Katalog

POLİTİK BİLİM Ali Akurgal ali@akurgal.com 8 Elektronik CBT 1470/22 Mayıs 2015 4G / 5G Ülkeler, teknoloji basamaklarını atlayarak çıktıklarında ekonomik yarar elde ederler. Ama “Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak” da var. Türkiye, iletişim altyapısını güncellerken, mekanik santrallerden (crossbar), aradaki “bilgisayar kontrollü devre anahtarlamalı analog” santral teknolojisine “îtibar etmeden”, doğrudan sayısal santral teknolojisine atladı. Dönemin PTT yöneticileri kadar, o zaman PTT’nin ortağı olduğu iki özel sektör firmasının da bunda katkısı büyük. Başarıyla yönetilen süreçte, Türkiye, “70 cente muhtaç” durumdayken sağladığı ekonomik sıçrama ile Avrupa’da sayısallaşma yarışında, Fransa’nın ardından ikinci sıraya çıkmıştı (1992). Teknoloji geçmişimizde, tökezlemeden, iki adım birden atmanın örnekleri var. Ama aynı atılımı, örneğin hızlı trende gösteremedik. Raysız, “manyetik alanda yüzen” (magnetic leviation) 600 km/h trenler varken, 300km/h yüksek hızlı trene yatırım yaptık. Üstelik, “hızlandırılmış tren” adı altında “kaza geliyorum diyen” bir de ara teknoloji “icat ettik”. Kaza da geldi zaten. Denebilir ki, manyetik tren daha deneme aşamasında. Evet, 5G de öyle. Cep telefonu bir şirketin icadı değil. Avrupa Birliği’nin (AB), iyi yönetilmiş çok başarılı bir projesi. AB, İngilizFransız ortak girişimi olan Concorde uçağı projesi ile bir “yoklama” yaptı. İki ülkenin de bu boyutta bir teknolojiyi tek başlarına ortaya koyma olanağı yoktu, ama “birlikten kuvvet doğar” özdeyişimizin anlattığı gibi uçağı yaptılar. Concorde, bir “çılgın proje” olarak tanımlanabilir, hizmette olduğu sürede ve sonrasında bir benzeri yapılmadı. AB, bu denemeyle kolektif ARGE yapılabileceğini ispatladı. AB,1988’de European Telecommunications Standards Institute – ETSI’yi kolektif ARGE yapması için kurdu. İlk görev olarak verdiği; Avrupa’nın bir ucundan ötekine kesintisiz hizmet verecek (panEuropean) bir cep telefonu sistemi tasarlamaktı. Bu sistem için bırakın tek bir şirketi, en gelişmiş ülkenin kaynakları ile bile yeterli değildi. ETSI, çok etkin bir fikri mülkiyet hakları yönetimi ile farklı ülkelerden onlarca şirketi, çıkarlarını koruyarak bir araya getirdi ve “tek ARGE” olarak birleştirdi. Dahası, AB, “panEuropean” sözü ile, Avrupa’daki on beş ülkenin parçalanmış pazarını da bütünleştiriyor, “tek pazar” haline getiriyor, kısaca, bu boyutta bir ARGE çalışmasının giderlerini geri kazanacak kullanıcı ve işletici (operatör) kitlesini de yaratıyordu. O sıralarda, “serbest piyasa koşulları” uygulayan ABD’de bir firmanın tasarladığı ve bir işleticinin hizmete sunduğu DAMPS adlı benzer bir sistem de devreye girmekteydi. AB’nin düzenlemeler (regulations) ile sağlanan bütünleştirilmiş pazarı, GSM’in hızla yaygınlaşmasına ve Avrupa sınırlarını aşarak tüm dünyada egemen olmasına yol açtı. GSM “alo” dedikten 8 sene sonra dünyanın her yerindeydi, DAMPS ise tarih olmuştu. Devletin düzenleyici rolüne güzel örnektir. Cep telefonunun 2G, 2,5G (GPRS), 2,75G (EDGE), 3G ve 4G teknolojilerinin neler olacağına 1990’lı yıllarda, aralarında Türk şirketlerinin temsilcilerinin de bulunduğu 300’den fazla üst düzey teknik yönetici ve onların teknik ekipleri karar vermişlerdi. Günümüzde, 5G’nin teknolojisinin ne olacağına da benzer bir kurul karar veriyor. Bu oluşuma son dakikada balıklama dalıp, “pastadan pay isterim” demek mümkün değil. “Geçti Bor’un pazarı”. Biz 5G fikri mülkiyetine ilgi duymadık. Teknolojinin belirlenmesinin (denemeler yapılmakta) 2018’i bulacağı, hizmetin 2020’de başlayacağı düşünülüyor. Lisans altında üretimden pay kapmak için ise, erken. “Bu Dimyat’taki pirinç”.Cep telefonu teknolojileri belirlenirken ETSI’de yer alan iki Türk firması, 4G’nin teknolojisi olan OFDM’i, bugünleri de düşünerek, 1995 yılında TSK için tasarladıkları bir haberleşme sistemi (TASMUS) için geliştirdiler. Tümüyle yerli ve 18 senedir kullanımda. Üstelik, bu teknolojinin sivil 4G için uyarlanmasına Savunma Sanayii Müsteşarlığı fon ayırdı: ULAK projesi yürümekte. Evdeki bulgur, bu! Son söz: “4G dursun 5G yapalım demek, 4G’de arge yapanı ürününe pazarı kapatarak cezalandırıp, arge zamanı geçtiği için 5G’de tüccarların yolunu açmaktır”. Türkiye Mikroelektronik Sanayii’nin Kurulmasına Doğru...  