Katalog

2011’de fark yaratan 10 yeni teknoloji tan Devrimler çoğunlukla en basit fikirlerden doğar. Steve Jobs adında genç bir buluşcu, “bilgisayar tecntrol altında tu o k i l k e r ü s ı z ı m ı ğ ı l ğ ıa ğ rübesi olmayan, tecrübe kazanmaya niyeti de olmayan insanların” bilgisayarın nimetlerinden yararlan1S lar sağlı r: Akıllı telefon e l m e t s i s tl i n b o o m maları için Macintosh ve iPhone’u geliştirmişti. Bu fikir teknolojiyle olan ilişkimizin sonsuza dek değişnda k ri gerçek zama e il g il b i il g il v la e mesini sağladı. mız erken rak, hastalıkları ta tu a d ın lt a l ro Aramızda başka Steve Jobs’lar olabilir. Laboratuvarlarda geliştirilip pazarda devrim yaratabilecek gücak a y la a k a y ie g d il re ce sahip başka basit fikirler neler olabilir? Scientific American’ın 2011 yılı için seçtiği şu 10 fikir dünyairsel b üşünen çip: Sin d i b i g n a s n n İ rı 2 yı değiştirme potansiyeline sahip: ayarla nsiyonel bilgis a v n o k r, a rl a y sa laylaştıracak. o k ı ın s Ekip, “bilişsel hesaplama” adını verdikleri araştırmalarıa m ş i lı a ç n cüzdan: Kred e l i r i t ş e l nın sonucunda 256 yapay nörondan oluşan iki mikroçip r e y a 3Cilt altın or. Ödeme ıy ş rı a k üretti. Ağustos ayında kamuoyuna sunulan mikroçiplerin e h ri ta me . k kartlarıyla öde a esin kaynağı insan beyni. ABD Savunma İleri Araştırma c la o i manız yeterl a ll a s i iz n Projeleri Ajansı (DARPA) tarafından desteklenen SyNAPli e m ti in iç isayarlar: İşle g l i b n a l S E adlı program,10 milyar nöron ve 100 trilyon sinapsa sao ı ğ ı l a 4Farkınd da iletişim ın s ra a hip bir mikroişlemci geliştiriyor. Bunun kapasitesi insan r la a m ula iş a ıd sistemleri, uyg y a beyninin bir yarıküresine eşit. Mikroişlemcinin hacim olas k o ç gisayarların il b , k ra a rak iki litreyi geçmeyeceği ve 100 vatlık ampül kadar eleky la k ğ a a c s esini sağlaya tm rü ü y trik tüketeceği bekleniyor. z u s n anın lemi soru ECG’si işte bunlardan biri. Plastik bir telefon kılıfına benzeModha, insan beyni yaratmak gibi bir iddialarının olmara birimi: Düny a p n a y a m ı n a la k n a 5Sınır t d yen cihazın 2012 yılında Amerikan İlaç ve Gıda Dairea dığını, amaçlarının bilgisayarların keşfinden bu yana değişrt o rı a irimi aracıl si’nden (FDA) onay alması bekleniyor. Cihaz kılıfının arkameyen yapısına bir alternatif oluşturmak olduğunu belirtitu lı k a ilk dijital para b rın kimliğini s a ıl ıc n sında iki adet metal elektrot bulunuyor. Bunlar, kullanıcı cia yor. Sıradan çipler, verileri ve komutları tek bir dar kanalll u k e v dıracak hazı iki eliyle tuttuğu veya göğsüne dayadığı zaman kalp ritdan geçirmek zorundadır. Bu da çiplerin hızını kısıtlayan bir eki tacak. mini kaydediyor. Bu gerçek zamanlı elektrokardiyografi verietmendir. Modha’nın alternatifinde ise her bir yapay nöro: Düşük kalited r a l p o r k i m i c n leri kablosuz olarak hastaya, aile üyelerine ve doktorlara k nun kendi kanalı var; a b 6Made in çıkartmak iç n e d a ışınlanarak en ufak bir düzensiz kalp atımında önlem alınm böylece paralel işleme n e rd e cevherl D a r. masını sağlıyor. Cihazı geliştiren biyomedikal mühendis o kapasitesine sahipler. ıy ıl n a rl r: e l n i terilerden yara k e v i d A l b e r t , “Bu yalnızca erken uyarı göndermiyor, ayrıca n Modha yapıyı şöyle e y e m r im gerekti konvansiyonel ECG masraflarından da kurtarıyor” diyor. açıklıyor: “Genel e b ı ğ 7Yeniden dik ekinler topra n a n a y W i t h i n g s Benzer şekilde Fransız şirketi de iPhone ile çaa