Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SOLDAN SAĞA 1. Verem basilini bulan Alman mikrobiyoloji bilgini – Yapılar topluluğu. 2. “Nicolas …” (13201382 yılları arasında yaşayan, Dünya’nın sabit olamayacağını, aslında günde bir kez kendi ekseni etrafında dönmesi gerektiğini ileri süren, ayrıca gezegenlerin devinimlerini çözmek için matematikten yararlanan Fransız bilgini) – Gerçeklik. 3. Dansa dayanan bir sanat türü – Patlayıcı bir madde – Konma, konulma – Lityumun simgesi. 4. Kulak yıkama aleti – Simyacıların kurşuna verdiği ad – Doku teli. 5. Şeker üretiminde, billurlaşan şeker alındıktan sonra kalan şekerli posa – BM Çocuk Fonu. 6. Üç öneki – Angola’nın başkenti – Bir sayı. 7. “Abraham …” (Kaya ve toprak çeşitlerini sınıflandırmak için geniş ölçüde kabul gören ilk sistemi hazırlayan Alman yerbilimci) – Sümer su tanrısı – Gümüş. 8. Duman kiri – Gemiyi baştan ya da kıçtan halatla karaya bağlama – Ailesini geçindiren kimse – Baryumun simgesi. 9. “Carl von …” (Bitkileri 24 sınıfa ayıran İsveçli botanikçi) – Karbon, fosfor gibi maddelerin ayrı özellikler gösterebilmesi durumu. 10. Finlandiya’nın plaka işareti – Benzenden türeyen amin – Mercek. 11. Namuslu – Ayrıntı – Yabancı bir haber ajansı. 12. Bir uğur simgesi – Kiloamperin simgesi – Paylama, azarlama – “… Cruise” (aktör). 13. El sıkışma – İlave – Bir süs bitkisi. 14. Tümler açının sinüsü – Yağmur. 15. Yapım – Rese sif – Endonezya’nın plaka işareti. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. 1964’te, Arno Penzias ile birlikte uzayda zayıf radyo parazitleri saptayan ve bunun Büyük Patlama’nın yankısı olduğunu ileri süren bilimadamı – Bir bağlaç. 2. Nispet – Su düzeyindeki sıra kayalar – Birkaç türü birleşince molekülleri, bir tek türü ise bir kimyasal öğeyi oluşturan parçacık. 3. Mavikantaron – Tirsibalığı. 4. Mantık – Sih dininin kurucusu – Bir toprak türü. 5. Madagaskar’ın plaka işareti – Gaziantep’teki ünlü dere – Dem. 6. Vietnam takviminde yılbaşı – Sara nöbeti belirtisi – Kaz Dağları’nın mitolojik dönemlerdeki adı – Bir sayı. 7. ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi – İsviçre tipi dağ evi – Ucu yanık odun. 8. Vasat – Taş devrinin son çağı ile ilgili. 9. Seryumun simgesi – Budizmin kurucusu – Özenli, düzgün – Bizmutun simgesi. 10. Küba başkenti – Astatin simgesi – Kötü, korkulan. 11. Parlayan, parlak – Çünkü – “… Reis” (Kitabı Bahriye’nin yazarı). 12. Çoğul 2. kişiyi gösteren zamir – Kobaltın simgesi – Küme, yığın – Bir mastar eki. 13. Bir hayvan – Göze takılan mercek – Vücutça özümlenebilecek duruma gelmiş albüminli besin. 14. Kitap yazma – Mısır turnası – Basit şekerlerin ortak adı. 15. Akdeniz’de, hapishanesiyle tanınan küçük bir Fransız adası – Kalça kemiği – İstanbul’da bir baraj. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 ilginç SORULAR Soru: İnsanların vücudu niçin sabit bir sıcaklıktadır? Bu sıcaklığın normal koşullarda 37 °C civarında seyretmesinin nedeni nedir? Yanıt: New Scientist, 3 Aralık 2011 İnsanın vücut sıcaklığının genel olarak 37 °C civarında seyretmesi, diğer canlılarla karşılaştırıldığında sıra dışı bir olgudur. Pek çok hayvan kendi kendisini ısıtamaz. Kertenkeleler, kurbağalar, bitkiler, mantarlar, bakteriler gibi farklı türler soğukkanlıdır. Güneş battığı zaman vücutları soğur; güneş doğunca ısınır. Canlılarda ektotermi (vücut sıcaklığının çevre sıcaklığına bağlı olması) denilen bu durum yaşamın normal halidir. Endotermi (çevreden bağımsız olarak vücudun ısı üretmesi) veya sıcakkanlılık sadece memelilerde ve kuşlarda görülür. Bu iki farklı biyolojik durumun evrimi konusunda çeşitli varsayımlar üretiliyor. Örneğin vücudun kendi ısısını üretme becerisi sayesinde insanlar soğuk havalarda da hareketli kalabiliyor. Ne var ki bunun için çok ağır bir bedel ödemek zorunda. Yüksek sıcaklığı sabit bir düzeyde tutmak için olağanüstü miktarda enerji gerekiyor. Ortalama bir kuşun vücut sıcaklığı 40 °C civarındadır. Memelilerde bu birkaç derece daha düşüktür. 