Katalog

Güney Kore ve Türkiye’nin Sanayileşme Başarımı: Panoramik Bir Bakış 1960’larda benzer durumda iken, Kore üretici stratejilerle dünya devi olurken, Türkiye tüketici politikalarıyla Kore’nin kat be kat altında kaldı. B. Ali Eşiyok, Türkiye Kalkınma Bankası’nda Kıdemli uzman, iktisatçı, [email protected] S %18.0 oranında gerçekleşdi. İzleyen yıllarda Türkiye’nin anayileşme göstergeleri açısından 1960’lı yıllara Tür imalat sanayi ihracat profilinde niteliksel bir sıçrama gerkiye’nin gerisinde başlayan Kore, uyguladığı sanayiçekleşmedi, yüksek teknoloji ihracatının imalat sanayi ihleşme politikaları sonucunda önemli gelişmeler sağracatı içerisindeki payı %2’nin altında kaldı. Başka bir anlayıp birçok sosyoekonomik gösterge açısından gelişmiş latımla, Türkiye’nin ihracatında hâlâ tekstil, dokuma ve ülkeleri yakalarken, Türkiye bu sürecin dışında kalmış, iki gıda gibi teknoloji içeriği düşük ürünler önemli bir yer tutbinli yıllara gelindiğinde sanayileşme göstergeleri Türkimakta, teknoloji düzeyi yüksel ARGE yoğun sektörlere yöye’nin aleyhine dramatik düzeyde açılmıştır. nelik yapısal bir dönüşüm yaşanmamaktadır. Hiç kuşkusuz Tarihsel perspektifte Türkiye ve Kore’nin sanayileşme bu olumsuz yapının orta ve uzun dönemde sürdürülebilirliperformanslarında meydana gelen gelişmeleri çözümlemeyi ği son derece kuşkuludur ve sürdürülebilir olsa da, içerisinamaçlayan bu yazıda dört göstergeden yararlandı. Bunlar; de taşıdığı olumsuz ögeler nedeniyle tercih edilebilir bir yol imalat sanayinde yaratılan katma değerin dünya imalat sa olmamalıdır. nayi katma değeri içerisindeki payı, yüksek teknoloji içeKore başta olmak üzere Uzak Doğu Asya ülkelerinin rikli ihracatın toplam imalat sanayi ihracatı içerisindeki hızlı sanayileşmelerinde yüksek tasarruf oranlarının öncepayı, gayri safi sabit sermaye oluşumunun GSYH içerisinlediği yüksek yatırım oranları stratejik bir işlev gördü. Yükdeki payı ya da kısaca sermaye birikim oranı ve ulusal tasek ve tempolu bir yatırım politikası bir yandan sabit yatısarruf oranlarıdır. rımlara içerilmiş teknolojik ilerlemeye, bir yandan da yaTürkiye ve Güney Kore’ye ilişkin imalat sanayi katma parak öğrenme (learning by doing) ya da içsel (endojen) değerlerini ve dünya imalat sanayi katma değer içerisindeolarak genişleyen eğitim harcamaları nedeniyle de eğitim ki paylarını gösteren Tablo 1 incelendiğinde, 1980 yılında düzeyinin yükselmesine ve verimlilik artışlarına (rekabet Kore ve Türkiye’de imalat sanayinde yaratılan katma değe gücüne) neden olmaktadır. rin düzey ve oran değerlerinin birbirine yakın gerçekleştiği, Bu bağlamda, Türkiye ve Kore’ye ilişkin sermaye biriancak 1990’lı ve izleyen yıllarda aradaki farkın dramatik kim oranları incelendiğinde (Tablo 3), Kore’de 1970 yılındüzeyde Türkiye’nin aleyhine açıldığı görülmektedir. da %25.6 olan sermaye birikim oranının, 1990 yılında Başka bir ifadeyle, 1980 yılında Türkiye imalat sana%37.1 gibi son derece yüksek bir orana çıktıktan sonra yinde yaratılan katma değer Kore’nin %84,7’si kadar iken, 1998 Asya krizi ve izleyen yıllarda uygulanan kalkınma 2010 yılına gelindiğinde söz konusu oran %39.3’e geriledi. karşıtı politikalar sonucunda göreli olarak aşındığı, bunun Diğer yandan 1980 yılında Türkiye imalat sanayinin dünya sonucunda 2010 yılında %28.6 oranına gerilediği görülimalat sanayi katma değeri içerisindeki payı %0.5 oranında mektedir. Kore’nin aksine Türkiye’de birikim oranlarının gerçekleşirken, 2010 yılında %1.1’e yükseldi, aynı dönemson derece cılız kaldığı, 2010 yılında %18.8 oranında gerde Kore’nin dünya imalat sanayi katma değer payı ise çekleştiği görülmektedir. %0.6’dan %2.8’e yükselerek önemli bir sıçrama gösterdi İki ülkenin sanayi performansınınım ölçümünde kulTablo 3: Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu/GSYH landığımız diğer bir gösterge ise yüksek teknoloji içerikli (%) ihracatın toplam imalat sanayi ihracatı içerisindeki payı1970 1980 1990 2000 2010 dır. Bu gösterge, sanayi ihracatının nicel büyüklüğünden