Katalog

Zaman Konusunda Bilmediklerimiz... ‘Manevi Mirasım Bilim ve Akıldır!’ “Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım bilim ve akıldır... Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve bilimin gelişimini inkâr etmek olur... Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde akıl ve bilimin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.” Mustafa Kemal Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip’in sorusuna Mustafa Kemal’in yanıtı. Kaynak: İsmet Giritli, Kemalist Devrim ve İdeoloji, İ.Ü. Yayınları • Douglas Adams, Otostopçunun Galaksi Rehberi başlıklı kitabında,“Zaman bir aldatmacadır. Hele öğle tatili katmerli bir aldatamacadır,” diyerek dalgasını geçiyor. Ancak bilim insanları bu görüşü hiç de gülünç bulmuyorlar. Kimi yeni fizik kuramlarında zamanın çok daha köklü ve zamansız bir gerçeklikten ortaya çıktığı öne sürülüyor. • Bu açıklamayı işe geciktiğinizde patronunuzla paylaşmayı bir deneyin. ABD’de trafiğe bağlı gecikmelerden ötürü yılda yaklaşık 38 iş saatinin boşa harcandığı belirtiliyor. • Mart aylarında saatlerin neden bir saat ileriye alındığını hiç merak ettiniz mi? Yaz Saati Uygulaması fikri, gün ışığından daha fazla yararlanılması amacıyla insanların yaz sabahları daha erken kalkmalarını öneren Benjamin Franklin tarafından, bir şaka olarak ortaya atıldı. İlk kez 1917 yılında Britanya’da başlatılan bu uygulama giderek tüm dünyaya yayıldı. • Çevreci günler. Bu yıl 28 Mart tarihinde başlayan yaz saati uygulaması ile yaklaşık 600 milyon kilovat saat (kWh) enerji tasarrufu sağlanması bekleniyor. • Peki ya temposu en ağır kentler? Shreveport, Sacramento ve Los Angeles. • Bir saniye, günün uzunluğunun 1/86,400’ü olarak tanımlanmaktaydı. Ne var ki, Dünya’nın dönüşü tam olarak güvenilir bir ölçüt değil. Güneş ve Ay’dan kaynaklanan gelgitsel sürtünme gezegenimizi yavaşlattığı gibi, gün uzunluğunun da her yüz yılda bir 3 milisaniye artmasına neden olur. • Bu da, dinozorların yaşadığı dönemde, gün uzunluğunun 23 saat olduğu anlamına geliyor. • Hava koşulları da günün uzunluğunu etkiliyor. El Nino’nun etkili olduğu dönemlerde sert rüzgârlar nedeniyle Dünya’nın dönüş hızında 24 saatte bir yaklaşık 1 milisaniyelik bir yavaşlama meydana gelebiliyor. • Bu konuda çağdaş teknoloji çok daha başarılı olabilir. 1972 yılında, 50’yi aşkın ülkedeki atomik saatlerden oluşturulan bir ağ zaman konusunda son yetkili olarak belirlendi. Bu ağ öylesine kesin ki, yaklaşık bir saniyelik bir oynama için 31.7 milyon yıl geçmesi gerekiyor. • Bu zamanın Dünya’nın giderek yavaşlayan dönüşü ile eşzamanlı tutulabilmesi için, birkaç yılda bir “artık bir saniye” eklenmesi gerekiyor. Bu uygulamaya en son geçtiğimiz yılbaşı gecesi gidildi. • Kolorado Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü’nde bulunan dünyanın en dakik saati tek bir cıva atomunun titreşimlerini ölçüyor. Milyar yılda bir saniyelik bir oynama bile olmuyor. • 1800’lü yıllara dek, her kasabanın güneşin devinimine göre ayarlanmış kendine özgü bir zaman kuşağı vardı. • Bu durum trenlerin ve tren hareket çizelgelerinin yaşamımıza girmesiyle birlikte ciddi bir karmaşaya dönüştü. Bir süre hem yerel saati, hem de “tren saatini” gösteren saatler