Katalog

'Haberde eşitlik ve denge önemli' Haberde Dışa Baftımhlık / İdris Adil / Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İst. 1991/ Büyük boy, 144 s. MEHMET BULDAN Gazeteciler Cemiyeti, Türk basınının sorunlarını gündeme getirhaberde mek yeni düşüncelerin ortaya atılmasını sağlamak ve sonuçta basının dışa gelişimine katkıda bulunmak amabağımlılık cıyla bu alanda ortaya atılan ve üniversitelerin bilimsel kurullarınca kabul görmüş tezleri yayımlama kararı aldı. Bu kararın ilk ürünü de gazetemiz Haber Merkezi çahşanlarından İdris Adil tarafından hazırlanan "Haberde Dışa Bağımlılık" adlı araştırmanm Tezler Dizisi'nin üki olarak Cemiyet Yayınları arasına katılması oldu. İdris Adil, uluslararası iletişim düzeni ve ulusal basının dışa bağımlılığında Türkiye örneğini ele aldığı "Haberde Dısa Bağımlılık" adlı çalışmasıyla ilgili sorularımızı yanıtladı. Sayın Adil, arastırmanızdan biraz söz eder misiniz? Uluslararası iletişim düzeni içinde Türk basının yeri, bağımlılık düzeyi nedir? Araştırma, Türk basınının dünyayı izlerken hangi kaynaklara başvurmak zorunda kaldığını, dünyayı ne ölçüde kendi politikası ve kaynaklarıyla izleyebildiğini ele alıyor. Araştırmayla ortaya çıkartılan en temel ^sonuç, Türk basınının ülke sınırları dışında gelişmeleri izleyebilmek için gelişmiş ülkelerin sahip olduğu çokuluslu haber ajanslarına veya Körfez savaşında ön plana çıkan CNN örneğinde oldueu gibi öteki büyük basın vayın kuruluşlarına bağımlı kaldığıdır. Türk basını, rakamlarla ifade etmek gerekirse dünyadaki gelişmeleri ancak yüzde 16.5 oranında kendine özgü kavnaklarla izleyebiliyor. Yani çok büyük oranda başka haber kurumlarına bağımlı durumda. Uluslararası basın yayın kuruluşları aracılığıyla haberlere ulaşmanın sakıncaları nelerdir? Haberin insan için yaşarnsal değerı vardır. Insanlar yaşamlarını sürdürebilmek için çevrelerinde olan bitenden haberdar olmak zorundadırlar. Bu ilkel insan için de gelişmişlik düzeyine ulaşmış bugünkü insan için de geçerli bir olgudur. Yaşamsal değeri olan habere, büyük oranda başkaları aracılığıyla ulaşmanın sakıncaları ortadadır. Günümüzde iletişim araçları çok etkili birer silah haline gelmişlerdir. Eğer bu önemli araçların kullanımında bir eşitlik, haber alışverişinde bir denge yoksa insanlığın sorunlarının çözümüne giden yol tıkanmış haıta başka bazı sorunların doğmasına neden olunmuş demektir. Bu sakıncaları ya da iletisimin sözünü ettiğiniz gücünü örneklemek mümkün müdür? Elbette Hemen her gün iletişimdeki eşitsizliğin sonuçlarını yaşıyor insanlar. En can alıcı örnek, Körfez savaşında, tüm dünyanın, başta CNN olmak üzere birkaç gelişmiş ülkenin yayın orgamna mahkum olmasıdır. Biraz daha geriye gidince, görüyoruz ki Romanyada Çavuşesku yönetiminin sonunu getiren sürecin hızlanması da iletişim araçları sayesinde olmuştur. Başta Sovyetler Birliği olmak üzere, Doğu