Katalog

Şeker veya yapay tatlandırıcı kullanmak, fark etmiyor mu? Yapay tatlandırıcılar üzerine tartışmalardan biri bitmeden diğeri başlıyor. Son bir araştırma, bağırsakların yapay tadlandırıcıları tıpkı şeker gibi algıladığını ve zayıflatıcı etkisi olmadığını ileri sürdü. Ancak bilim insanları, bunun kesinlik kazanması için daha çok araştırma yapılması gerektiğine işaret ediyor. Yapay tatlandırıcıları hekimler genellikle tavsiye etmiyor. Bellek kaybı ve kemik erimesine yol açtığı şüpheleri de var. Reyhan Oksay ilim insanları daha önce yiyeceklerin içerdiği şekerin incebağırsaktaki emiliminin bir protein –şeker taşıyıcı aracılığı ile yapıldığını ortaya çıkartmıştı. Bu proteinin miktarı yiyecekteki şeker içeriğine bağlı olarak değişir. İncebağırsak, glikozu hisseden bir sistemden yararlanarak bu değişikliği kontrol altında tutar. İşte bugüne dek bu sistemin nasıl çalıştığı bilinmiyordu. Şimdi Liverpool Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi’nden Soraya ShiraziBeechey’in öncülüğünde yürütülen bir çalışma, bu sistemin çalışma mekanizmasını açığa çıkarttı. “Şekerin tadını algılayan reseptör (algılayıcı) ve tat taşıyıcı protein –gustducin bağırsaktaki tat hücrelerinde de mevcuttur” diye konuşan ShiraziBeechey, “İşte şekerin tadını algılayan bu proteinler, insanların ve hayvanların bağırsaklarında glikoz olup olmadığını tespit edebiliyor” diyor. ShiraziBeechey farelerde tespit edilen bu mekanizmayı şöyle açıklıyor: Soraya ShiraziBeechey “Bu proteinlerden sorumlu genlere sahip olmayan fareler, inceba rsaklar nda eker ta y c lar n üretemez. Bunun sonucunda ba rsaklar ndaki ekeri emme kapasitesini düzenleyemezler. lginç olan CBT 1173/8 11 Eylül 2009 CBT 1173/9 11 Eylül 2009 Bu araştırma ile ilgili görüşlerine başvurduğumuz bilim insanları, bu çalışmanın henüz bir hayvan araştırması olduğunu ve ilk bulguları ileri taşıyacak daha ayrıntılı çalışmaların henüz yapılmamış olmasından dolayı sonuçlara temkinli yaklaşıyor. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroentroloji Bilim Dalı’ndan Prof. Dr. Ne e meryüz, ilk sonuçlara bakıp yapay tatlandırıcıların kilo kaybına yol açmadığı gibi kilo aldırdığı varsayımını doğru kabul emenin tehlikeli bir yaklaşım olduğunu savunuyor. Dr. İmeryüz’ün görüşleri şöyle: “Ara t rmay inceyince pacağı tahribat konusunda kesin bir şey söylemenin doğgördüm ki yapay tatland r c lar eker emen pompan n yap m ru olmayacağını vurguluyor. Bugüne dek yapay tatlandın ve dolay s yla eker emilimini artt r yorlar ama ayn zamanda rıcılar konusunda sürdürülen çalışmalarda bu ürünlerin kalkanda insülin salg s n art ran ve kanda dola an ekerin kas ve siyum atılımını artırdığı ve unutkanlığa yol açtığı yolunkaraci er hücrelerine girmesini sa layan peptid hormonlar n yada bulguların elde edildiğini söylüyor. p m n da uyar yorlar. Dolay s yla insanda nihai etki i manDr. Özata’nın dil n ve kan ekerinin artmas m , azalmas m yoksa de i meyabetik ürünlerle ilmesi mi olur belli de il. Bu bulu kan ekerini kontrol etmek gili görüşleri şöyle: Liverpool Üniversitesi’nden için kullan labilecek yeni