Katalog

Sağlık Yaşa Bağlı Maküla Dejeneresansı ve Güncel Tedavisi İleri yaşlarda körlüğün en önemli ve en sık nedeni olan yaşa bağlı maküla dejeneresansı, kronik seyirli ve ilerleyici bir maküla hastalığıdır. Dr. Faik Bankeroğlu – VKV Amerikan Hastanesi Göz Hastalıkları Bölümü Maküla nedir? Maküla, ayrıntılı, net ve keskin görmeyi sağlayan, gözün arka duvarı olan retina tabakasında yer alan bir bölgedir. Halk arasında sarı nokta olarak da bilinen bu bölge, görme hücrelerinin en yoğun olduğu bölgedir. Renkli görmemizi de sağlamaktadır. Ayrıca Fovea Sentralis de yani görme merkezi de bu bölgenin ortasında bulunmaktadır. Genellikle çift taraflı bir hastalıktır. Günümüzde ortalama yaşam süresi belirgin olarak artış gösterdiği için özellikle Batı ülkelerinde bu hastalık 65 yaşın üzerinde oluşan körlüklerin 1. nedenidir. Maküla dejeneresansının gerçek nedeni tam olarak bilinmiyor. Hastalığın birden çok nedene bağlı olduğu düşünülüyor. 6574 yaşları arasında görülme sıklığı %15 civarındadır. 75 yaşın üzerinde ise bu oran %25’e yükselmektedir. Dolayısıyla en çok suçlanan nedenlerin başında yaş gelmektedir. Yapılan çalışmalarda yaşa bağlı maküla dejeneresansı ile ilgili olarak sigara kullanımı, aile hikâyesi (genetik faktörler), hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları ile yüksek kolesterol düzeyi, güneş ışığına maruz kalma, yüksek miyopi gibi birçok risk faktörü tanımlanmıştır. Ayrıca beslenme şekli de bu hastalığın oluşumunda ve hızlı ilerlemesinde önemli bir risk faktörüdür. Lutein, antioksidan ve çeşitli vitaminler (A, C ve E vit.) yetersiz alınmasında hastalığın ilerlemesinin hızlandığı belirtilmektedir. Maküla dejeneresansının oluşumu ile ilgili çok sayıda bilimsel çalışma mevcuttur. Bunlar arasında en çok kabul gören Hemodinamik Teori ve retina hücrelerinde oluşan Oksidatif Stres Teorileridir. Hemodinamik teoriye göre, yaşın ilerlemesiyle diğer organlarda olduğu gibi gözün retina dış katları ve damar duvarlarına lipoit madde (yağ depozitleri) birikmektedir. Bu hipotez, YBMD de olayı başlatan tetik mekanizma olarak gösterilmektedir. Hastalığın oluşmasında, retinanın altında yer alan ve retinanın beslenmesinde önemli rol oynayan koroid tabakasındaki damarlarda bu lipoit madde birikimi kan akımında bir azalmaya neden olmaktadır. Retina dış tabakasında (retina pigment epiteli) metabolizma bozulmakta dejenerasyon ve atrofi dediğimiz hasar teşekkül etmektedir. Ayrıca yeteri kadar oksijen alamayan retina hücreleri iyi beslenemediği için vücut Anjiogenesis denilen bir mekanizma ile maküla altına doğru anormal yapıda yeni damarlar oluşturmaktadır. Maküla altına doğru büyüyen bu anormal damar ağı , bir süre sonra makülada kanama ve damar sızıntısına yol açarak görmeyi bulandırır ve çarpıklaştırır. Oksidatif stres teorisine göre de hücrelerde hasara yol açan bir takım meditörler (ROM reaktif oksijen mediatörleri) oluşmakadır. Retina da oksijen tüketimi diğer bütün dokulardan fazla olması, ayrıca retinanın yüksek oranda ışınlanmaya (uv ışınları) maruz kalması nedeniyle bu ROM mediatörleri retinada yüksek oranda oluştuğu tahmin edilmektedir. Yaşa Bağlı Maküla Dejeneresansı iki ana grupta ele alınır. Atrofik veya kuru tip dediğimiz anormal damarlar göstermeyen, kanamasız, görmeyi çok aşırı bozmayan ve yavaş ilerleyen türüdür. (olguların %90’ı) Exudatif veya ıslak tip denilen ikinci grup ise kanamalı ve ödemli tür olan 2. grubu teşkil eder. Kuru tipden daha az oranda görülür.. (%10) Ancak burada görme kaybı hızlı seyreder. Bu olgular görme kayıplarının %90’ından sorumludur. • Hastalar görme azalması, okuyamama ve bulanık görmeden şikâyet ederler. • Renk görmede azalma, renkleri donuk ve soluk görme. • Çizgileri dalgalı, kırık veya silik görme. • Görüş alanının ortasında bakılan hedefin önünde siyah lekeler tarif ederler. Bu hastalıkta erken tanı çok önemlidir. Görme kaybı yaşayan hastalar hızlı bir şekilde körlüğe yaklaşabilirler. Basit bir kareli kâğıt testi ile (Amsler Grid testi) ilk