Katalog

Son Araştırmalardan Dünyanın ilk sanal karınca haritası CBT 1483/21Ağustos 2015 7 Kitap “Gel ey seher...” Savaş Emek Kitabı Hazırlayan: Nalan Mahsereci Bilim ve Gelecek Kitaplığı 2015, 568 sayfa. 1951 tevkifatı mahkumlarından komünist Emin Emek’in oğlu. 68’li. Dönemin İÜ. Orman Fakültesi’nin öne çıkmış devrimcilerinden. 1971’de “vur emri”yle arananlardan. 19701980 arası Aydınlıkçı, kaçak, mahpus. Orman müdürlüğü’nde “takipli personel” ve sürgün. Arada işsiz, belediye çalışanı, vekil öğretmen, garson, işportacı. Özgün devrimci araçlar yaratma ustası: Halkın Ormanı dergisini çıkarmış. Yurtsever Sanatçılar Birliği H o n g Kong Üniversitesi dünyanın ilk sanal karınca haritasını tanıttı. Renkli ve in teraktif çevrimiçi karınca haritası dünyadaki 15.000 karıncanın dağılım alanını gösteriyor. Listenin başında 1.400 karınca türüyle Avustralya’nın Queensland eyaleti var. Biyolojik çeşitlilik üzerinde konuştuğumuz zaman odaklanmak zorunda olduğumuz en önemli gruplardan biri böceklerdir. Karıncalar ise en iyi araştırılmış hayvanlardır. Haritanın hazırlanması dört yıl sürmüş. Sürekli yeni türler bulunduğu için sayfanın fonksiyonları üzerinde halen çalışılmaya devam ediliyor. Hong Kong Üniversitesi projeyi Japonya’daki Okinawa Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’yle birlikte hazırlamış. Karınca haritası tüm dünyadaki karınca türlerini içeren bir veri bankası sunuyor. Belki de birçok insanın sırtüstü yerine yan yatması tesadüf değildir. Çünkü farelerle gerçekleştirilen bir araştırma, bu pozisyonda yatmanın “beyni daha iyi temizlediğini” göstermiş. Hayvanlar yan yatıldığında, beyindeki zararlı atık maddeler beyin sıvısıyla daha iyi yıkanıp, yok ediliyor. Hatta Alzheimer’de beyin hücrelerini bozan proteinler bile (Journal of Neuroscience). Uykunun zihin ve beyin sağlığı üzerinde önemli rol oynadığı biliniyordu zaten. Uyku iyi alınmadığında veya düzensiz olduğunda uzun vadede beyin hücreleri zarar görebiliyor. Ve uzun süre vardiyalı çalışan insanların zekâlarında bir zayıflama olur. Stony Brook Üniversitesi’nden Helene Benve Beynimiz için yan yatmak daha iyi Stanford Üniversitesi 2000 yılından bu yana en fazla Nobel ödüllü bilim insanı yetiştiren öğretim kurumu oldu. “Times Higher Education” tarafından hazırlanan liste için 2000 yılından bu yana tıp, fizik, kimya ve ekonomi dallarında verilen Nobel ödülleri değerlendirilmiş. Edebiyat ve Barış ödülleri genelde ödülü alan kişinin yüksek okulu veya araştırma kurumu bilinmemesi nedeniyle dikkate alınmamış. Ödül alan kişiler ödülü aldıkları sırada çalıştıkları kuruma göre sınıflandırılmış ve sıralama için de diğer enstitülerde ödülün kaç kişi arasında payla şıldığı dikkate alın dı. Bir Nobel ödülü üç kişi arasında paylaştırılabiliyor. 2000 yılından beri 146 Nobel ödülü verildi. 7 Nobel ödüllü bilim insanıyla Stanford Üniversitesi başı çekiyor. Bu kurumu sırasıyla Columbia Üniversitesi, Howard Hughes Medical Enstitüsü, Kaliforniya Üniversitesi (Santa Barbara) ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü yer alıyor. En fazla ödüllü bilim insanı çıkaran Amerika dışındaki kurumlar ise İsrail Teknoloji Enstitüsü ve MaxPlanck Birliği (Almanya). 146 ödüllü araştırmacıdan 71’i Amerikalı. En fazla ödül ekonomi alanında alınmış (yüzde 34). İstatistiklere göre İngilizler de 12 Nobel ödülü var ve bu ödüllerin üçte biri tıp alanından. 13 Nobel ödülü alan Japonya ve 7 Nobel ödülü alan Almanya ise daha çok fizik alanından. 