bir mekanizmay ortaya koydu u için “Üzerinde veya etikebilim insanları, şeker tadını önemli.” tinde “diyet’’, “light’’ algılayan tek organın dil Marmara Üniversitesi Gastroentroloji Bilim Dalı’ndan veya “diyabetik’’ yazan olmadığını, bağırsakta da Doç. Dr. Osman Özdo an da aynı görüşte. Bu ilk bulgugıdaların esas özelliği benzer tat reseptörleri ların ileri çalışmalarla desteklenmedikçe hemen kabul edildüşük kalorili olmalamemesi gerektiğini söylüyor. Kaldı ki Özdoğan diyet bulunduğunu ortaya rı. Diyabetik olanlar ürünlerinin tüketilmesine sıcak bakmadığını şu sözleriye çıkarttı. Bu buluş, yapay tatlandırıcı ile yapıaçıklıyor: tatlandırıcı içeren yiyecek lır. Bunların da kalo“Nas lsa kilo ald rmaz dü üncesi ile bu ürünve içeceklerin insanları risi var. Bu nedenle yiler gere inden fazla tüketiliyor ve sonuçta vücuyeceklere ilave etmek niçin zayıflatmadığı da giren kalori azalm yor. En ideali hiçbirini kulyerine yiyeceğiniz bir konusuna açıklık getirebilir lanmamak. Di er taraftan sürekli tatland r c gıda yerine yenmesi ve şeker hastalığında yeni kullanan birinin kan ekeri düzeyini artt r yor olagerekir. Diyabetik retedavi yöntemlerinin bilirler.” çelin 100 gramında Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma geliştirilmesine yardımcı 208 kalori, diyabetik Derneği Başkanı Prof. Dr. Sema Akal n, olabilir. çikolatanın 100 graShiraziBeechey’in araştırmasıyla ilgili ileri çamında 569 kalori ve lışmaların yapılmasının gerekli olduğuna inadiyabetik bisküvinin Bağırsak çıkıntıları Hormonlar nıyor. Bugüne dek yapay tatlandırıcılara tem D YABET K GIDALAR 100 gramında 538 kalori olduğunu unutmayınız.” kinli yaklaştığına dikkat çeken Akalın, tat ZAYIFLATMAZ bu reseptörün yiyecek ve içeceklerin içindeki yapay tatland Endokrinoloji ve Metabolizma Uzmanı Prof.Dr. landırıcı içeren yiyecek ve içeceklerin yalnızca içindeki tatZAYIFLAMAK Ç N G r c lar tespit etme becerisine de sahip olmas . Ve bu, incebalandırıcı nedeniyle değil, diğer katkı maddelerine bağlı ola Metin Özata ise söz konusu araştırmanın henüz hayvan çarsaklar n yiyecekle vücuda giren ekeri emme kapasitesini artlışması olduğunu, insanlar üzerinde yapılacak ileri çalış D YET YAPINIZ! rak da şeker hastalarına zarar verdiğini belirtiyor. Zayıflamak için tatlandırıcı veya diyet gıda yerine glit r r. Sonuçta yapay tatland r c kullanan insanlar n niçin kiDiyet kola başta olmak üzere tatlandırıcılı meşrubat malardan sonuç alınmadan tatlandırıcıların vücutta yasemik indeks (Gİ) diyeti denilen beslenme tarzının seçillo veremedi ini daha ileri çal malarla çözebiliriz.” ların sağlık açısından tüketilmesini doğru bulmesinin daha doğru olacağını belirtiyor Özata: Liverpool Üniversitesi’nin bu buluşu, kan şekeri madığını açıklayan Akalın, “Asl nda “Gİ karbonhidratların kan şekerini yükseltme gücünü anormal düzeylerde seyreden şeker hastaları gibi beslendiyabet hastalar ma tatland r c lar gösteren bir kavram. Gİ’ye dayalı beslenme kilo kontrome şekline bağlı belirli hastalıklara sahip olan insanlahiçbir ko ulda önermiyolü sağlıyor ve kronik hastalıklardan bizi