Katalog

Yepyeni Bir Karadelik Keşfi Şimdiye kadar asla bu denli büyük, muazzam boyutlara ulaşan bir karadelik keşfedilmemişti. Güneş’imizin kütlesinden 17 milyar kere daha büyük bir kütleye sahip Öğr. Gör. Mehmet Sarıoğlu (İstanbul Kültür Üniversitesi) A 5 Her nesnenin, kütlesi yoğunlaştırıldığı zaman ışık hızına eşit kütleçekimsel bir kaçış hızına ihtiyaç duyan bir yarıçapı vardır. Bu yarıçapa ne denir? • Schwarzschild yarıçapı • Chandrasekhar yarıçapı • Einstein yarıçapı 6 Samanyolu Galaksisi’nin merkezinde süpermasif bir CBT 1348/13 18 Ocak 2013 1 Tekillik 2 Beyaz cüce yıldızın, nötron yıldızı veya kara deliğe dönüşmeden kendisini sınırladığı maksimum kütle 3 Sınırsız yoğunluk 4 Güneş kütlesinin üç misli 5 Schwarzschild yarıçapı 6 Sagittarius A 7 Bir kara delik hem süpermasif hem de aktiftir 8 Yanlış 9 Ötesine hiçbir şeyin kaçamadığı bir sınırı Yanıtlar: stronomlar, şu ana kadar gözlemlenen en büyük karadelikler içinde ikincisini, hatta birincisini gözlemlediklerini düşünüyorlar. Bu muazzam karadeliğin kütlesi, güneşimizin kütlesinden tam 17 milyar defa daha büyük bir kütleye eş değer ve dünyadan 250 milyon ışık yılı uzaklıkta ufak bir galakside bulunmakta. Astronomlar, uzakta bulunan bir galaksinin tam kalbinde, şimdiye kadar asla keşfedilmemiş en büyük karadeliğin keşfedildiği hususunda hem fikirler. Bu dev canavar dünyadan 250 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Samanyolu’nun 10 katı küçük, NGC 1277 kimlikli bir galakside bulunmaktadır. Oysa bu karadeliğin ağzı (olay ufkunun yarıçapı), yapılmış olan ölçümlere göre, Neptün GezeFotoğrafın içinde gizlenmiş gibi geni’nin Güneş etrafında duran karadelik, galaktik evrim çizdiği yörüngesinden 11 kurallarının yeniden gözden geçi kere daha fazla bir genişrilmesine yol açabilir. liğe sahip. Daha da çarpıcı olanı ise bu karadeliğin kütlesinin Güneş’imizin kütlesinden 17 milyar kere daha büyük bir kütleye denk olmasıydı. Öylesine büyük bir karadelik ki bu, kütlesi, kendi galaksisinin toplam kütlesinin %14’ünü oluşturuyor. Oysa, genelde galaksilerin çoğunda karadeliğin kütlesi bulunduğu galaksisinin kütlesinin %0.01’ini oluşturmaktadır. Bu öylesine devasa ve bilinen “normal” standartlardan o denli uzak büyüklükte bir kütle ki bilim insanları tam bir sene boyunca yaptıkları ölçümlerin sonuçlarını doğrulamak için üzerinde hep çalıştılar ve çalışmalarının sonuçlarını yayınlama aşamasına getirdiler. Almanya’da Max Planck Enstitüsü’nden astronom Remco van den Bosch, Space.com’a yaptığı açıklamada: “İlk defa bu gözlemin sonucunu hesaplarken bir yerlerde belli bir hata yaptığım düşüncesine kapıldım. Tekrar aynı araçları kullanarak ölçümler yaptık, sonra başka yöntemler de kullanarak hesaplamalarımızı neticelendirdik.” deid. Zaten, araştırmaların sonucunda aynı verilere ulaştılar. Austin’de bulunan, Texas Üniversitesi’nden, Karl Gebhart “ Bu gerçekten alışılmadık bir galaksi” dedi ve “Sanki neredeyse tamamı bir karadelik olan bir galaksi” diye fikrini ortaya koyan “Nature” Dergisi ortak yazarlarından Gebhart, sözlerine ilâve olarak “ Galaktik Karadelikler içinde yeni bir sınıfın ilk nüvesi de olabilir,” görüşünü die getiriyor. Onlara göre, söz konusu keşif, uzmanları galaksilerin oluşumunda öne sürülen teorileri yeniden gözden geçirmeye zorlayabilir. Gerçekte, karadeliğin içinde bulunduğu NGC 1277 galaksisine oranla sahip olduğu bu muazzam büyüklük, kozmik bir oluşumun mekanizmasına bu güne kadar bilinememiş bir ipucu sunabilir. Bu olasılığı göz ardı etmeyen araştırıcılar, diğer karadelikleri araştırıp, inceledikleri gibi keşfedilmiş karadeliği incelemektedirler. Bu da, NGC 1277’de bulunan karadeliğin, en büyük karadelikler sınıflamasında ki yerinin ne olduğuna ilişkin GALAKSİLERİN OLUŞUMUNDA YENİ BİR TEORİ Mİ? saptamaları şüphesiz olanaklı kılacak. Devam eden incelemenin ışığında, söz konusu karadeliğin, bilinen en büyük rakibine karşı çok Karadelikler inanılmaz bir yoğunluğa daha fazla kütlesi olsahiptir. Bunların kütleçekimleri ışığı bile yutacak denli kuvvetlidir. duğu ortaya çıkmıştır. Öyle ki, bu karadeliğin boyu, tahmin edilen fakat henüz onaylanmamış verilere göre güneşinkinden 6 ilâ 37 milyar kere daha fazladır. Bu özelliği de içinde bulunduğu galaksisinin merkez bölgesinin yaklaşık % 59’luk kısmını oluşturmaktadır. Bununla birlikte, Van den Bosch ve ekibine göre, NGC 1277 galaksisinin yakınlarında 5 benzer galaksi daha belirlediklerini ve bunların da muazzam büyük karadelikler taşıyabilecekleri olasılığı bulunduğunu açıkladılar. KARADELİKLER HAKKINDA BİLGİNİZİ SINAYIN! 1 Bir karadeliğin merkezi olduğu düşünülen nokta nasıl bilinir? • Merkezilik • Tekillik • Sonsuzluk 2 Chandrasekhar sınırı nedir? • Karadeliğin maksimum kütlesi • Karadeliğin minimum yoğunluğu • Beyaz cüce yıldızın, nötron yıldızı veya karadeliğe dönüşmeden kendisini sınırladığı maksimum kütle 3 Genel görelilik kuramının karadeliklerle ilgili öngörüsü nedir? • Sınırsız hacim • Sınırsız kütle • Sınırsız yoğunluk 4 Bir yıldız öldüğü zaman, aşağıdaki kütlelerden hangisine sahip ise karadelik haline gelir? • Güneş kütlesinin üç misli • Güneş kütlesinin 2 misli • Güneş kütlesinin yarısı karadelik olduğu düşünülen nesne nasıl bilinir? • Eta Cariae • Alpha Centauri • Sagittarius A 7 Kuasarlar (gökada) uzak galaksilerdir ve merkezlerinde ne barındırırlar? • Hem süpermasif hem de aktif olan karadelik • Süpermasif karadelik • Aktif kara delik 8 Güneş kendisiyle eşit kütleye sahip bir karadelik ile yer değiştirirse Dünya içine doğru çeker. • Doğru • Yanlış 9 Karadeliğin ufku neyi temsil eder? • Ötesine hiçbir şeyin kaçamadığı bir sınırı • Karadeliğin yoğunluk sınırını • Karadeliğin oluşum anını