Katalog

Stratejik öğrenme Bilgi çağında yaşıyoruz. Yeniliklerin, değişmelerin hızı baş döndürücü. Bazı alanlarda, örneğin genetik alanında, dönem başındaki bilgiler dönem sonuna kadar değişebiliyor. Dolayısıyla, modern insan, kısa sürede birçok bilgiyi öğrenmek gibi bir zorunlulukla, sorunla karşı karşıya kalıyor. Daha kötüsü, normalde yaşamımızın en zevkli eylemlerinden olan ve yaşamımıza anlam katan öğrenme, sıkıntılı bir sürece dönüşebiliyor. Prof. Dr Kamile Ün Açıkgöz, Dokuz Eylül Üniversitesi, [email protected] anlatan bir şiire, şarkıya ya da afişe dönüştürülebilir. Bu aşamada büyük ölçüde aktif bilgi işleme stratejilerinden yararlanılır (Açıkgöz 2007a, 2007b, 2007c). Stratejik öğrenmenin bu özellikleri öğrenenlerin öğrenme sürecini etkili kılmalarını kolaylaştırır. Stratejik öğrenmede öğrenmeye başlamadan önce, öğrenme sırasında ve sonrasında kullanılacak birçok strateji vardır. Örneğin, yukarıdaki örnekte stratejik öğrenen daha okumaya başlamadan başlık, alt başlık, resim, çizim, koyu ya da italik yazı gibi öğeleri inceler. Bunlar, parçanın içindekilerle ilgili ipuçlarıdır. Böylece parçada işlenen konu ve parçanın yapısı hakkında fikir sahibi olur. Bu onun parçayı, daha ilk cümleden başlayarak anlamasını kolaylaştırır. Ö zellikle öğrenciysek ve önümüzde bütün yaşamımızı etkileyebilecek sınavlar varsa, bu sıkıntı büyüdükçe büyüyor. Doğamızda var olan öğrenme sevincimizi yitiriyoruz. Özellikle çalışıp çalışıp sonuç alamamışsak, öğrenilmiş çaresizlik (learned helplessness) yaşıyoruz. Zekâmızdan ve yeteneklerimizden şüpheleniyor, ne kadar çalışırsak çalışalım başaramayacağımıza inanmaya başlıyoruz. Sonunda, okuldan, öğrenmekten hatta her şeyden vazgeçme, kısacası tıkanma aşamasına kadar geliyoruz. Zorunlu olmadıkça öğrenmemeye başlıyoruz. Öğrendiklerimiz de “öğrenmiş olmak” için değil, “öğrenmiş görünmek için” oluyor. Aslında, öğrenmekten vazgeçerek anlamlı bir yaşamdan vazgeçiyoruz. Bu durumu “aktif öğrenen” olarak önleyebiliriz. Aktif öğrenenler yalnızca kaliteli bir yaşam için gerekli bilgi ve becerileri kazanmakla ve aşmaları gereken sınavları başarmakla kalmayıp, aynı zamanda, öğrenme eyleminin tadını çıkarabilirler. Aktif öğrenenlerin en belirgin özelliklerinden biri, “stratejik öğrenme”yi gerçekleştirebilmeleridir. Bu yazının amacı, “stratejik öğrenme”nin ne olduğuna ve “stratejik öğrenen”in başlıca özelliklerine değinmektir. ji değişikliklerini yapar. Stratejik öğrenen, öğrenme amaçlarını, kaynaklarını, önceliklerini ve yöntemlerini belirlemesini olduğu kadar, kavramasını ve öğrendiklerini kalıcılaştırmasını, geliştirmesini ve sınav vb. durumlarda kullanmasını kolaylaştıran birçok stratejiye sahiptir. Ayrıca stratejik öğrenen, bir stratejiyi ne zaman, nerede ve nasıl kullanacağını da bilir. Örneğin, öğrenen bir kavramı öğrenecekse empati; bir bilgiyi kullanacak ve geliştirecekse tersinden düşünme (Açıkgöz 2007a ve 2007b) stratejisini kullanabilir. Sonuç olarak, stratejik öğrenenin, kendini tanıma, amaç koyma, planlılık, öğrenme sürecini kontrol etme vb. özellikleriyle, öğrenme sürecinin aktif üyesi olduğu söylenebilir. STRATEJİK ÖĞRENMEYİ ÖĞRETME Yukarıda özetlenen stratejik öğrenme becerileri günümüzde bu amaçla