belirtileri erken dönemde saptamak mümkün. Detaylı bir göz dibi muyenesi ile maküla bölgesindeki hasarın tespitinden sonra hastalığın tipini tayin etmek için gözanjıosu (FFA) uygulanır. Göz anjıosu, retina hastalıklarının tanısında kullanılan altın standart olan bir yöntemdir. Kol damarından boyalı bir ilaç verilerek yapılır. Retina damarlarına gelen ilacın kılcal damarlardan ve doku katlarından bir kaçak olup olmadığı dijital ortamda tespit edilir. Gözde hiçbir yan etki yaratmamaktadır. Diğer bir tanı yöntemi olan OCT (göz tomografisi) ise retinanın morfolojik yapısını yüksek çözünürlükte kesitsel olarak bize sunmaktadır. İlaç verilmeksizin yapılan ve çok kısa süren bu yöntem ile maküla da ve altında eksudasyon veya kanama varlığını kantitatif olarak tayin etmek mümkündür. OCT (Optik Koherence Tomografi), hastalığın tanısında önemli olduğu kadar takibinde de çok önemlidir. Özellikle yeni tedavi seçeneklerinden olan ve göziçi enjeksiyon tedavilerinin tekrarına devam edip etmeyeceğimizin belirlenmesinde anahtar rol oynamaktadır. Risk Faktörleri Nelerdir? Maküla Dejeneresansında Belirtiler: Tanı: dönüşebilmektedir. Kuru tip M.D tedavisinde yüksek doz antioksidan vitamin terapisi (Vitamin C ve E), antioksidan elementlerden çinko oksit ve bakır oksit, lutein ve zeaksantin gibi karotenoitlerin alınması hastalığın gelişmesini önlemek açısından oldukça önemlidir. Son yıllarda beslenme ile MD arasında yakın bir ilgi olduğu bildirilmektedir. Vücut için gerekli besin desteklerinin istenilen oranda alınması şeklinde (Mikronutrisyon)’un önemi vurgulanmaktadır. Antioksidanlar, vitaminler ve omega3 gibi maddeler vücudun oksidatif hasara karşı zayıflayan savunma sistemlerini güçlendiren ajanlar olduğu unutulmamalıdır. Bu Hastalık Nasıl Oluşmaktadır? CBT 1361/ 17 19 Nisan 2013 Geçmiş yıllarda, hastalığın önlenmesi ya da tedavi edilmesine yönelik yaklaşımlar çok sınırlıydı. Son 56 yılan beri hastalığın aktivasyonunu durdurmaya yönelik umut verici ve başarı oranı yüksek tedavi seçenekleri kullanıma girmiş bulunmaktadır. (Özellikle Exudatif Islak Tip) Kuru Tip maküla dejeneresansının spesifik bir tedavisi yoktur. Ancak yavaş seyretmesi nedeniyle yine sık kontrollere gitmeyi ihmal etmemeliyiz. Çünkü kuru tip maküla dejeneresansı vakalarının da % 20’si bir süre sonra yaş tipe Yaşa Bağlı Maküla Dejeneresansını Nasıl Tedavi Etmekteyiz? Klinikte yaş tip maküle dejeneresansının ilerlemesini durdurmaya yönelik çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Geçmiş yıllarda sırasıyla kullandığımız Argon Laser tedavisi ve Fotodinamik terapi (ilaçlı laser) yöntemleri günümüzde sınırlı olarak kullandığımız tedavi seçenekleri arasında yer almaktadır. Bu yöntemlerin görme kaybını durdurucu etkisinin yetersiz olması ve nükseleri (hastalığın tekrarını) önleyememeleri son yıllarda kullanım alanlarını kısıtlamıştr. Yaşa bağlı maküla dejeneresansının tedavisinde son bir kaç yıldan beri göziçi enjeksiyon tedavileri uygulanmaktadır. Normalde göz içinde bulunan VEGF denilen damar büyüme faktörü’nün yükseldiği bu hastalıkta tespit edilmiştir. VEGF damarların oluşmasında ve büyümesinde gerekli olan bir faktördür. Normalde vücudun çeşitli yerlerinde ve gözde bulunan bu faktör bu hastalıkta aşırı miktarda bulunduğu için retinada kanamaya yol açan anormal damarların yapımını gerçekleştirmektedir. İşte bu maddeyi nötralize eden (engelleyen) AntiVEGF denilen antikorun yapımındaki çeşitli ilaçlar, göziçine enjekte edilmektedir. Ardı ardına 3 ay boyunca, ayda 1 kez yapılan enjeksiyonların YBMD’nin durdurulmasında çok önemli bir etkiye sahip olduğunu yapılan son çalışmalar ortaya koymuştur. Elbette daha sonra yani 3 ayın sonundaki dönemde de gerektikçe bu tedaviye başvurulmaktadır. Kliniğimizde yapılan uygulamalarda da %90 hastada görme kaybını durdurulduğu ve özellikle erken safhada bu enjeksiyonlar yapıldığı zaman küçük lezyonlarda görmekeskinliğinin 23 sıra arttığı tespit edilmiştir. Exudatif Tip (Yaş Tip) MD’nin Güncel Tedavisi