Katalog

bilim olayları Mükemmel bir düzen içinde atomlar çok hızlı bir şekilde akar. Bu özelliğinden dolayı fizikçiler grafeni quantum mekaniğinin sıra dışı özelliklerini teyfetmekte kullanırlar. Örneğin geçen ay farklı bilim grupları grafen elektronlarının Kesirli Kuantum Hall Etkisi denilen özelliği sergilediğini duyurdular Bu davranışın onlarca yıl önce çok katmanlı yarıiletkenlerde bulunduğu keşfedilmiş, ancak bu kadar basit bir malzemede bulunabileceğini kimse tahmin etmemişti. Basitlik başka alanlarda da göze çarpıyor. Mayıs ayında Texas Üniversitesi’nden bilim insanları, bir santimetre karelik grafen filmlerini inması anlamına geliyor. Ayrıca Cosmic Origins adı verilen bir spektrograf yerleştirilerek Hubble’a morötesi spektrumu da algılama yetisi kazandırıldı. İleri Kamera ve Uzay Teleskop Görüntüleme Spektrografısi onarıldı. Bütün bunlardan sonra Hubble’ın ömrü 5 yıl daha uzatıldı. 9 Eylül tarihinde NASA bütün bu çabaların sonuçlarını basına duyurdu. Kelebek Nebulası, Omega Centauri globuler kümesi ve diğer yıldızımsı nesnelerin ayrıntılı ve net görüntüleri basına yansıtıldı. Örneğin son günlerde Hubble’ın gönderdiği M83 isimli galaksi fotoğrafları bugüne dek görülmemiş bir netlik ve ayrıntı içeriyor. Böylece yıldızların nasıl doğduğu daha iyi anlaşılabilecek. Bilim, Toplum ve İnsana Bakış Orhan Bursalı, Cumhuriyet Kitapları Hayatımızı ve ülkemizi yönetebilme becerimiz, geleceği kurabilme düşlerini gerçekleştirebilme becerisiyle el ele gider. Hayallerimiz yoksa, onları kaybetmekten de söz edemeyiz. Bu, öğrenmeye açık bir insan ve toplum yapısıyla mümkün olabilir. Birikim ve zenginliğin kaynağı, istikrardır. Bunlar yoksa, ülkemizde varolması gereken normal üstü, yüksek ve dâhi düzeyinde zekâya sahip 11.130.000 insanımız da ortalıkta gözükemez ve topluma katkısı seferber edilemez. Ama, belki de daha önemlisi, toplumun büyük çoğunluğunu oluşturan normal zekâlara yatırım yaparak ülkenin ortalama zeki davranışını geliştirmektir belki de.. Orhan Bursalı, toplum olarak bıçak sırtında yürümek zorunda mıyız, diye soruyor ve yaşadığımız temel olaylara, farklı bir yerden bakıyor. Bazen bilimsel düşüncenin kılavuzluğu ile yaşadığımız sorunlara dalıyor, bazen de bilimi, bilimtoplum ilişkilerini sorguluyor. Bursalı'nın “denemeler” olarak nitelendirdiği, ancak bilime, ülkemize, topluma ve insana ilişkin güncel pek çok konuyu içeren 51 makaleden pek çoğunu ilk kez okuyacaksınız. Bazı makaleler ise Cumhuriyet ve Cumhuriyet Bilim Teknoloji dergisinde yer almasına rağmen, kitap için güncellenerek ve derinleştirilerek yeniden yazıldı. Kitaptaki yazılar üç bölümde toplandı. 1Yönetebilme ve Gelecek Kurma Becerisi: 24 yazı içeriyor. Günün siyaset ve günlük yaşam köpüğünün dışına çıkarak, ülkeye, hayata ve bazı çok temel konulara 'başka' açıdan bakan yazılar. Aralarında açmazlarımız da var, çıkmazlarımız da. Amaç, sorunlar yumağından örgütlü bir umut doğurmak! 