö n ü n e alınırsa, yeterli bir çalışma olmamakla birlikte, bir rastlantı sonucu elimize geçen, K.J. Basmadjian'ın, 1910 yılında yayımlanan "Osmanlı Edebiyatı Tarihi Üzerine Bir D e n e m e " adlı kitabı, konusu, verdiği bilgiler, döneminin görüşlerini yan sıtması, m e t o d u ve yayımlandığı tarih açısından ilginç bir çalışma. Edebiyat tarihimiz üzerine yayımlanan ilkaraştırmalardan bir tanesi. Kitabı o k u d u k t a n sonra, hakkında daha fazla bilgi A... K I 8 A.. K I 8 A... Proust'un dünyası Proust'un Dünyası adlı sergi H Mayısra Paris'te açılacak. Sergide, asil bir aileden gelcn Proust'un oğlu, Paul Nadar'ın aileyi konu edinen şaşırtıcı •desenlerinin de yer alacagı belirtiliyor. VValesa'nın politlk yazıları Polonya'da "Dayanışma"nın üıılü lideri, şimdiki Devlet Başkanı Lech Walesa "Un Chemin d'Espoir" (Umut Yolu) adlı otobiyogratik kitabının ardından, "Les Chemins de la Democratie" (Denıokrasinin Yolları) adlı yeni çalışmasını yayımladı. Fransa'daki Plon Yayınevinde geçen hafta piyasaya çıkan 350 sayfalık kitap, Walesa'nın yaşam biçimiyle paralellikler taşıyor: şiddetten uzak, d/.üne bağlı, iç,güdüsci ve pragmatik özeliikler... VC'alesa nın yazıları, soıı altı yıllık Polonya tarihinin Lech walesa dönüm noktalarmı, Doğu ülkelerinde yıkılan komiinizmi ve Polonya'da kilisemn rolünü sergiliyor. Bu arada Walesa'nın serüveni ABD'de filıne dlınacak. Filmin başrol oyuncusu Robert de Niro. Kamera arkasında ise nıuhtemclcn Polanski olacak. Sinema kitabı yağmalıyor Sinema, kitap dunyaMiıı adeta yağmalıyor. İşte Claude Chabrol'un bakışıyL " Madame Bovary"; Ettora Scola'ya göre " Capitaine Fracasse" (Kaptan Fracasse) ve Tom Wolre'ün, Brian de Palma soslu "Le Bucher d.*s Vanites"i. (Kcndini Beğenmişlerin Aptallığı). Başka bir deyişle, görüntü okumayı tehlikeye sokuyor. Bu tehlikenin kötü karakter oyuncuları televizyon ve sinema. Çizgi filmler "Tarihçi, paleolog, filolog ve dilci Karabet BasmaciBasmaciyan, 1859 yılıyla yan, 1864 yılında, Beyoğnoktaladığı, "eski cdebilu'nda dünyaya gelmiştir. yat"ın ikinci döneminin, Ba1880'de, Mek'tebi Tıbbiki ile başladığını ve çok "veyei Şahane'ye girmişse de rimli" bir dönem olduğunu maddi sebeplerle bitirememiş belirtiyor. Bu dönemde de yave ec7acılık şubesinde tahsiline bancı etkiler devam ediyor, andevam etmiştir. 1885 yılında cak Osmanlı Edebiyatı basit bir buradan mezun olan yazar, Sataklitçilikten kurtularak, gerek dil nayi Nefise mektebinde mimarlık gerekse düşünce olarak, kendine öztabsilinde bulunmuştur. 1887'de gü bir edebiyat haline geliyor, etkisi algezici ec/acı olarak, hükümet tarafından tında olduğıı İran edebiyatının örnekleriyErzurum vilayetine gönderilmiştir. 1889 yısması le yarışan, hatta onları geride bırakan, yeni bir lında İstanbul'a avdet ederek, aynı yıl Üsküedebiyat doğu>or. 19.yüzyıl ortalarına kadar devam daı'ın Selamsız mahallesinde bir eczane açmıştır. eden, "eski edebiyat"ın bu "ikinci yarısı", Batı'yla 1893'te İstanbul Eczacılık Cemiyeti'ne iiye seçililişkilerin gelişmesi, özellikle Fransız edebiyatının etmiştir. Yapılan jurnaller yüzünden altı defa hapse kisı sonucu, yerini "modern edebiyat"a bırakıyor. atılmışsa da genel altan istifade ederek, 1895te PaBu dönemin belli başlı temsilcileri: Nefi, Nabi, Neris'e gitmiştir. Orada üniversiie tahsilinden sonra dim Ragıp Paşa, Şeyh Galip... kendini yazı hayatına ve telifata vakted.n Basmaci"Modern Edebiyat"ımi/.