Katalog

Zaman ve mekân kategorilerini aşan klasik biryazar: Goethe Çok yönlü bir dahi Ünlü Alman yazan Goethe'nin engin kültüründe, Batı'nın Antik Yunan ve Roma'dan başlayarak İncil dahil bütün kaynaklarının yeri olması önemlidir. Insanlık değerlerini evrensellik katında dile getiren Goethe, yazdıklarının konusunu gerçek hayattan alan, yaşantı edebiyatının babası sayılır. Goethe'nin aşkları tek tek eserlerine konu olmuştur. Prof.GÛRSELAYHLÇ oethe, iki anlamda da klasik yazardır: Dün|ya edebiyatında, zaman ve mekân kategorileni aşan, yani her zaman ve her yerde değeI rini koruyabilecek nitelikte bir yaratıcıdır; ikinci anlamda ise Alman edebiyat tarihinde klasik adıyla anılan dönemin başlıca iki temsilcisinden biri olduğu için klasiktir. Goethe, şiir, nesir ve dram, edebiyatın üç türünde de eserler vermiş, yazarhğın yanı sıra felsefe, mineraloji renk öğretisi, anatomi alanlarında çalışmış, prens eğiticiliği, devlet adamlığı gibi aktif görevlerde bulunmuş çok yönlü bir dahidir. Yetenekleri gibi imkânları da geniş bir insandı. Varlıklı bir ana babanın, eğitim öğretimine özen gösterdikleri sağlıklı oğluydu. Sonra Weimar'a, Saraya davet edilmesi ona daha bol imkânlar sağlamıştı. Goethe'nin büyüklüğü, yokluk içinde mücadele ederek ortaya bir şeyler çıkarmak değil, "olumlu" bütün yetişme ve yaratıcılık olanaklarını en iyi biçimde değerlendirmek, olumluyu doruğa ulaştırmış olmaktır. Kişilik, Goethe'nin çok önem verdiği bir kavramdır. Kendini "yetiştirmek", sürekli gelişim ilkesine inanmış bu insanın hep önemsediği bir amaç olmuştur. Yazdıklarının konusunu gerçek hayattan alan yaşantı edebiyatının babası sayılır. Aşkları, hep birer eserine esin kaynağı olmuştur. İtalya gezisini ise başlıbaşına bir felsefesanat olayı boyutlarında değerlendirir. Uzun ömrü, Goethe'nin yaratıcılığında sırasıyla rokoko, Sturm und Drang, klasik ve reaJist ekollerin, en güzel örneklerini vermesine olanak sağlamıştır. İlk şiirlerini rokoko tarzında yazan Goethe, Sturm und Drang ekolünün kahcı ve etkili en büyük romanı "Genç Werther'in Acılan"nı, "Götz von Berlichingen", "Egmont", "Tarquatto Tasso" ve "Iphinenie Tauris'te" adlı dramlarını yazar. "Wahlvermandtschaften" (Seçme Akrabalıklar), klasik ve romantik öğeleri bir arada içeren, konusu yine özel yaşantılara dayalı bir romandır. Toplumsal bir kurum olan evlilikle çaprazlama aşk ilişkisini, kimyasal bir tepkime olayıyla aynı bağlam içinde ele alan bu roman bir simgeler ağı gibidir. İki bölümden oluşan ve yazarın nerdeyse bütün ömrü boyunca süren dev eseri "Faust", kaleme alındığı dönemlerin üslup, biçim ve konu özelliklerini içeren, edebiyat tarihinin ilginç bir anıtıdır. Öğrenme aşkı, bilme tutkusu, sevgi, nefret, iyilik, kötülük, gençlik, ihtiyarlık, egemen olma, hizmet etme, gibi insanlığın evrensel konularını sembol katına yücelterek ölümsüzS A Y F A 10 Goethe, şiir, nesir ve dram, edebiyatın üç türünde de eserler vermiş, yazariığının yanı sıra felsefe, mineraloji. anatomi alanlarında çalışmış biriydi. lüğe ulaşmıştır. Goethe'nin engin kültüründe, Batı'nın Antik Yunan Roma'dan başlayarak İncil dahil bütün kaynaklarının yeri olması önemlidir, ama olağan üstü bir özellik sayılmayabilir. Ne var ki Goethe Doğu edebiyatkültür değerleriyle de ilgilenmiş, "BatıDoğu Divanı"nda insanlık değrelerini evrensellik katında dile getirmiştir. Öte yandan