5 Nobel ödülü alan İsraillerin 4 ödülü ise kimyadan. Orhan Pamuk 2006 yılında Nobel Edebiyat ödülünü alan ilk ve tek Türk olmuştu. Nobel ödülünde Amerika ve Stanford Üniversitesi birinci niste bunun nedenini şöyle açıklıyor: Uyuduğumuz sırada beynimiz gün içinde öğrendiklerimizi işlerken, bir tür temizlik de yapıyor. Atık maddeler yıkanıyor. Uyku ve anestezi sırasında içleri sıvı dolu hücre boşlukları genişliyor ve bu şekilde atıklar daha çabuk temizleniyor. Son araştırma çerçevesinde uyku pozisyonumuzun beyin temizliği üzerindeki etkisi araştırılmış. Bu amaçta bayıltılan fareler üç farklı pozisyonda yatırılmış. Birinci grup sırtüstü, ikinci grup yan yatırılmış. Üçüncü grup ise ayakta bırakılmış. Daha sonra ise manyetik rezonans tomografisinin yardımıyla, beyin sıvısının ne kadar iyi aktığını ve atık maddelerin ne kadar iyi temizlendiği izlenmiş. Derneği’nin kurucularından. 12 Eylül’e askerliğini yaparken giriyor. Sık sık memuriyetten atılmış, sonuncusu 12 Eylül’ün 1402 sayılı yasasıyla. Arada gene tutuklu, atölye şefi, mobilyacı, garson. Yeşil Hareket’e kendi damgasını vurmuş. Ekoloji Hareketi’ni kurmuş öncülerden. Aliağa’da yapılmak istenen termik santrale karşı onlarca eylemin örgütçüsü. Nif Çayı, Akdeniz Fokları Yaşasın, Pamukkale S.O.S. kampanyalarının düzenleyicisi. Nükleer karşıtı kampanyanın etkin ismi. Akkuyu’da nükleer santrale karşı eylemlerin örgütleyicisi. Bağımsız, ekolojist Ağaçkakan dergisinin yıllarca sürdürücüsü. Ütopyalar toplantılarının asıl adamı. Ve öyle ya da böyle temas ettiği her insanı, pazarcısından tüpçüsüne, köylüsünden doktoruna, milletvekilinden belediye başkanına, karikatüristinden şairine etkilemiş. Canlı, renkli, muhabbet ustası, dolu dolu bir adam. Ölene dek antiemperyalist ve devrimci, ilkeli ve sağlam. Bu topraklardan, izlerini, antiemperyalist ve devrimci mücadelede, Yeşil Hareket’te ve tanıştığı her insanda bırakarak geçen Savaş Emek’i takdimimizdir. Kendi ağzından ve dostlarının anılarıyla. Sönmekte olan yıldızın güzelliği Bilim Kazanı Popüler Bilimin Esnaf lokantası Aysu Uygurİlker ÖztopAlp Sipahigil Bilim ve Gelecek Kitaplığı 2015, 275 sayfa. Bilim eğlenceli bir iştir. İspatı elinizdeki kitapta. Ülkemizin üç genç parlak beyni bir araya gelmiş, biyolojiden fiziğe, mikroplardan evrime pek çok konuda hem eğlenerek, hem öğreterek bizlere zeka ve mizah dolu eşsiz bir ziyafet sunuyorlar. Bilim Kazanı, bilim dünyasındaki en son gelişmeleri doğru, herkesin anlayabileceği ve müthiş eğlenceli bir şekilde işliyor. Aysu, İlker ve Alp’in bilgi birikimleri ve olağanüstü yaratıcılıkları ile kaynattıkları bir kazan bu. Neden şişmanlarız? Işın kılıcı nasıl çalışır? Motivasyonun ardındaki biyolojik sebepler nelerdir? Peki canlılar neden milyonlarca yıldır seks yapıyor? Hatta dişi ve erkek niçin var? Bilim Kazanı, macerasına 2013’te çevrimiçi cepyayını olarak başladı. 2014’te Açık Radyo’da haftalık programa dönüştü. Şimdi de kitap olarak okuyucularının karşısına çıktı. Harvard Üniversitesi’nde genetik, viroloji ve fizik bölümlerinde doktoralarını yapan yazarların Bilim Kazanı’ndaki amaçları, bilim camiasının Robin Hood’ları olmak, bilgiyi akademinin fildişi kulesinden alıp halka sunmak. Bilim Kazan, Biz Kepçe Kepçeler Fora! Avrupa Güney Gözlemevi (Eso) sönmekte olan bir yıldızın ilginç bir görüntüsü yayımladı. Fotoğraf, suyılanı takımyıldızındaki güney baykuş bulutsusunu gösteriyor. Kırmızı ve mavi renkte ışıyan gaz balonu, sonuna yaklaşan yaşlı yıldız tarafından atılan kılıftır. Katalog numarası ESO 3781 olan gökcisminin şimdiye kadarki en iyi fotoğrafı bu. Atılan gaz kılıfı, yoğun UV ışını yansıtan, kızgın çekirdeği serbest bırakıyor. Bu ışınsa gazın ışımasına neden oluyor. Bu tür gezegensel bulutsular, kozmik ölçütlere göre çok hızlı kaybolan fenomenler. Gaz dağıldığında birkaç on bin yıl içinde soluyorlar. Yıldızıyla karşılaştırıldığında gezegensel bulutsunun ömrü sadece bir sabun köpüğü kadar. Gezegensel bulutsuların içinde bol miktarda karbon, azot ve ağır elementler bulunur ki bunlar yıldızların çekirdek füzyonları sırasında “pişerler”. Bu yüzden de uzayın yeni yıldız ve gezegenler için gerekli olan yapı malzemelerin çoğalmasında önemli bir rol oynarlar. Güney baykuş bulutsusu gibi güneşimiz de günün birinde gaz kılıfını atarak, Beyaz Cüce olarak sönecektir. Nilgün Özbaşaran Dede nilodede@hotmail.com