amaçlı bir platform d a c n Yıl boyu ve verimi k e c e lışan bir tansiyon aleti geliştirdi. Kullanıcı cihazın bilekliğiy teknolojisi yaratmaya le e g n e e d sin açısından d e il i ni takarak tansiyonunu ölçtükten 30 saniye sonra ölçüm teğ li çalışıyoruz. Bu platik iş ğ e a iklim d lefonun ekranında beliriyor. Ölçüm normal sınırlar içinde form çeşitli uygulamaarttıracak. Hatt . k e c değilse, bir uyarı mesajı da gönderiliyor. e larda temel veya iskele d e le e i mücad sıvı yakıt: Yen n i ç i r W e l l D o c D i a Bir diğer bu tip cihaz da ’un FDA onaylı e vazifesi görecek.” l l i b o m kte o 8Elektrikli oto n o n b e t e s M a n a g e r isimli diyabet uygulaması. Bu cihaz, kullanıe Georgia Eyalet n ri e y yakıtların cının kan şekeri düzeyini, tüketilen karbonhidrat miktarını Üniversitesi’nden sibir pil tipi fosil ullanacak. k ıt k a ve alınan şeker ilaçları gibi bazı verileri cep telefonuna iny D o n E d v a r d s nirbilimci , bu çalışmanın, sinirsel ağlar konuü n rü ü noloji : Süper diriyor. Bir yazılım bunları analiz ediyor ve hastanın kan sundaki 30 yıllık emeklerin meyvelerini topladığını söylüikrop öldürücü m a t t u y o b o n akıç b 9Na ik in şekerini normal seviyesinde tutabilmesi için bazı önerilerm yor. k ra la ı silah o de bulunuyor (insülin al veya yemek ye vb). Modha, bilişselhesaplama yönteminin konvansiyonel mikroplara karş . k a Bugün bu cihazlar birbirlerinden bağımsız olarak ürec bilgisayarların yerine göz dikmediğini, ancak tamamlayıcı a ıl n a ll lar ku z: Dünyadaki a h i c n tiliyor ve pek çoğu halen yapım aşamasında. Ama kabloe olarak destek vereceğine dikkat çekiyor. Başka bir deyişle bir ö g n ö , tu 10Geleceği u k ra suz sağlık cihazları uzmanları, mobilsağlık kontrol sisa lişselhesaplama yöntemi gerçek dünyanın karmaşık bilgilek ir b i üklendiğ e temlerinin yakın gelecekte birbiriyle uyum içinde çalışav i rini bir ön işlemden geçirip, bilgisayarın kullanabileceği şekg tüm verilerin y il b i lecek ile ilgil e g i ib g cağını öngörüyor. Böylece kişilere ve doktorlara genel le dönüştürecek. Örneğin Modha’nın çipleri, kalabalık içinre ü k l krista sağlık durumuna ilişkin kapsamlı bilgi verebilecek. deki bir yüzü seçip, kimliğini belirliyor ve ileri araştırma için recek. Mobil sağlık sistemlerinin yaygınlaşmasının önündeki konvansiyonel bir bilgisayara gönderebiliyor. kredi kartlarıyla ödeme yapma dönemi de sona erebilir. Güvenlik uzmanı Bruce Schneider’a göre dijital cüzdanların önündeki en önemli engel bankaların bu sisteme geçmekte acele etmemesidir. Eğer büyük bir perakendeci şirketi veya resmi bir kuruluş böyle bir sistemi kullanmaya başlarsa, yayılma olasılığı artar. Schneider, sistemin en belirgin özelliğini şöyle açıklıyor: “Finans sektörü halihazırda çok sayıda dolandırıcılık ve sahtekarlık vakası ile uğraşıyor; biyometrik sisteme geçiş bu yükü azaltmayacak. Yalnızca satın alma işlemini hızlandıracak, kasaların önündeki kuyrukları azaltacak.” Farkındalık özelliği, bilgisayarları yalnızca daha akıllı olmasını değil, geleceğin bilgisayarlarının daha karmaşık işlemleri yapabilmesinin yolunu da açabilecek. Son on yıldır bilgisayar mühendisleri bilgisayarlara “çekirdekcore” adını verdikleri temel hesaplama üniteleri eklediler. Bugünün bilgisayarları iki veya dört çekirdekli olabiliyor. Ancak geleceğin bilgisayarları bir düzineden binlercesine kadar sayıda çekirdek içerebilir. Bu da çekirdeklerarası hesaplama işlemlerinin birbirinden ayrılması anlamına gelir; şu anda bu