Katalog

AYLAK BİLGİ Tahir M. Ceylan 1, 6, 26–28 arası günlerde görünen yeşil gezegen Jüpiter’dir. Satürn, ay boyunca Güneş’e giderek yaklaşacak. Gezegen akşam saatlerinden (20’den) itibaren gece yarısı ve sonrasına kadar (03 gibi) 7 saat süreliğine güneydoğudan batıya doğru 170 derece kadar çok geniş bir aralıkta Aslan takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) görülecek. Satürn ufuktan en fazla 61 derece yüksekte yer alacak. Gezegenin parlaklığı da +0.5 kadir. Takvim resimde 14–17 arası günlerde görünen Akşam Gece Sabah açık kahverengi gezegen Satürn’dür. Ayrıca, Satürn ve bulunduğu burç gök atlasında belirMerkür Mars Jüpiter tildi. 24–30 Satürn U r a n ü s Uranüs, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşaMars 12–30 cağından ay ortasından itibaren görülmeye Satürn Neptün başlayacak ve görülme süresi giderek artacak. Gezegen Güneş doğmadan hemen önce sabah kısa süreliğine teleskop eşliğinde görülebilir. +5.9 kadir parlaklıklı sönük gezegen ufuktan en fazla 19 derece yüksekte doğu tarafta Kova (Aquarius) takım yıldızında (yıl sonuna kadar da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde görülme sınırının altında bulunacak 4–5 arası günlerdeki açık mavi gezegen Uranüs’tür. Neptün, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacağından görülme süresi artacak şekilde sabahları Güneş doğmadan hemen önce bir saat süreliğine teleskop eşliğinde izlenebilir. +7.9 kadir parlaklıklı oldukça sönük gezegen ufuktan en fazla 27 derece yüksekte güneydoğu tarafta Oğlak (Capricornus) takım yıldızında (yıl sonuna kadar da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 2–3, 29–30 arası günlerde görünen mavi gezegen Neptün’dür. Gezegenlerin görüleceği zamanlar bu sayfada mini çizelgede verildi. Göktaşı yağmuru, Çalgı (Lyra) takım yıldızı civarından yağan Lyridler isimli göktaşı yağmuru 16–25 Nisan arası görülebilir. En yüksek sayıya ise 22 Nisan’da ulaşır: saatte 18 veya daha fazla göktaşı görülebilir. Bilindiği gibi yağmurlar dışında tüm gece boyunca ancak 67 kadar göktaşı görülebilmekte. Lyridler göktaşı yağmuru 2003 yılında en bol olarak gözlenmişti, beş yıl aradan sonra bu yıl daha az bir yağış beklenebilir. Bu göktaşı yağmurunu izlemek isteyen okuyucular, özellikle 22 Nisan’da gece yarısına doğru kuzeydoğu tarafta ufka yakın yükseklikteki Çalgı takım yıldızı bölgesine bakabilirler. Bir–iki göktaşının görülmesi yerini hemen belirler de. Çalgı takım yıldızı tüm gece boyunca yükselerek gökyüzünde kalacağından, bu göktaşı yağmuru sabah Güneş doğuncaya kadar izlenebilir. Çalgı takım yıldızı bu sayfadaki gök atlasında belirtildi. Ayrıntılı bilgi için Uluslararası Göktaşı Kuruluşu’nun “http://www.imo.net” adresine bakılabilir. Bu yazıda kaynakça olarak kısmen “The Astronomical Almanac 2008”den ve güncel gökbilim haberleri için de tüm Türk gökbilimcilerimizin ortak ileti haber kanalından yararlanıldı. Teleskoplu gözlemler dileğiyle... tmceylan@superonline.com Bir azizin heykeline el sürdürüp dilek tutturuyor: Elim bronz yapıda üşürken ülkemin esenliğini diliyorum fısıltıyla.. Prag Kıraç Bohemya toprakları üzerinde gümüş bir yılan gibi, onca gövdesine rağmen sessizce akan Vltava