Kore 25.6 32.2 37.1 30.0 28.6 ziyade nitel düzeyini göstermesi nedeniyle ihracat perforTürkiye 13.2 15.9 22.9 20.4 18.8 mansının ölçümünde daha anlamlı bir göstergedir. Söz koKaynak: World Bank veri tabanından hareketle oluşnusu göstergeye göre Türkiye ve G. Kore’nin ihracat perturuldu. formansları incelendiğinde, 1990 yılında Türkiye’nin toplam imalat saTablo 2: Yüksek Teknoloji İçerikli İhracatın Toplam İmalat Sanayi İhracatı İçerisindeki Payı (%) nayi ihracatı içerisinde yük1990 2005 2006 2007 2008 2009 2010 sek teknoloji içerikli ürünleKore rin payı %1.2 18.0 32.5 32.1 30.5 27.6 28.7 Türkiye oranında ger1.2 1.5 1.9 1.9 1.6 1.7 1.9 çekleşirken, Kaynak: World Bank veri tabanından hareketle oluşturuldu. Kore’de ise İki ülke arasındaki gelişme farklılıklarının temel nedenlerinden birisi de tasarruf oranlarındaki farklılaşmadır. Kore ve Türkiye’ye ilişkin tasarruf oranlarını gösteren Tablo 4 incelendiğinde, Kore’de tasarruf oranları 1990’lı ve izleyen yıllarda %30’lar platosuna yerleşirken, bu oran Türkiye’de 2010 yılında %13.2 oranında gerçekleşti. Başka bir ifadeyle, Türkiye ekonomisinde ulusal gelir (GSYH), cari fiyatlarla 19802010 arasında dolar bazında %710 oranında (1980 yılında 90,678,582 bin dolar olan GSYH değeri 2010 yılında 734,928,584 bin dolara yükseldi) artmasına karşın, ulusal tasarruf oranı neredeyse aynı kaldı. Bu sonuç 1980’li yıllarda uygulanan dışa açık politikaların yurt içi tasarrufları önemli ölçüde aşındırdığını, tasarruflar yerine tüketimi beslediğini ortaya koymaktadır. Tablo 4: Tasarruf Oranları (S/GSYH) (%) 1980 1990 2000 2010 Güney Kore 23.1 36.8 33.0 31.9 Türkiye 12.9 21.6 18.1 13.2 Kaynak: World Bank veri tabanından hareketle oluşturuldu. Sonuç olarak, Kore’nin sanayileşmede gösterdiği yüksek performansın arkasında; kalkınmacı devletin uyguladığı planlamaya dayalı sanayileşme (kalkınma) politikaları etkili oldu. Başka bir ifadeyle, sektörel önceliklere dayalı seçici sanayi politikaları, seçilen sektörlerin iç ve dış piyasalarda korunması, yüksek tasarruf ve yatırım oranları, iyi yetişmiş ve disiplinli bir işgücü, esas işlevi sanayi politikalarınca belirlenen öncelikli sektörlerin desteklenmesi olan bankacılık sektörü başta olmak üzere finans sistemi bu süreçte merkezi rol oynadı. Türkiye’de ise ithal ikameci sanayileşme stratejisinin uygulandığı 19631979 döneminde ülkenin üretim yapısı geniş çaplı yapısal bir değişime uğradı. Başka bir ifadeyle, İthal ikamesine dayalı planlı kalkınma yılları, Türkiye’nin sanayileşme serüveninde 193039 döneminden sonra en parlak ikinci sanayileşme dönemi olarak öne çıkmaktadır. 1980’li yıllarda dünya piyasalarına herhangi bir hazırlık aşamasından geçmeden eklemlenen sanayi sektörü, ucuz emek rezervlerini kullanarak, teknoloji içeriği düşük emek ve kaynak yoğun sektörler temelinde ihracata yönelmiş, izleyen yıllarda ise sanayileşme politikaları işlevsizleştirilip içi boşaltılırken, finansal birikim rejimine dayalı model egemen olmaya başlamıştır. 1980’lerden günümüze kadar uygulanan sanayileşme (kalkınma) karşıtı bu politikaların olumsuz sonuçlarını düşük profilli üretim ve dış ticaret yapısında görmek mümkündür. Sanayileşme ve yapısal değişme gibi dinamik etkinliği öngörmeyen bu politikalar sonucunda sanayide yapısal değişme sağlanamamış, ihracatın ve üretimin kompozisyonu temel olarak düşük ve orta teknolojilere dayalı gelişmiştir. 1980 1980 1990 K. Değer K . De ğ e r K . De ğ e r K. Değer Payı (%) K. Değer Payı (%) K. Değer Payı (%) G. Kore 13,88 0.6 64,605 Türkiye 11,753 0.5 33,085 Kaynak: World Bank veri tabanından hareketle oluşturuldu. 1990 K . De ğ e r K. Değer Payı (%) 1.5 0.8 2000 K . De ğ e r K. Değer Payı (%) 134,555 53,51 2000 K . De ğ e r K. Değer Payı (%) 2.4 0.9 2010 2010 K . De ğ e r K . De ğ e r K. Değer Payı (%) K. Değer Payı (%) 279,44 2.8 113,773 1.1 CBT 1361/ 9 19 Nisan 2013 Tablo 1: Kore ve Türkiye İmalat Sanayiinde Yaratılan Katma Değerler ve Dünya İmalat Sanayi Katma Değeri İçerisindeki Paylar (Birim: Milyon ABD $ ve %)