imkansızdır. Kendi kendinin farkında olan bir bilgisayar sistemi bunu görevi programcının üzerinden alır, çekirdeklerin otomatik çalışmasını sağlar. Çok sayıda çekirdekle çalışabilme özelliği sayesinde bilgisayarların hızlarının her geçen gün biraz daha artacağı tahmin ediliyor. CBT 1291/ 10 16 Aralık 2011 Dharmendras S. Modha, beş üniversiteden oluşan bir konsorsiyum ve aynı sayıda IBM laboratuvarı ile birlikte çalışarak nöronları model alan mikroçipler üzerinde çalışıyor. İNSAN GİBİ DÜŞÜNEN Çİ P Madencilik bronz çağından bu yana fazla değişmedi. Maden cevherinden değerli madenleri çıkartmak için ısı ve kimyasal maddelerden yararlanılır. Ancak bu teknik çok fazla enerji kullandığı için, maden içeriği çok zayıf olan cevherlerden maden elde etmek çok pahalıya mal olur. Şimdi madenciler bunun gibi düşük yoğunluklu cevherlerden maden çıkartmak için bakterilerden yararlanıyor. Üs Yazının devamı 19. sayfada CBT 1291/ 11 16 Aralık 2011 Cep telefonundan gelen kesintisiz veri akışından yararlanan sağlıktarama sistemleri, hastalık belirtilerinin ortaya çıkması ile teşhis arasındaki tehlikeyi gecikmeyi ortadan kaldırıyor. Taşınabilir cihazlar ayrıca sorunlar ciddileşmeden önce doktorların hastalığı teşhis ve tedavi etmesine de olanak sağlıyor. Kuramsal olarak daimi uyarı sistemleri, kronik hastalık yönetimi için harcanan sağlık giderlerinde yaklaşık %75 oranında düşüşe yol açabilecek. Mobil sağlık piyasası, ne yazı ki bugün hiçbir işe yaramayan, yalnızca göz boyayıcı cihazlarla dolu. Bunların içinde ancak birkaçı, kronik hastalıkların yönetiminde veya acil hastalıkların teşhisinde fayda sağlıyor. AliveCor’un iPhone SÜREKLİ SAĞLIK KONTROLÜ en büyük engel sensör teknolojisidir. Kan şekerini ölçmek için cildi delmek, tansiyon için kolu sıkan bilekliği takmak veya sürekli olarak vücudunuza iliştirilmiş elektrotlarla gezmek gibi sıkıntılar, yeni alternatiflerin geliştirilmesiyle son bulacak. Örneğin kan glikoz düzeyini ölçmek için Japonların son geliştirdiği, basınçla doku içine verilen floresanlı fiberler bu trendin öncülerinden. Scripps Translational Science Institute’dan Eric Topol, geleceğin nanoparçacık tabanlı sensörlerinin akıllı telefonlarla arayüz oluşturacağını ve belirtiler su yüzüne çıkmadan hastalıkların erken teşhis edilebileceğini söylüyor. Fujitsu PalmSecure sistemi ödeme kuyruklarında beklemeye son veriyor. İnsanlar bundan böyle kasanın yanından geçerken ellerini sallayarak ödeme yapabilecekler. Bir makine herhangi bir insanı tanımak için fiziksel özelliklerinden yararlanır; bunun için o özelliğin kişiye özgü ve erişilebilir olması gerekir. Parmak izi ve yüz ile tanıma sistemlerinde yapılan sahtecilik son yıllarda aldı başını gidiyor. İris tarama bu konuda en güvenilir özellik; ancak pozitif sonuç vermesi için kişinin cihaza doğru, gözünü birkaç saniye kırpmadan bakması gerekir. Bu da hem zor, hem de insanı huzursuz eden bir işlemdir. Oysa Fujitsu PalmSecure sisteminde kişinin kimliği el ayasındaki damarların üç boyutlu konfigürasyonu ile tespit ediliyor. Bu konfigürasyonun zararsız yakınkızılötesi ışıkla okunması çok kolaydır. Böylece DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLEN CÜZDAN Freescale Semiconductor şirketinde mühendis olarak çalışan Jim Holt, bilgisayar sistemlerinde sıklıkla karşılaşılan bir sorundan herkes gibi şikayetçi: Sistemin bir parçası diğer parçasının ne iş yaptığını bilmiyor. Her bir program, enerji kaynaklarına büyük bir açlıkla saldırırken, işletim sistemi, kullanıcının o