37°C’de vücudumuz, dünya üzerindeki herhangi bir doğal yaşam ortamının ortalama sıcaklığından daha sıcaktır. Bu da biyokimyasal sıcaklığı korumak için bir boa yılanının yeme sıklığının 50 misli sıklıkta yemek yememiz ve bütün olarak 30 misli daha fazla kalori almamız anlamına geliyor. Peki yalnızca sıcak kalmak için bu kadar fazla miktarda enerji tüketmek niye? Bugüne dek bu soruya çeşitli açıklamalar getirildi. Şimdi New York kentindeki Albert Einstein Tıp Fakültesi’nden Arturo Casadevall, yepyeni bir açıklama ile karşımıza çıkıyor. Casadevall’in yanıtı “mantarlar” ile ilgili. Mantarların 37°C’nin üzerinde yaşayamıyor olması, vücut sıcaklığımızın niçin bu kritik düzeyde sabitlendiğine ışık tutuyor. Yaklaşık bir milyar yıldır mantarlar yeryüzünde yaşıyor. Bunlar neredeyse her yerde ve her ortamda varlıklarını sürdürebiliyor. Bitkilerin yaprakları, kökleri ve hemen hemen her yerinde gelişebiliyor. Binlerce mantar patojeni (hastalığa neden olan şey) amfibikler ve sürüngenler üzerinde barınıyor. Böcekler, karıncalar ve termitler de mantarlara ev sahipliği yapıyor. Bu arada mantarların bazı kurbağa ve böcek türlerinin kökünü kuruttuğu biliniyor. Bunun tek istisnası insanlar. İnsan vücudunda görece olarak çok az sayıda mantar barınabiliyor. Casadevall, son 30 yılını insan vücudunu istila eden mantarları incelemeye ayırdı. En sık görüneni ayak mantarı olarak bilinen Trichophyton ve bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda zatürreeye yol açan Pneumocystis’tir. Aslında Pneumocystis, pek çok insanın akciğerlerinde zarar vermeden yaşar, Trichophyton ise çoğu zaman ayak parmakları arasında yaşamını sürdürür. Bu mantarlar vücuda zarar verirler ancak patojen olarak evrilmemişlerdir. Yalnızca vücudun zayıf düşmesinden yararlanırlar. Her gün havada uçuşan binlerce spor üzerimize konsa da sağlıklı olduğunuz sürece zarar vermez. Çoğu zaman deri üzerindeki bakteriler ve bağışıklık sistemi hücreleri bunları alt eder. Casadevall vücudun mantarlara karşı savunmasının yalnızca bundan ibaret olmadığını düşünerek başka savunma mekanizmalarının olup olmadığını araştırdı. İşte bu noktada sıcakkanlı olmanın mantarları vücudumuzdan uzak tuttuğunu fark etti. Mantarların rahatsız etmediği tek tür insan değildir; diğer memelilerde ve kuşlarda da mantarlar barınamaz. 1.5 milyon mantar türü içinde yalnızca 500’ü memelilerde yaşar. Casadevall bu fikrin doğruluğunu test etmek için 4082 mantar türünün hangi sıcaklıklarda yaşamını sürdürebildiğini araştırdı ve sonuçta kuşların ve memelilerin, mantarların dayanabileceği maksimum sıcaklığın üzerinde bir vücut sıcaklığına sahip olduğunu ortaya çıkarttı. İnsanlar niçin sıcakkanlı? Hazırlayan: İlker Mumcuoğlu E D M O N D H A L L E Y R N E N A A R C I R E B İ E C E Y K R Z İ A N T E R İ Y O Z S A H N İ F A İ T İ L S T O E A E L L K E L O İ N N E L D C N A T AM İ K L İ F A L İ K L A F S H F E O A A N K K A İ G N İ R E V A T AM İ N KO L V E N M E GA F E N E N A H İ M R A E H İ AM V A E R T E T L K F R İ J İ D E R H A R E K E OK E GH E L N E O MA T A A İ M A A N T O V L E d ü ş ü n SORULAR KÖŞEGEN Hazırlayan: Naim Uygun naimteacher@gmail.com 1289.sayıdaki “Yinelemeli Rakamlar Toplamı” isimli bilmecenin yanıtı: En sık görülen sayı 8’dir, sıklığı 1398’dir. Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Ahsen Canatİzmir, Naim Uygunİstanbul, Ahmet SaraçoğluDenizli, Necah BüyükduraAnkara, Tayfun Bahçekapılıİstanbul, Kirkor Ömürbekİstanbul, Okan Alpayİstanbul, Sait Eslekİzmir CBT 1291/16 16 Aralık 2011 Bir çokgenin köşegenlerinin sayısı, n çokgenin kenarlarını göstermek üzere, n(n3) / 2 formülüyle bulunur. Örneğin 18 kenarlı bir çokgenin köşegenlerinin sayısı 135'dır. Soru I 3 < n <= 100 olmak üzere, soldan sağa veya sağdan sola okunuşu aynı olan (palindrom) köşegen sayılarına karşılık gelen kenar sayılarının toplamını bulunuz. Soru II İlk çokgenin kenar sayısı 4 olmak üzere kenar sayıları ardışık olan üç çokgenin köşegen sayıları toplamı abaaa biçiminde ise a + b toplamının küpü kaçtır?