ın Şinasi, Namık Kenıal yan, tarih, nümizmatik, tıp tarihi, epigrafya ve^özlük ve Ziya Paşa ile başladığını belirten Basmaciyan, bu salıalarında, elli kadar irili ufaklı eser meydanâgetiredebiyatın o güne kadar işjenmeyen konuları ele aldımiştir. Yazar, 1942 yılında Paris'te vefat etmktir." ğını, yeni bir arayış içerisine girdiğini, ancak ağır bir Savın Kevork Pamukçuyan, mektııbunun s(j(nuna "Fransız edebiyatı" etkisi altında olduğunu ılade yazarın başlıca eserlerinin isimlerini ve yayın ratihleediyor. rini de eklemiş. Buradan öğrendiğimize göre tanıtaYazar, kitabının daha sonraki bölümünde 70ten cağımız kitap dışında yazarın, Osmanlı ede&iyatı çok şair ve yazarı, kronolojik olarak, haklarında kısa iızerine yayımlanmış başka bir çalışması yok v Ancak bilgiler vererek tanıtmış. Bunların içerisinde bazı kaBasmaciyan, birbirinden farklı konulara ilgi duymuş dın edebiyatçılarımızın da isimleri yer alıyor. ve eser vermiş bir yazar. Örneğin çalışmalaçından bir tanesi "AsurBabil Çivi Yazısı Bilgisi", Tnirkçe <jla"Osmanlı Edebiyatı Tarihi Üzerine Bir Deneme", rak 1893 yılında İstanbul'da yayımlanmış. Yîne Abdülhalim Memduh'un 1888 yılında yayımla1915 yılında İstanbul'da yayımlanan/bir ErmerÇce ' nan, "Tarihi Edebiyatı Osmaniye" adlı çalışmasınFransızca sözlüğü var... ' * \ dan sonra yayımlanmış, türündeki itk kitaplardan bir "Osmanlı Edebiyatı Tarihi Üzerine Bir Dene ^ tanesi, Bir de yine 1910 yılında yayımlanan Şahabedd n Süleyman'ın "Tarihi Edebiyatı Osmaniye"si me"ye yazdığı önsözde, bu alanda çok az sayıda çalışma yayımlandığını belirten yazar, bunların da yeterli olmadığını; örneğin: Abdülhalim Memduh Bey tarafından 1888 yılında yayımlanan, Tarihi Edebiyatı Osnıaniye'de sadece 20 kadar yaznr ve şair tanıtıldığını söylüyor. Kendi çalışmasını da yeterli buimadığını ifade eden Basmaciyan, eksiklerinin tamamlanması için vaı. Bclki Türkçe yazılmadığı, belki içerdiği bilgiler yeterli olmadığı için biraz da tabii genel ilgisizlik sonucu gühümüzde artık kimsenin pek ilgisini çekmiyor. Ama konunun meraklısı iseniz bir göz atın deriz. Edebiyat tarihimizle ilgili kafanızı meşgul eden sorulardan birinin cevabı, belki de bu kitabın içindedir.D S A Y F A dönemindeki yazarların kendisine yardımcı olmasını istiyor. Yine önsözden öğrendiğimize göre yazar, çalışmasını hazırlarken, Prens Sabahattin'in kitaplığından yararlanmış, buntı belirterek, yakın tarihimizin bu '1ginç simasına teşekkür ediyor. Osmanlı edebiyatını, "eski" ve "yeni" olarak, ikiye ayıran Basmaciyan, başlangıçta edebiyatçıların Arap ve özellikle İran edebiyatlarından etkilendiklerini, hatta bu dillerde eserler verdiklerini söylüyor. İstan bul'un alınışından sonra Osmanlıcanın edebiyat dili olarak kullanılmaya ba^landığını ve bu edebiyatın Kanutıi dönenıinde özellikle Fuzuli ile dorıık noktasına ıılaştığını ifade eden yazara göre dönemin belli b.îşlı şairleri şunlar: Niyaz, Şeyh Mahmut, Süleyman Çelebi, Sinan, Cemali, Atayi, Yazıcızade Mehmed Efendi, Nesimi, Ahmet Paşa, Sinan Paşa, Cem Sultan, Mihri I lanım, Zeynep Hanım, Necati, Müniri, Latifi, Aşık Çelebi, Ruhi, Lami... C U M H U R I Y E T KİIA.P» S A Y I 6 1 17