anda önemsediği uygulamanın kaynak azlığına bağlı olarak donduğunu anlayamayacak kadar aptal. Bu sorun yalnızca cep telefonlarıyla sınırlı değil; kişisel bilgisayarlar ve süper bilgisayarlar için de geçerli. Ve bu sorun işlemcilerin çekirdek sayısı arttıkça daha da kötüleşiyor. Bilgisayarların çeşitli parçaları, birbirlerinin ihtiyaçları ve tükettikleri kaynaklar konusunda bilgi alışverişinde bulunmayı öğrenmezlerse, bilgisayar sistemlerinin geleceği geçmişleri kadar parlak olmayabilir. Holt ve MIT’deki Project Angstrom’daki meslektaşları bu soruna çözüm olarak “farkındalığı olan bilgisayar” geliştirmeye çalışıyor. Konvansiyonel bir bilgisayarda yazılım, donanım ve işletim sistemi, hepsi aynı makinenin içinde olmakla birlikte, diğer parçaların ne yapmakta olduğunu kolayca söyleyemez. Örneğin bir işletim sistemi, videooynatıcı uygulamasının sorun yaşamakta olduğunu bilmez; oysa videoyu seyretmekte olan kişi resimlerin donduğunu görüyordur. Geçen yıl MIT ekibi Heartbeats adını verdiği uygulamayı çıkarttı. Bu yazılım diğer uygulamaların ne durumda olduğunu kontrol altında tutuyor. Bu proje, uygulamaların yavaşladığını tespit ederek potansiyel çözümler sunan işletim sistemlerinin yolunu açtı. Eğer bilgisayarın aküsü dolu ise işletim sistemi uygulamaya daha fazla güç gönderebiliyor. Dolu değilse, işletim sistemi uygulamaya daha düşük kaliteli fakat daha verimli talimatları kullanmasını söyleyebiliyor. İşletim sistemi deneyimlerinden de öğrenebiliyor; o nedenle aynı sorunla ikinci defa karşılaştığında daha hızlı çözüm üretebiliyor. Ayrıca farkındalığı olan bilgisayarlar birden fazla uygulamayı devrede tutmak için şu komutları verebilir: “Bu üç programı yürüt, ancak önceliği birinciye ver” veya “izlediğim filmin sonuna kadar enerjini olabildiğince tasarruflu kullan.” FARKINDALIĞI OLAN BİLGİSAYARLAR İnternette yapılan alışverişlerde kağıt para yerine mali temsilci olarak kredi kartı şirketlerini kullanırız. Şimdi Bitcoin adı verilen dijital para birimi ile bu alışkanlık değişecek. Bitcoin kağıt para kadar likit ve anonim olabilecek. Bitcoin ağının yaratıcılarından biri olan Gavin Andresen bu uygulamayı şöyle açıklıyor: “Bu işlemde sanki kağıt parayı bilgisayarınızın içine sıkıştırıyorsunuz ve internet üzerinden gideceği yere gönderiyorsunuz.” Bitcoin’ler bitlerden (bir kullanıcıdan diğerine gönderilen kod dizilimleri) oluşur. Ancak bit dizilimleri sonsuza dek kopyalanabilirken, kullanıcılar bir Bitcoin’i yalnızca bir kez kullanabilirler. Güçlü bir şifre çözücü Bitcoin’leri olası hırsızlara karşı koruyor. Ve eşitlerarası bir ağ, Visa gibi merkezi bir “kapıcıya” ihtiyaç bırakmıyor. Sistem, gücü aracının elinden alıp kullanıcının eline veriyor. Bitcoin, tanınmış şifreleme programlarının kavramlarından yararlanıyor. Yazılım, her Bitcoin kullanıcısına iki adet özel kod tayin eder. Biri, kullanıcının bilgisayarında saklanan özel bir anahtardır; diğeri ise herkesin görebileceği açık bir adrestir. Anahtar ve adres matematiksel olarak birbiriyle bağlantılıdır. Ancak birinin adresine bakıp anahtarını tahmin etmek olanaksızdır. Eğer elinizde 50 Bitcoin varsa ve siz bunu bir arkadaşınıza göndermek istiyorsanız, yazılım sizin anahtarınızla arkadaşınızın adresini birbirine bağlar. İlk Bitcoin kullanımı 2010 yılında 10.000 Bitcoin’lik bir pizza satışı ile gerçekleşti. O tarihten bu yana Bitcoin’ler ile ABD doları arasındaki kurlar devamlı inip çıkıyor. Kurların sabit olmaması nedeniyle şu anda çok az sayıda online satıcı