koruyor. Özellikle ra büyük yarar sağlayacak. ShiraziBeechey bu çalışmaŞeker hastalarının tatlandırıcı ihti önermektedir. Sorbitol, mannitol ve rum. Atadan, dededen kilo vermek isteyenler, atıştırma atakları, kan şekeri dünın gelecekte ne gibi yararlar sağlayabileceğini şöyle açıkyacını sağlamak üzere kullanılan kimyasal fruktoz sofra şekeri kadar olmasa da kalokalma ayran en ideal şüklüğü, şeker hastaları ve metabolik sendromu olanlalıyor: maddelere tatlandırıcı denir. Bunların kalorisi riye sahiptir. Piyasada satılan diyabetik gıdalaiçecek” diyor. rın mutlaka bu şekilde beslenmesi gerekir. Düşük “Bu tat reseptörlerini kullanman n bir yolunu bulursak, yoktur, şeker tadı verirler. Gebeyken tatlandırıcı kul ra katılırlar. Fazla yenirse kilo aldırır ve ishal yaGİ’li gıdalar yemek gerekir. Örneğin beyaz ekmek yek smaya yarayan elektrik anahtarlar gibi, vücudun uylanılmamalıdır. Mecbur değilseniz tatlandırıcı kul pabilirler. YA AMA gun miktarda ekeri emmesinin yolu aç lacak. imdi ekibimiz lanmayınız. Ancak kullanmak istiyorsanız daha çok Aspartam: Sofra şekerinin 200 katı kadar tat ve rine tam buğday ekmeği, pirinç pilavı yerine bulgur piGEÇ lavı, patates yerine kuru fasulye yenmeli. Bal, pekmez, büyük bir heyecanla bu hedefe ula mak için çabal yor.” tercih edilmesi gerekenler aspartam içeren rir. Isıtıldığında tat verme özelliğini kaybeder. SÜRES reçel yerine ise meyve yenmeli.” Bu buluşun yarış atları üzerinde de büyük etkisi olatatlandırıcılardır. Ancak yukarıda veSakkarin: Şekerden 200 300 kat UZUN KAYNAKLAR: cağını belirten ShiraziBeechey, “Atlar n, uzun yar larrilen yeni bilimsel gelişmeler bidaha tatlıdır. Robert F. Margolskee ve arkadaşları, T1R3 and gustducin in gut Endokrinoloji ve da performanslar n sürdürebilmeleri için glikoz düzeylerinin sense sugars to regulate expression of Naglucose cotransporter 1. ze yapay tatlandırıcıların Siklamat: Şekerden 30 kat Metabolizma PNAS, PNAS September 18, 2007 vol. 104, no. 38, 15075–15080 hep yükseklerde seyretmesi gerekir. Yar tan önce ve sonra yikullanılmaması gedaha tatlıdır. Isıya daHastalıkları Uzmanı Doç. Prof. Dr. Metin Özata, Diyabetle Kaliteli Yaşam Rehberi, Gürer yecekler arac l ile bu reseptörleri faal hale getirebilirsek barektiğini yanıklıdır. Yayınları, 2008 Dr. O uzhan Deyneli, yapay Prof. Dr. Metin Özata, Gİ Diyeti, Erko Yayıncılık, 2008 rsaklar n n glikozu emme kapasitesini artt rabiliriz” diyor. tatlandırıcıları temel işlevinin kanda B TÜRK B L M NSANLARI TEMK NL şekeri yükseltmeden şeker tadı vermesi olduğuna dikkat çekiyor. “Bunların kalori vermemesinden yararlanarak kilo kaybına yol açabileceğini de düşünüyoruz” diye konuşan Dr. Deyneli, ShiraziBeechey’in araştırmasından elde edilen sonuçların, şeker emilimi mekanizmasının yalnızca tek bir basamağında etkin olduğunu, bütün mekanizmayı nasıl etkileyeceği konusunda henüz yeterli bilginin bulunmadığını söylüyor. “Şekerle veya tatlandırıcılar ile uyarılarak artan glikoz emiliminin sonuçları ile ilgili henüz bir yorumda bulunabilmek mümkün değil” diye konuşan Dr. Deyneli, ancak bağırsaklardan glikoz