nehri kıyısındayız; önümde kolonyaya beş kala bir alkolü olup Çekya ve Hollanda’dan başka her ülkede yasak, zehir zemberek içki absinth (%72 alkol) şişesi var. Isıtıp karamellediğim şekerle beraber, boğazımı parçalayan zehiri mideme akıtıyorum. Etraftaki Slav kökenli minyon kadınlar, karşılıksız aşk ve absinthle mahva götürdükleri erkeklerinden sonra dünyanın çinceden sonra en zor ikinci dili çekçe konuşup yabancılarla bakışıyorlar. Verdiğim sırra güvenebilirsiniz, çünkü gerçekler çocuklarla sarhoşlardan öğrenilir! Hitler’in, mimarisine hayran olup tek bomba düşsün istemiyorum dediği şehri, ikinci savaşta Çekler savaşmadan teslim etmişlerdi, aynen Slovaklardan kavga etmeden ayrılmaları gibi. Onların korkuyla karışık barışçı yapısı 68’de Sovyet tanklarının işgalinde de görülmüştü. O sıra öğrenciler teker teker kendilerini yakmaya karar verdiler. İlk gün Jean Palac gövdeyi ateşe verse de, arkadaşları ardından aynı şeyi yapmamış ve Sovyet ordusu Prag’dan yirmi yıl çıkmamıştı. Olayı dünyaya ilk duyuran bir Türk’tü, Sami Kohen elçiliğin teleksini kullanarak haberi dünyaya geçti. Belki Hitler ressam olsaydı, bunlar olmayacaktı, kimbilir. Viyana resim akademisine müracaat etmiş fakat sınavı geçememişti, o da kızgınlıkla gidip Nasyonal Sosyalist Parti’ye kaydını yaptırmıştı. Hayatın programı yüzeysel ve tek yollu değil, derin ve çok kollu işlemekteydi; müstakbel Führer’in resimdeki yeteneksizliğini ortaya döken hoca, onun başka konudaki yeteneğini kullanmasına neden olmuş ve belki de ikinci savaşta ölen kırk milyon insanın kaderine katkıda bulunmuştur. Diyeceğim, Çeklerin ülkesini savaş değil barış koruyor, ayrılıktan sonra Slovaklar tekrar birleşme için fırsat kolluyorlarmış mesela. Bu ülkelerde yapılacak onca bilimsel, edebi, felsefi çalışma varken cumhurbaşkanı falan olmak işkence olur insana, Vaclav Havel mesela, başkanlığını bisikletle dolaşarak tamamlamış, pedal çevirmekten vazgeçmemek için de Lancia’sını bit pazarında satmıştı. O akşam nal tipi geniş merdivenleri olan Rudifilum’da Smetana dinlemeye gittik. Dört yaşında çocuğunu kaybeden, frengiye ve Beethoven gibi sağırlığa tutulan, her besteci gibi bir ara acından ölen ve deliren ünlü kompozitör psikiyatri kliniğinde tedavi olurken ölmüştü. Erkeklerde intihar, dürüstlük ve kapitalizmden sonra da hırsızlık bir gelenek burada. Ama hırsızlığın dürüstlükle birleşmiş şekli olarak kapkaç yerine, boştaki malı yürütmek var Çekya’da. Nahifliğin yaşam tarzı olduğu ülkede tramvayda kontrol olmadığı halde halk makineye bileti daima sokuyor. Çünkü bugün alınmayan bilet, yarın zamlı bilettir ve dürüst hırsız, devlete karşı hırsız değildir. Dünyada ulusal arabasının markasını “Yazık” koyan tek ulus da Çekler olsa gerektir. Bizler arabaya “Şahin”, Kartal” derken, Skoda’nın, “Yazık, ezik, acınası”anlamına gelmesi ilginç. Ya dilencilerin durumu? Bizimkiler para vermeyene diklenirken, Çek dilenciler, geçenlerin ayağına kapanarak üç kuruş istiyor. Sanırım onlar ezilerek ve sonra yapıp kendini göstererek, bizse kabararak ve ardından hiçbir şey yapmayarak var oluyoruz. Bir kabarma var bizde, umarım iyi olur. Son gün Kutna Hara’da kırk bin insan kemiğinden yapılmış kilisenin