2Bilim ve Toplumu Anlama Becerisi: 21 yazının çoğu, hayatımızla iç içe pek çok konuyu doğrudan bilimle iç içe ele alma çabasında. Olayları bütün yönleriyle doğru anlama becerisi, bilimsel yöntemin adıdır. Doğa olayları ile toplumsal olaylar birbirinden ayrı gibi görünür. Ancak aralarında çok yakın bir bağ vardır. Bu bağın özü, bilim insanlarının her iki konuda da doğruya en yakın olma çabasıdır. Bilim, toplumun uzağında değil içindedir. Bilimsel düşünce, toplumdaki değişim ve yenilik sürecini önemli ölçüde 'arka planda' yöneten, insanlığın inşa ettiği başlıca mekanizmadır. Bu yazılar, hem bilimin bazı açılardan tartışılan içeriğine, hem bilimin toplum ve olaylarla ilişkisine ve nihayet bu gözle topluma ve insana bakma savında. 3İnsanı ve Dostluğu AnlamaÖğrenme Çabası, özel bir bölüm olarak kitaba eklenen ve kişileri ele alan 6 özel yazıdan oluşuyor. Bursalı diyor ki “Kitaba yön veren temel düşünce, tek tek makaleleri aşan, toplam bir değer yaratabilme umudur.” Belgelerle Kurtuluş Savaşı “Sarayın idama mahküm ettiği Dahiliye Nazırı Ebubekir Hazım Tepeyren anlatıyor...” Gürer Yayınları Cumhuriyet yazarı ve öykücü Oktay Akbay'ın dedesi olan Ebubekir Hazır Tepeyren'in ilginç anıları özgün belgelerle okura sunuldu ve Kurtuluş Savaşı kitaplığında yerini aldı. Oktay Akbal kitaba yazdığı uzun önsözle, anılarıyla kitapa katkıda bulunuyor... Kitap tanıtımından: “Ebubekir Hazım Tepeyran’ın anılarını okurken, tarih kitabı okuyormuş duygusu değil de, Zalimce Bir Yargılama bölümünde bugünü, Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları bölümünde sanki yarını okuyormuş duygusu yaşarsanız şaşırmayın…Yüz yıl önceki yaşadıklarımız size çok yakın, çok tanıdık gelecek.. “Kurtuluş Savaşı’nda Sovyetler’den gelen 1.100.000 rublelik para yardımının özgün belgesi ilk kez gün ışığına çıkıyor. Günümüz diline uygun biçimde sadeleştirilmiş metniyle bir solukta okuyacaksınız… Tepeyran,1864’de Niğde’de doğdu. Devlet adamı; vali, diplomat, bakan, milletvekili… Romancı, şair, ressam… 50 yılı aşkın süreyle yakın tarihimizin çok önemli konumlarında devlet hizmeti yaptı. Osmanlı döneminde, İstanbul’un İtilaf Kuvvetleri’nce işgali sırasında Dahiliye Nazırı (içişleri bakanı) … Gericilerin şahlandığı 31 Mart vakası sonrası II. Abdülhamit tahttan indirilip Yıldız Sarayı basıldığında İstanbul şehremini (belediye başkanı ve vali) ... Milli Mücadele’de, Sovyet’lerin Ankara Hükümeti’ne para yardımı, Mustafa Suphi ve arkadaşlarının ölümü, Koçgiri harekâtı gibi, Kurtuluş Savaşı’nın önemli olaylarının yaşandığı illerde Ankara Hükümeti adına valilik yaptı…Osmanlı döneminde, Bursa valiliği görevinde Mustafa Kemal’le temas kurdu; Kuvayı Milliye’yi destekledi. Kuvayı Milliye’ye desteği yüzünden tutuklandı. Harp Divanı’nda yargılandı. “İtilaf Devletlerinin askeri gücünü küçümsemişsiniz”, “Kuvayı Milliye’yi ben dağıtamam, Sadrazam da, Mustafa Kemal Paşa da dağıtamaz, demişsiniz” benzeri suçlamalarla sorgulandı. Ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası önce hücre hapsine, sonra da Padişah Vahdettin tarafından kürek cezasına çevrildi. Meclis’te, Mustafa Kemal’e destek verip, cumhuriyet rejiminin kabul edilmesi için önerge verenler arasındadır. İLK XIŞINI LAZER Nisan ayında dünyaya yepyeni bir ışık doğdu. Kaliforniya, Menlo Park’taki SLAC Ulusal Hızlandırıcı ce bakır folyoların üzerinde oluşturduklarını du Laboratuvarı’ndaki fizikçiler130 metrelik yurdular. Cornell Üniversitesi’nden başka bir grup Linac Coherent Light Source (LCLS) adı da bu tekniği değiştirerek grafeni silikon tabakalar verilen dünyanın ilk xışını lazerini çalışüzerinde oluşturdu. Bu iki gelişme grafen taban tırdı. lı elektronik cihazlarının üretiminin kapısını açmış oldu. Elektronik cihaz üretimi de bu gelişme ile birlikte büyük sıçrama yaptı. IBM’den bilim insanları saniyede 26 milyar kez açılıp/kapanan grafen transistör ürettiklerini açıkladılar. Bu da konvansiyonel silikon cihazlarla karşılaştırılamayacak kadar gelişmiş bir özellikti. Elektronik sinyaller için grafen frekans çoğaltıcı geliştiren MIT’den araştırmacılar, haberleşme ve algılama konusunda yeni uygulamalar başlattılar. Şimdi grafen, küçük molekül tartılarından süper hızlı grafen fotodedektörlere kadar pek çok alanda ideal malzeme olarak baş tacı ediliyor. Lazer enerjisini, laboratuarın 3 km’lik doğruatımlı parçacık hızlandırıcısından alıyordu. Makine, yapımı 3 yıl süren, 420 milyon dolarlık tesisin tam kalbinde yer alıyor. LCLS yalnızca bir araç olmasına karşın kendi alanında bir devrim olarak nitelendirilmeyi hak ediyor, çünkü kendinden öncekilerden çok üstün LCLS x ışını lazerinin mıknatısları özelliklere sahip. Bir kere onlarca yıldır bilim insanları atomik ölçekteki malzemelerin yapısını incelelem için xışınlarından yararlanıyordu. LCLS ise eski ışık kaynaklarından milyar kez daha parlak olduğu için bir nano saniyenin milyonda biri kadar bir sürelik atımlar gönderiyor. Böylece sürmekte olan kimyasal bir etkileşimi görüntüleyebiliyor. Başka bir deyişle LCLS atomik ölçekteki uzamsal ve maddi çözünürlükleri birleştiren ilk cihaz. LCLS ile ilk deneyler ekim ayında başladı. Bilim insanları bu ışık kaynağı yardımıyla tek bir molekül örneğindeki proteinin yapısını öğrenebilecekler veya bir malzemenin içindeki tüm atomlarından gelen elektronların iç kabuklarını soymayı başaracaklar. Halihazırda sinkotron denilen xışını kaynakları, yapısal biyologların ve malzeme bilimcilerinin en sık kullandığı kaynaklardır. Şimdi LCLS gibi çok gelişmiş bir kaynağa kavuşan bilim insanları, bu cihaz ile kimsenin tahmin edemeyeceği kadar önemli keşiflerde bulunabilecekler. Derleyen: Reyhan Oksay HUBBLE’IN ÖMRÜ UZATILDI Hubble uçan teleskopu, yılkı atı gibi vahşi doğa evren'e salınmak üzereyken, mayıs ayında yapılan bir bakım sayesinde 19 yıllık hizmet süresinin en iyi görüntülerini yeniden göndermeye başladı. NASA içinde gözlemevinin devre dışı bırakılıp bırakılmaması yönünde yıllardır süren tartışmaların sonucunda, gerekli onarımın yapılması için yedi görevli Atlantis aracıyla mekik ile uzaya gitti ve 11 gün içinde 5 uzay yürüyüşü yaparak onarımı tamamladı. 2. Geniş Alan Kamerası’nın yerine 3.sü kondu. Bu da görüntü çözünürlüğünün 10 misli art CBT 1190/ 7 8 Ocak 2010