Hz. Muhammed'in kişiliğine, "vahi" ve "tevekkül" kavramlarına ilgi duyduğunun belirtileri az değildir. Yazarhğın, yaratıcıhğın felsefesini, "Edebiyat ve Hakikat" adlı otobiyografisinde irdeler Goethe. Onun üslubuna yansıyan özellik, bir bakıma hayat felsefesinin esasıdır: Canlılık, kutupların sürekli değişiminden ibarettir. Gerçeğin bir başka düzeyde tekrarı demek olan edebiyat da hayatın kutupluluğuna yansıtmalıdır. Sayıları sonsuzca varan karşıthklar, anlatıcının uzaklık ilkesiyle canlandırılabilir. Goethe'nin külliyetinde, birbiriyle gelişen düşüncelere rastlamak, onun tutarsızlığını keşfetmek ya da yorumlama imkinlarının zenginliğini kavramak demek değildir. Goethe, bütüncülüğü nayat ve sanat felsefesi olarak benimsemiş ve gerçekleştirmiştir. Çağdaşlarının, daha sonraki kuşakların ve Aİmanya dışındakilerin Goethe imajı, hayranlıkla savaş açma arasında gidip gelen, ama sürekli bir ilginin kanıtı olmuştur. Hayatın temel ilkesi olarak karşıtlıkların birlikteliğini görmek, gelişim düşüncesine inançla bağlanmak, Goethe'nin düşünce ve duygu dünyasının odaklarıdır. Bunları kahcı resimlere dönüştürerek canlandırma gücü ise onun edebiyatçı yanıdır. D T Û R K Ç E ' D E G O E T H E Tflrkçe'de Goethe / Ankara, 1982 / Alrrun Külıür M. "J9001983 yılları arasında Türkçe'dc Goethe ve Faust Tercümeleri Üzcrine Bir lnceleme" Doktora Tczi / Nedret Pm»r / İstanbul 1984. (Bibliyografya) ,Goethc Der Ki / Gürse! Aytaç / Ankara, 198^ / Külıur Bakanlığı Yayınlan Vjlhelm Meister / Çevirenkr:' Şükrü Atala • CemaJ Köprülü 1942 / lstanbul / Maarif B. 470 $. Verther / Çeviren: Recai Bilgin / 1942 İsıanbul. Jphigenie Tauris'te / Çeviren: Selâhattin Batu / 1943 tsranbul. Faurt / Çcvucn: Recai Bilgin / 1943, Ijtanbul / (M.E.B.) Hermann'la Dorothea / Çeviren: Recai Bilgin / 1944, lstanbul / (M.E.B.) Kurnaz Tilki, Artlan Hükümdar / Çeviren: TırjKin Çarıklı / 1944, lstanbul Kcndi Hayatımdan, Şür ve Hakikat / Çeviren: Recai Bilgin / 1946 (M.E.B.) Egmont / Çevıren: Mediha önay • Şeril Önay / 1945, (M.E.B.) Stella / Çeviren: Senıha Bedri Göknıl. Sevgi Yalunlığı / Çeviren: SelShattin Batu / 194*. (M.E.B.) Munammedin Şarkm / Çeviren Mehmet Başaran Tevfik Uğurlu / 1946, Clauigo Karde;lcr / Çeviren: Medıha Abmeı Şerif önay / 1948, (M.E.B.) Goethe ile Konusmalar / Çeviren: Lütfı Ay Sadi Baytun / 1948, Tarquato Tasso / Çeviren: Arif Obay / 1949, (M.E.B ) Şiir (Türk Dıli Dergisi 1949 Goethe Oıel Sayıw) Sefme Şiirler / Çeviren. Selîlıattin Batu / 1949, (M.F.B.) lulya Seyahati / Çeviren: Seniha Bcdri Goknil / 1953 (M.E.B.) Genç Werther'in Acüarı / Çeviren: Arif Gelen / 1960 lstanbul / Varlık. Faust / Çeviren: Vatfi Mahir Kocatürk / 1965 Ankara / Edebiyat Yayınlan. Faust / Çeviren: Recai Bilgin / 1966, İ*tanbul / Remzı Kitabevi Seçme Mektuplar (1,2) / Çeviren: Melahat Togar / 1972 (M.E.B.) Çeviri Üzerine Üç Parça / Çevirem Şara Sayın / Yazko Çeviri 1981. Dogumu: 1749 Frankfurt / M. • Babası: Sarjy Müjavıri Johann Kaspar • Annesi: Ev kadını, öğrenimi özel • öğrenimi: Hukuk: Lcipzig vc Strassburg'da • DoKİuklan: Herder, Wieland,Schiller, Herzog Kirl August, Lavater, Basedow, Zelter, Prof. Dr. Augustwolf • Ajklan: Katchen Schonkopf, Frederike Brion, Charlotte Buff, MaximUiane von Brentano, Frau von Stein, Christiane, Vulpius, Ulrike. • Evliliği: Chrıstıane Volpıus • Olümü: 1832 Weimar. CUMHURİYET KİTAP SAYI 30