dibinde, laboratuar beher kaplarının yaratıcısı J.Becher’ce 1807’de mide fesadına karşı yapılıp sonradan içki olarak kullanılan %38 lik alkolüyle ancak tek yudumda devrilebilen becherovkaları dikiyoruz kafamıza. Kiliseden çıkan papazlarla sohbet ediyorum, sosyalist dönemden çıkıldığı yıl hiç evlenme olmadı Bohemya’da diyorlar. Demek rejim değişince açlıktan midesi delinecek hale gelenler çocuk yapacak ne tohum ne cesaret üretebilmişti o günler. Sosyalist izler hala sürüyor burada, eğitim, sağlık ücretsiz, ekmek, içki ucuz. Bohemya doğumlu Smetana üçüncü operası Dalibor’da her karakter için farklı bir müzik yapmış, kılavuz motif kullanmıştı. Benim kılavuzumda sekiz yıldır Prag’da yaşayan Çetin Altan... Muhacir babasının aynı adlı yazara hayranlığından koyulmuş bu isim. Göçmenler, gittiği yerde yüceltilmiş bir dayanak ister çünkü. Çetin beni Karel köprüsündeki bir azizin heykeline el sürdürüp dilek tutturuyor: Elim bronz yapıda üşürken ülkemin esenliğini diliyorum fısıltıyla, o sıra kırlangıçlar başımın üstünden, tehlike varmış gibi dalarak geçiyorlar havada! Güncel gökbilim 2009 Dünya Astronomi Yılı etkinliklerle sürmekte. www.astronomi2009.org sitesinden ülkemizdeki veya www.astronomy2009.org adresinden de dünyadaki gelişmeler izlenebilir. 1 Astronomi ve uzay bilimleri bölümlerimize okulların ziyaretleri kesintisiz devam etmekte, gelemeyen okulların uzay/bilim seminer istekleri gökbilimcilerimizce karşılanmakta. işte bir ilköğretim okulumuzun gözlemevi ziyareti sonrasında “youtube” görüntüleri için adres: www.hasbahce.k12.tr/main/. 2 İzmir–Çiğli’de gezegenevi açıldı, açılımlar başka şehirlerimizde de sürmekte. İzmir Özel Türk Koleji ülkemize halka açık bir gezegenevi kazandırdı (www.gezegenevi.com/), uzay (ortamın)a çıkamayanların İzmir’e yolunu düşürüp ziyaret listesinin ilk sırasını alacak güzellikte. diğerleri de İstanbul–Erenköy’e yolu düşenler için Feyziye Mektepleri Vakfı Işık Okullarındaki gezegenevi okullu öğrencilerimizi bekliyor (www.fmv.edu.tr:80/fmv/isikokullaridetay.aspx?SectionID=yfgBgMt5S7F3tZY4r %2bE7MA%3d%3d&ContentId=6mCAgn1 0rEsijgbUUyiFHQ%3d%3d). İstanbul– Tuzla’da da Deniz Harp Okulu’nun gezegenevi teknolojik zenginlenerek eğitim faaliyetlerini halka açık sürdürmekte. İstanbul– Bilfen Koleji Ataşehir kampüsü, İzmirGaziemir Serbest Bölge içinde yer alan Uzay Kampı Türkiye gezegenevi (www.spacecampturkey.com:80/), www.derinmavi.com.tr/ye/index.asp ve benzerleri devam etmekte. 3 Tübitak Ulusal Gözlemevi’nin gerçeklediği gök olayları ve güncel haberleri resmi sitesinde vermeyi sürdürmekte: www.tug.tubitak.gov.tr/. Günün astronomi resmi http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ sitesinde günlük olarak izlenebilir ki güne günaydın demenin en güzel adresi. Geçtiğimiz günlerde bu siteden İstanbul semaları da yer aldı (http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap080315.ht ml). Aynılarının Türkçemize kazandırılmışına da www.bulutsu.org/ggg/ adresinden ulaşılabilir. Türk amatör astronomlarımızın sitelerine en son eklenenlerden ikisini de verelim: www.amatorastronomlar.org ve Uluslararası Uzay Üniversitesi mezunlarının kurduğu site: www.isutr.org/. CBT 1097/ 9 28 Mart 2008