Bitcoin kabul ediyor. Yeni bir kur politikası geliştirildiğinde Bitcoin kullanımının yaygınlaşacağı kesin. SINIR TANIMAYAN PARA BİRİMİ telik bakteriler bu işi hem ucuza hem de normal ortam sıcaklığında yapıyor. Bir maden şirketi bakteri kullanarak maden yoğunluğu %1’in altında olan filizlerin içindeki madenin %85’ini çıkartabiliyor. Bunun için de atık yığınına mikropları tohumluyor ve sulandırılmış asit ile suluyor. Yığının içine Acidithiobacillus veya Leptospirillum bakterileri demir ve sülfürü enerji olarak okside eder. Bakteriler bunları yerken, değerli madeni serbest bırakan reaktif demir iyonu ve sülfirik asit üretirler. Biyoloijik teknikler ayrıca eski maden ocaklarından sızan asitlerin temizlenmesinde de kullanılır. Desulfovibrio ve Desulfotomaculum gibi bakteriler asitleri nötralize eder ve bakır, nikel ve diğen metallere yapışıp eriyiğin içinden çıkartan sülfidler üretir. Biyolojik madencilik son yıllarda giderek yaygınlaşıyor. Bunun nedenlerinden biri yüksek dereceli cevherlerin azalması. Dünyadaki bakırın %20’si biyolojim madencilik yolu ile çıkartılıyor. MADEN ÇIKARTAN MİKROPLAR Tarım ortaya çıkmadan önce, gezegenin büyük bir kısmı yıllarca dayanan bitkilerle kaplıydı. Bunlara uzun süreli anlamına gelen pereniyal bitkiler denir. Uzun yıllar yaşayan bu ürünlerin yerini zaman içinde her yıl yeniden dikim gerektiren yenilebilir ekinler aldı. Bilim insanları şimdi bu düzeni yine eskiye döndürerek, mısır ve buğday gibi yenilebilir ekinleri yıllarca dayanacak hale getirmeye çalışıyor. Başarılı olurlarsa dünyanın yoksul bölgelerindeki tarlalardan müthiş bir verim alınabilir. Bitkiler ayrıca dünyanın atmosferindeki aşırı karbonu da emebilecek. Tarım uzmanları yıllardır yıllık ürünlerin yerine pereniyal ürünler yetiştirmeyi hayal ediyor. Bunu sağlayacak genetik teknoloji, ancak son 1015 yıldır var. Pereniyal ürünlerin, her yıl dikim gerektiren ürünlere göre pek çok avantajı var. Bir kere derinlere uzanan kökleri erozyonu önlüyor. Bu sayede toprak fosfor gibi kritik mineralleri tutabiliyor. Ayrıca bunlar her yıl ekim gerektirenler kadar gübre ve suya ihtiyaç duymuyorlar. Bu arada konvansiyonel yöntemlerle ekilen ürünler atmosferik karbon kaynağı olurken, pereniyal bitkilerin ekili olduğu topraklar sürülme gerektirmediği için karbonu içinde hapsediyor. Pereniyal ürünleri konvansiyonel bitkilere dönüştürmek ne yazık ki düşünüldüğü kadar kolay değil. Cornell Üniversitesi’nden bitki genetikçisi Ed Buckler bu dönüşüm için gerekli olan gen tespitinin 5 yıl alabileceğini ve uygun bir türü yetiştirmek için de bir 10 yıl daha gerektirdiğini söylüyor. Buckler bu konuda şöyle konuşuyor: “Şimdiki en yüksel teknolojiyi bile kullansanız uzun yıllar dayanacak ekinleri yetiştirmek için en az 20 yıl gerekli.” Ancak pereniyal ürünler bir kez elde edilirse, bunların yaygınlaşması karbon emisyonları üzerinde çok büyük bir etki yaratacak. Bunların kilit noktası kök sistemlerinde gizli. Üstteki toprakların her bir metre küpü, toprağın kütlesinin %1’ine eşit karbon miktarını içinde tutar. İngiltere’nin Biyoteknoloji ve Biyolojik Bilimler Araştırma Konseyi başkanı Douglas Kell, dünyada her yıl ekimi yapılan ürünlerin %2’sinin yerini pereniyal ürünlerin alması durumunda, atmosferdeki karbon dioksit artışının sona ereceğini düşünüyor. Kell’e göre gelecekte dünyadaki tarlaların tümünün pereniyal ürünlerle kaplanması durumunda, atmosferdeki sera gazı yoğunluğu sanayi öncesi döneme çekilebilecek. YENİDEN DİKİM GEREKTİRMEYEN EKİNLER