bloku ülkelerinde kapalı kapıların aralanmasında da uydular aracılığıyla dünyanın tüm köşelerine ulaşabilen Batılı yayın organC U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 5 3 GazeteciİdrisAdil 'Haberde Dışa Bağımlılık'adlı kitabını anlattı lannın büyük payı vardır. Öyle ki iletişim araçları bazen, büyük topkımsal dönüşümlerin önderlerinden daha fazla etkili olmuşlardır kitleler üzerinde. Romanya örneğinde olduğu gibi. Gelişmiş ülke basın yayın organlarının kontrolünde olduğunu sövlediğiniz uluslararası iletişim düzeni içinde, Türk basını dünyayı nasıl izliyor? Yani Türk basınının bugünkü yapısı nasıl bir tablo ortaya koyuyor? Araştırma, ülke genelinde okuyucu bulan 8 büyük gazete ile 3 haber ajansı üzerinde yapıldı. Elde edilen sonuçlar tamamen ampirik bir çalışmanın ürünüdür. Türk basınının bugünkü durumuyla ilgili olarak şöyle bir tablo çizmek mümkündür: • Türk basınında yer alan dış haberlerin yüzde 83.5'inin kayna|ı yabancıdır. • Dış haberlenn yüzde 23.5'i AP, AFP ve Reuter'den oluşan 3 büyük haber ajansına aittir. Ancak bu oran gerçekte daha büyüktür. Gazeteler haberlennin büyük bir bölümünde haber kaynağını belirtmeden ya da kendine mal ederek vermektedir. • Türk basınının yayımladığı dış haberlerden kendi kaynaklarının payı sadece yüzde 16.5'tir. • Türk basını yalnız uluslararası haber ajanslarına bağımlı kalmamakta, verdiği haberleri de bu ajanslara sahip gelişmiş ülkelerle ilgili olanlardan seçmektedir. • Haberlerin çıkış yerleri de yine gelişmiş ülkeler ağırlıklıdır. Sadece New York.. Washington.. diye başlayan haberlerin, toplam dış haberler içjndeki ağırlığı yüzde 16.7 düzeyindedir. D TÜRKIYEMIZE ABONE OLUN Türklycml;. dergblnc luııı Akbank Jubeltri vasıt»r>b vrya ıkiKnıılan "Ak Yaymlan I.tdL ŞtL, MectLsl Mehtuan < J>L No. 147 80180 Fındıklı/lsUlltHil adreslnc PTT lunalıyla havale çıkartarak abonc obblUrslnlz. 1 yıllık (i sayı) abone bcdrll 20.000 TL dır. Türkiyemiz 6 3 . S a y ı Ç ı k t ı Türkiyemiz dcrgbi, bu sayı ile birlikte, yayın yaşamında 20 yılını doldurdu. Dergimiz, sizlere yine en iyiyi sunmayı özveriyle sürdürüyor. Sayfa adedi 65'e yükseltilen Türkiyemiz dergisi, bu sayısında daha doyurucu bir içerik sunuyor. Her zaman olduğu gibi özel çekilmiş fotoğraflarla; I Metin Sözen "Dünya Çocukları İçin Kültürel Bir Çevre: Maslak Kasırları" • Metin And "Eski Seyirci İçin Türk Sanat Danslari: Kadın Dansçılar" • Zahir Güvemlı "Serüvenli Bir Yaşamın Büyük Ustası Rembrandt" • Firdevs Sayılan "Beşbin Yıllık Uygarlıktan Günümüze Mısır" I Ahmet Kamil Gören "Türk Resim Sanatına Yön Verenler Avni Lıfij" • Dr. Özkan Ertıığrul "Zengin Bir Kültür Mirasi: Tokat Evleri ve Latifoğlu Konağı" Tüm yazılar Türkçe ve lngilizce Ftyatı10 000 TL (KDVdabt!) Genel Dagıtım Özgür Yayın / Daguım Ankara Cad. jl/2 Cağaloğlu htanbul Tel 526251i 51914 49 AKBANK SAYFA 2 1 "Kültür Hizmetlerinde de"