kullanıldı. • 18 Kasım 1883 tarihinde, Amerikan demiryolu şirketlerinin baskısı sonucunda tüm ülkede standart zaman dilimleri uygulamasına geçildi. • Tren saatlerinin farklı yerlerde saatlerin eşzamanlı duruma getirilmesi gereksinimini doğurması, Einstein’ın görelilik kuramını geliştirmesinde esin kaynağı olmuş olabilir. • Einstein yerçekiminin etkisiyle zamanın daha yavaş aktığını gözler önüne serdi. Buna göre, yerçekiminin daha az olduğu bir yere doğru uçmakta olan bir uçağın yolcuları her uçuşta birkaç nanosaniye daha fazla yaşlanıyorlar. • Kuvantum kuramına göre, var olabilecek en kısa zaman süresi 0.0000000000000000000000000000000000 000000001 saniyeye denk geldiği belirtilen Planck anı. • Zaman kavramı oldum olası bilinen bir kavram değil. Bilim insanlarının büyük bir bölümü zamanın, 13.7 milyar yıl önce, Büyük Patlama sırasında evrenin geri kalanı ile birlikte ortaya çıktığına inanıyor. • Zamanın bir sonu olabilir. Üç İspanyol bilim insanı genişlemekte olan evrenin gözlemlenen hızının zamanın yavaşlamasından kaynaklanan bir yanılsama olduğuna inanıyorlar. Onların hesaplamalarına göre, zaman eninde sonunda durabilir ve her şey durma noktasına gelebilir. Rita Urgan, Discover Cumhuriyet BİLİM VE TEKNOLOJİ Sayı: 1218 23 Temmuz 2010 İMTİYAZ SAHİBİ Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç GENEL YAYIN YÖNETMENİ İbrahim Yıldız YAYIN YÖNETMENİ Orhan Bursalı SORUMLU MÜDÜR Miyase İlknur GÖRSEL YÖNETMEN Tüles Hasdemir Sağlık sayfası VKV Amerikan Hastanesi’nin katkıları ile hazırlanmıştır YAYIMLAYAN Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No: 2 34382 Şişli İstanbul Tel: 0212.3437274 Faks: 0212.3437264 CUMHURİYET REKLAM Tel: 0212.2519874/3437274 Yerel Süreli Yayın BASKI DPC Doğan Medya Tesisleri Hoşdere Yolu 34850 Esenyurt/İstanbul • ABD’li ruhbilimciler, banka veznedarlarının para alıp verme, yayaların yürüme ve postane memurlarının konuşma hızlarından yola çıktıklarında, temposu en hızlı üç kentin Boston, Buffalo ve New York olduğu sonucuna vardılar. GÜNDEM Orhan Bursalı yıllık iznini kullanmaktadır. Bilim ve Teknik Derginin 512. sayısında kapak konusu Taşların Dili. Diğer yazılar arasında Müzik ve Beyin, Kuantum penceresinden biyoloji, Çamlıdere jeoparkı, Antarktika buzullarında yersel gözlem, Küresel soğutma, Temassız kredi kartları güvenli mi?, Bedenimizde bilinmeyen asimetriler, Tesla, Mağara canlıları dikkate çekiyor. Bilim Çocuk Derginin 151. sayısında, dondurma içinde neler var ve nasıl üretilir, yaprak biti, denizaltından ilginç canlılar, araştırma gemileriyle keşif, sandaletler ve sandalet yapımı, buluş atölyesi, evde bilim, düşünerek eğlenelim gibi ilginç yazılar bulunuyor. Çocukların gerçekten eğlenerek bilimi öğrenecekleri konularla dolu... Dergi ayrıca biyolojik kartlar ve oyun kartonları veriyor. Meraklı Minik CBT 1218 / 3 23 Temmuz 2010 Okul öncesi aylık derginin kapağında Balık Gibi Yüzmek İstiyorum, konusu bulunuyor. Dergide balık fotoğraf çekme oyunu karton var. Gemi resimli kartları da minikleri sevindirecek. Dergi içindeki yazılar genellikle deniz konusuna ayrılmış, deniz canlıları, sudaki kabarcıkların nedeni, ahtapot ailesi, denizde hangi canlılar yaşar, ahtapotun kaç kolu var...