Katalog

Temmuz’da ay ve gezegenler Bu ayın gezegeni: Jüpiter... 20–22’sinde doğuda Güneş batıda Ay... 27 gecesi uzay hafif göktaşı yağışlı... Türkiye, BM’in uzay haftası raporunda etkinlik birincisi... 2009 dünya astronomi yılı etkinlikleri hız kesmedi.. Ülkemizin ilklerinde biri daha: OMÜ planetaryumu ve gözlemevi kompleksi... Güneş çok sakin: lekesizliğini sürdürüyor Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü[email protected] 2008 Temmuz ayında gök olayları günlüğü gün saat 1 21 Merkür–Güneş açıklığı en büyük (Batı, 22 derece) 1 24 Ay Yer’e en yakın (359 540 km) 3 05 YENİ AY 4 11 Yer Güneş’e en uzak (152 milyon km) 6 21 Mars Ay’ın 3 derece kuzeyinde 9 11 Jüpiter Güneş’e en uzak 10 08 İLK DÖRDÜN 14 07 Ay Yer’e en uzak (405 425 km) 18 11 DOLUNAY 23 01 Uranüs Ay’ın 4 derece güneyinde 25 22 SON DÖRDÜN 29 23 Güneş’in tam arkasındaki Merkür Güneş tarafından örtülecek 30 02 Ay Yer’e ikinci kez en yakın (363 885 km) Güneş’te durum: Çok az lekeler görünmeye başlasa da Güneş’imiz uzun süredir lekesiz durumunu bu ay da sürdürüyor. Güneş olaylarını Yer’den aylık o l a r a k http://astronomi.istanbul.edu.tr/gunesgozlemaylik.php ve uydudan saat–saat http://sohowww.nascom.nasa.gov/ adreslerinden izleyebilirsiniz. Gezegenlerin ilginç görünümleri: Takvim resimden de yardımlanarak sırasıyla; 1–3 Temmuz arası akşam saatlerinde Mars–Regulus birarada 4–5 arası akşam saatlerinde Satürn–Mars–Ay– Regulus yakın konumda: 5’inde özellikle kulakta küpe görünümündeler 6’sı Pazar akşamı Satürn–Mars–Ay–Regulus yakın konumda 7–14 arası akşam saatlerinde Satürn–Mars yakın konumda 16–18 arası akşamdan sabaha Dolunay–Jüpiter yakın konumda 19–20 arası sabahları Şişkinay–Neptün teleskop eşliğinde birlikteler 21–22 arası sabahları Uranüs–Neptün teleskop eşliğinde birlikteler 23–24 arası tüm gece Sondördün–Uranüs teleskop eşliğinde birlikteler ce kısa süreliğine kuzeydoğuda ufuktan en fazla 12 derece yüksekte (özellikle ayın başlarında) sırasıyla Boğa (Taurus) ve İkizler (Gemini) takım yıldızlarında görülecek. Merkür’ün parlaklığı görülme süresince 3.1’den 2.8 kadire giderek parlaklaşacak. Gezegen, sondördün–hilal–şişkinay evrelerde teleskop ile izlenebilirde... Merkür’ün görülmesi her zamanki gibi yine de kolay olmayacak. Sanal oluşturulan takvim resimde 1 ve 3 Temmuz günlerinde pembe renkte görünen gezegen Merkür’dür. Mars, ay boyunca Güneş’e yaklaşacağından görülme süresi azalacak şekilde akşam saatlerinde kısa süreliğine görülebilecek. Gezegen 1.7 kadir parlaklığında ve gökyüzünde batı tarafta Aslan (Leo) takım yıldızında yer alacak. Mars ufuktan en fazla 26 derece yüksekte (özellikle ayın ilk günlerinde) görülecek. Gezegen ayrıca şişkinay evre görünümünde olacak ki teleskoplu okuyuculara ilginç gelebilir. Takvim resimde 4–8 arası günlerde görünen kırmızı gezegen Mars’tır. Jüpiter, ay ortasına kadar Güneş’ten uzaklaşacak sonraki günlerde yakınlaşacak. Akşam gece ve sabaha kadar 8 saat süreliğine görülebilecek. –2.7 kadir parlaklıklı gezegen, güney tarafta 95 derece kadar bir aralıkta ve ufuktan en fazla 26 derece yüksekte Yay (Sagittarius) takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 16–18 arası günlerde görünen yeşil