emilmesinde rol oynayan bu sistemin, diyabet tedavisinde kan şekeri kontrolü için yeni çıkışlar arayan bilim adamları için yeni bir umut gibi göründüğüne dikkat çekiyor. Dr. Deyneli bu alandaki öncü çalışmalara da değiniyor: “Daha önce böbreklerden glikozun geri emilmesini önleyerek, glikozun ( ekerin) böbrek arac l ile daha fazla at lmas n sa layarak kan ekeri kontrolüne katk da bulunan ilaçlar diyabet tedavisi için yeni bir seçenek olacabilece ini diyabetli bireylerde yap lan ilk çal malarda göstermi lerdi. Bu yeni grup ilaçlarla ilgili ara t rmalar faz 3 a amas nda halen sürüyor (SGLT2 inhibitörleri,http://cme.medscape.com/viewarticle/578176 ). Benzer ekilde ba rsaklarda yo un olarak bulunan ve glikozun emilmesinde rol alan SGLT1 üzerinden çal acak ilaçlar da yeni bir antidiyabetik ilaç grubunun ortaya ç kmas na olanak sa layabilirler. imdilik bu sadece bir öngörü, bilim dünyas nda dü ündüklerinizin hayata geçmesi çok uzun sürmedi i de unutulmamal .” Kaynak::(www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.0706678104) Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA Cep telefonu: Sürü s ras nda dikkat da l yor Araba kullanırken cep telefonuyla birilerini aramak en az mesaj çekmek denli tehlikeli. Peki, araçlarda ellerin boşta kaldığı “handsfree” teknolojisi çok mu daha güvenli? maları istenen mola yerini es geçtikleri belirtiliyor. Johns Hopkins Üniversitesi ruhbilim ve beyin uzmanlarından Steven Yantis’e göre, sorun kısmen de olsa, insanların dikkatlerini sese verdiklerinde beynin görsel yeteneklerinin azalmasından kaynaklanıyor olabilir. Yantis insanların cep telefonundaki sohbete kulak verdiklerinde gördüklerine daha yavaş tepki gösterdiklerine dikkat çekiyor. Bu durum Strayer’in benzer araştırmalarından birinde katılımcıların kanlarında %0.08 oranında alkol varken neden ayık oldukları ve cep telefonunda konuştukları zamandan daha hızlı frene bastıklarını açıklayabilir. Ne var ki, Virginia Teknik Üniversitesi Ulaşım Enstitüsü araştırmacıları benzer uygulamalara kuşkuyla yaklaşıyor. Bir yıl boyunca araçlarına kamera yerleştirilmesini kabul eden sürücülerin davranışlarıyla ilgili veriler temmuz ayında enstitü tarafından yayımlandı. Çarpışma ya da k l pay atlat lan çarp malar öncesindeki çekimleri inceleyen araştırmacılar, cep telefonunu elle kullanmanın (numara çevirme ya da mesaj çekme) daha ciddi bir kaza nedeni oluşturduğuna, oysa cep telefonundaki sohbete katılmanın (konuşma ya da dinleme) kaza yapma olasılığını istatistiksel açıdan belirgin bir biçimde arttırmadığına tanık oldular. Cep telefonu kullanımına karşı çıkan yasaların giderek yaygınlaşmasına karşın, sürücülerin alışkanlıklarında görünürde pek bir değişiklik yok. 2008 yılında ABD’de Nationwide Mutual Insurance adlı sigorta şirketi tarafından yapılan bir araştırma, sürücülerin %63’ünün cep telefonunu yasaklayan yasalara uymayı tasarladıklarını ortaya koydu. Durum böyle olunca, sürücülerde dikkatinin dağılmasını en aza indirmek amacıyla anababalar, işverenler ve sigorta şirketleri kolları sıvadı. Önümüzdeki birkaç ay içinde ABD’deki