Duran Leblebici İTÜ emekli öğretim üyesi    G eçen günlerde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Fikri Işık, TÜBİTAKYİTAL’de laboratuvar ortamında 1999’dan bu yana, yani 15 seneyi aşkın zamandır sürdürülen kritik mikroçip üretme yeteneğinin ve kapasitesinin artık yeterli görül Türkiye’de gerçekleştirilen ilk MOS tranzistorların mediğini belirterek şimdi hedefin,  Gebze’de mikroskop fotoğrafı (İTÜ Mikroelektronik Lab.kurulacak fabrikada en geç üç yıl içerisinde 1977) silisyum tabanlı mikroçiplerin (tümdevrelerin) seri üretimini başlatmak olduğunu ifade etti.  rallarında kullanılan tümdevrelerin Türkiye’de Bir süre önce de Sayın Kemal Kılıçdaroğ üretilmesi amacı ile Sayın Dr. Fikret Yücel’in lu seçim çalışmaları kapsamında yapılan bir Sayın Prof. Dr. Uğur Çilingiroğlu’na yaptırdısöyleşide, bir sanayi kuruluşunun çip üretimi ğı fizibilite çalışması oldu. Rahmetli Turgut için hükümetten 1 milyar dolar destek istediği Özal’ın da desteğini almış olan bu proje de ni ancak verilmediğini söyledikten sonra “ben siyasi ortamda yaşanan değişimler nedeni ile olsam verirdim” demişti. sonuçsuz kaldı.  Anlaşılıyor ki iki yıl kadar önce Savunma Bu dört sonuçsuz girişimden geriye, bugün Sanayii Müsteşarlığı’nda başlatılan ve bir sü ülkemizde mikroçip üretme yeteneğine sahip reden beri öncülüğünü Bilim, Sanayi ve Tek yegâne kuruluş olan YİTAL kaldı. YİTAL 1980 noloji Bakanlığı’nın üstlendiği çalışmalar mey yılında, TESTAŞ yarıiletken tesisinin ARGE biriveye durmuş ve Türkiye’de bir Mikroelektronik mi olarak planlanmıştı. Ankara’daki fabrikanın Sanayiinin kurulmasının “vaktisaati gelmiş” ArGe biriminin Gebze’de kurulmasının nedeni bulunuyor.  ise, o tarihlerde Türkiye’de Türkiye’de bir Mikyarıiletken teknolojisi koroelektronik Sanayii nusunda deneyim sahibi kurulması konusunda yegâne ortamın, Gebbu –benim bildiğim– ze’deki TÜBİTAK MAM beşinci niyetlenmedir. ile yakın ilişkiler içindeki Bunlardan ilk ikisi 70’li İTÜ olması idi.  yıllarda, Avrupa’nın o   YITAL başlangıçta zamanki önde gelen bipolar tranzistor ve tümelektronik sanayii kudevre teknolojisine göre ruluşlarının tranzistor kurulmuş olmakla beraber, üretiminin ince el becezaman içinde CMOS tekrisi gerektiren bazı aşanolojisinin gösterdiği hızlı maları için Türkiye’deki gelişme göz önünde bubu işe uygun insan gücü İTÜ Mikroelektronik laboratuvarında bir öğlundurularak altyapı ve sükaynağından yararlan renci tarafından tasarlanmış ve üretilmiş bir reçler bu teknolojiye göre mak amacı ile kurmak MOS tümdevre (mikroçip) anauydu ikilisi yenilenmiş, 1999’dan bu istedikleri tesislerdi. Bu (1983) yana da ülkenin ihtiyacı girişimler ya bürokrasiolan ve dışarıda yaptırılnin bağnazlıkları ya da bazı siyasetçilerin idemaması gereken stratejik mikroçipler ve çeşitli olojik muhalefetleri nedeni ile sonuçsuz kaldı.   algılayıcılar bu ortamda seri olarak üretilmeye başlanmıştır. Üçüncü girişim 70’li yılların sonunda, rahSon olarak da savunma elektroniği için metli Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın başlatmak gerekli olan ancak yurtdışından satın alınmaistediği sanayi hamlesi kapsamında kurulmasısında ya çeşitli kısıtlarla ya da olanaksızlıklarna karar verilen TESTAŞ’ın Ankara Tranzistor la karşılaşılan çok yüksek frekanslarda çalışma ve Entegre Devre Fabrikası idi. Ancak yapılmış yeteneğine sahip SiGe (silisyum germanyum) olan planlama ve kadro yanlışlıkları nedeni ile tümdevrelerin üretilmesi için gerekli altyapı girişim üretimle sonuçlanamadı ve kurulan fabgeliştirme çalışmaları tamamlanmış ve denerika uzun bir süre boş durduktan sonra labome üretimlerine başlanmıştır. Bu gelişme ile ratuvar olarak yararlanılmak üzere ODTÜ’ye YİTAL’in CMOS tümdevre üretimi yeteneğinin devredildi.   Dördüncü girişim 1986 da, Teletaş’ın üret alt sınırı da şimdilik 250 nanometreye indirilmekte olduğu Sistem12 sayısal telefon sant miş bulunmaktadır1.