gezegen Jüpiter’dir. Jüpiter ve bulunduğu burç gök atlasında belirtildi de. Satürn, ay boyunca Güneş’e giderek yaklaşacak. Gezegen Güneş battıktan sonra 1 saat süreliğine batı tarafta Aslan takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) görülecek. Satürn ufuktan en fazla 28 derece yüksekte yer alacak. Gezegenin parlaklığı da +0.8 kadir. Takvim resimde 5–8 arası günlerde görünen açık kahverengi gezegen Satürn’dür. Uranüs, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacak. Gezegen gece yarısından itibaren sabah Güneş doğuncaya kadar beş saat süreliğine teleskop eşliğinde görülebilir. +5.8 kadir parlaklıklı sönük gezegen ufuktan en fazla 45 derece yüksekte güney tarafta Kova (Aquarius) takım yıldızında (yıl sonuna kadar da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 21–24 arası günlerdeki açık mavi gezegen Uranüs’tür. Gezegen ve bulunduğu burç gök atlasında belirtildi de. Neptün, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacağından gö TEMMUZ AYINDA GEZEGENLER Merkür, sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya Güneş battıktan sonra batıda ufka yakın görülebilir. Gezegen ay boyunca Güneş’e önce yaklaşacak sonra uzak konumda bulunacak. Merkür, bu ay ilk üç hafta boyunca sabahları Güneş doğmadan hemen ön Gök atlası, 15 Temmuz akşam saat 23:00 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlarını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukarıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak uzayı kavramada yararlı olur. Bu iş için gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde (bu sayfadaki resimlerde yönlerin baş harfleri kullanıldı) yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Hareketli doğal/yapay gök cisimlerin gecelik yolları üzerindeki sabit duran parlak yıldızların/takım yıldızların arasından ilerleyişleri gün ve gün işaretlenmeleri ile bu cisimlerin yol izleri de belirlenebilir ve gelecek gecelerde nerede olacağı kestirilebilir de. Yapay cisimlerden İridium uydularına www.satobs.org/iridium.html adresinden bakılabilir. Uzay meraklılarına günlük canlı yayın tadında işte en güzel bir heyecan uğraşısı: www.rotse.net/cgi–bin/t humb.pl?scope=3d&dates= 080316&thmon=0&tlas=Alltlas&tla2find=&sorttype=file. Geniş uzayda bilinmeyen–anlaşılmasına gereksinim duyulan anlamında UFO arayanlar için de gezegen avına teleskopsuz başlayacaklara da ve önemlisi uzaya “küresel” bakmayı isteyenlere en iyi bir adres. Gök atlasında ayrıca Büyük Ayı (Ursa Major), Küçük Ayı (Ursa Minor), Kutup yıldızı (Polaris) ve bu sayfada adı geçen burçlardan bazıları da verildi. Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyük Ayı takım yıldızını gece uzun süre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek, aslında Yer’in göreceli ne yöne döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede öncelenebilir. Büyük Ayı takım yıldızından itibaren 5 çarpanı uzantısında yer alan Kutup yıldızını ve oradan da yere doğru indirilerek bulanacak kuzeyi ve bu yüksekliğin bulunulan yerin enlemini veriyor olması gibi pratikler yapılabilir. Gök atlasındaki Ay, gezegen ve yıldız büyüklükleri yer uygunluğu için göreceli farklı çizildi. CBT 1110/8 27 Haziran 2008