çeşitli teknoloji şirketleri aracın hareket halinde olduğunu saptayabilen ve gelen çağrı ile iletileri otomatik olarak sisteme giren, ancak acil çağrılara izin veren yeni sistemler sunmaya hazırlanıyor. İnsanların telefonla görüşme ayrıcalıklarının kısıtlanmasına kolay kolay razı olmayacaklarından yola çıkan Nationwide şirketi bu teknoloji şirketlerinden biriyle işbirliğine giderek dikkat dağılımını en aza indiren sistemleri kullananlara indirimli tarife uygulanmasını tasarlıyor. Bu arada Oto Güvenlik Merkezi çok daha acımasız önlemler alınmasını öneriyor. Ulusal Karayolları Trafik Güvenliği Yönetimi’nin araştırmasını su yüzüne çıkartan merkez şimdi de tüm yeni arabalara yalnızca acil çağrılara izin veren bir aygıt yerleştirilmesini öngören bir yasanın yürürlüğe sokulmasına çalışıyor. Rita Urgan, Kaynak: Time, 31 Ağustos Ç TATLANDIRICI NEDİR? oğumuz ne pilot, ne de astronotuz. Bir yandan minik bilgisayarlarla uğraşırken, bir yandan da içleri yakıt dolu kocaman çelik araçları sürme konusunda eğitimli değiliz. Öyle ki, araba kullanırken cep telefonuyla mesajlaşmanın sakıncalı olduğu su götürmez bir gerçek. Ancak araştırmalar artık araba kullanırken handsfree özelliğine sahip olanlar da dahil cep telefonuyla salt konuşmanın bile tehlikeli, hatta ölümcül olabileceğini ortaya koyuyor. ABD’deki Oto Güvenlik Merkezi 2003 yılının Temmuz ayının sonlarında,Ulusal Karayolları Trafik Güvenliği Yönetimi tarafından yapılan ve cep telefonunun sürüş sırasında güvenliği tehdit eden ciddi bir tehlike olarak nitelendirmesine karşın, hasıraltı edilen yüzlerce sayfalık bir araştırmayı yayımladı. Geçen ay ABD Senatosu’na sunulan yasa tasarısı tüm eyaletlerde sürüş sırasında mesajlaşma yasağı uygulanmasını öngörüyor. Ulaşım Bakanı Ray LaHood araba sürerken dikkatin dağılmasının yaratabileceği ciddi sorunların tartışılması amacıyla önümüzdeki ay bir zirve toplantısı yapacak. Ülke çapında meydana gelen kazaların ne kadarının cep telefonlarından kaynaklandığı konusunda kesin bir veri olmamakla birlikte, Utah Üniversitesi ruhbilim uzmanlarından David Strayer’a göre, insanların yalnızca %2’si araba sürerken başka işleri de güvenli bir biçimde sürdürebilme yeteneğine sahip. On yılı aşkın bir süredir araba kullanma ve cep telefonunun beyin üzerindeki etkilerini araştıran Strayer’in elde ettiği kimi başka bulgular, araba sürenlerin büyük bir çoğunluğunun cep telefonunu kullanırken gözlerini yola dikme eğiliminde olduklarını ve çevreleriyle daha az ilgilendiklerini gösteriyor. Bir başka deyişle, “cep telefonları insanların kendi kötü araba sürüşlerini görmelerini engelliyor.” ELLER KULLANMASANIZ B LE! Handsfree teknolojisinin cep telefonu kullanımının çok daha tehlikeli etkilerini ortadan kaldırdığı yönündeki yaygın inanca karşın, 2007 yılında Strayer tarafından uygulanan bir dizi deney görünürde tam tersi bir durumu gözler önüne seriyor. Sürücüye eşlik eden yolcu arabanın dışındaki koşullara uyumlu olarak konuşan ya da susan fazladan bir çift göz işlevi görürken, handsfree özellikli cep telefonu kullanan sürücülerin yarısının kendilerinden dur