tasarlanmış programlarla öğretilmektedir. Bu programlar öğrenene zihnini ve öğrenme kapasitesini etkilice kullanmayı, yani, öğrenme, konsantrasyon, hatırlama, sınav vb. süreçlerin yönetimi stratejilerini kullanma becerisini kazandırmayı amaçlar. Strateji öğretimi programlarına katılan öğrenenlerin önemli gelişmeler kaydettiği görülmüştür. Öğrenme sürecinin aslında stratejik bir süreç olduğu, insanların da stratejik öğrenenler olduğu düşünüldüğünde, strateji öğretimi programları insana hüzün verir. Bu, stratejik öğrenmeye programlanmış zihnimizin stratejik öğrenme alışkanlıklarını yitirmiş olmasının hüznüdür. Aslında strateji öğretimi programlarıyla, kaybettiğimiz yeterliliklerimizi yeniden kazanmaya çalışıyoruz. Bu nedenle, en iyisi stratejileri kendimizin keşfetmesidir. İnsanlar bunu yapma potansiyeline sahiptir. Bazılarımız bazı stratejileri keşfetmiş de olabiliriz. Strateji öğretimi programlarının yaptığı, bu potansiyeli daha hızlı ve daha sistematik olarak harekete geçirmektir. Zaten onlar da olmasa çoğumuz pasif öğrenenler olarak yaşayıp, başarısızlığa mahkum olup, hepsinden önemlisi öğrenmenin doyumsuz tadını hiç alamadan ölebiliriz. KAYNAKLAR Açıkgöz, K.Ü. (2007a). Aktif Öğrenme (9. Baskı). İzmir: Biliş Yayınları. Açıkgöz, K.Ü. (2007b). Aktif Öğrenme Yazıları. İzmir: Biliş Yayınları. Açıkgöz, K.Ü. (2007c). Başarmak Elimizde. İzmir: Biliş Yayınları. Jones, B.F., A. S. Palincsar, D. S. Ogle ve E. G. Carr (1987). Strategic teaching and learning: Cognitive instruction in the content areas. Alexandria, VA: ASCD. ÖZELLİKLERİ Stratejik öğrenenin en önemli özelliklerinden biri kendini tanıması, kendi zayıf ve güçlü yönlerinin, öğrenme tercihlerinin farkında olmasıdır. Stratejik öğrenen kendini tanıdığı için, neleri çalışmasıöğrenmesi gerektiğini bilir. Dolayısıyla kendine amaçlar koyar ve çabalarını bu amaçlara yöneltir. Dolayısıyla öğrenme sürecinde boşa kürek çekmez. Amaç koyma stratejik öğrenenin, plan yapmaya başlaması demektir. Ve o amaç koymakla kalmaz, aynı zamanda nasıl bir yol izleyeceğini planlar. Kendini bu amaçlara ulaştıracak kaynakları, kişileri, zamanı ve stratejileri de belirler. Örneğin, stratejik öğrenen hücrenin yapısını öğrenecek ise anoloji stratejisini kullanabilir. (Açıkgöz, 2007a ve 2007b) Stratejik öğrenen öğrenme sürecini planlamakla kalmaz, aynı zamanda onu uygular ve uygulamalarını değerlendirir. Planın işleyişinde bir aksaklık olduğu zaman, hemen onu fark eder ve onu giderecek strate STRATEJİK ÖĞRENME NEDİR? Stratejik öğrenmenin ne olduğunu stratejik olmayan ve olan öğrenme örneklerini karşılaştırarak netleştirelim. Örneğin bir parçayı okuyup anlaması gereken öğrenen, stratejik değilse, o parçayı amaçsızca okur. Çoğu zaman okuduklarını anlayıp anlamadığının bile farkına varmaz. Anlamadığını fark edince de okuma işlemini amaçsızca tekrarlamaktan başka bir şey yapmaz. Sonuç zaman kaybı ve ezberlemedir. Stratejik olmayan öğrenen, pasiftir. Öğrenme sürecinde olup bitenlerin ve kendi gelişiminin farkında değildir. Nasıl çalışacağını, başarısızlık karşısında ne yapacağını bilemez. Oysa, stratejik öğrenme, öğrenenlerin öğrenme sürecinin farkında olduğu, onu kontrol ettiği, öğrendiklerini yeniden ürettiği ve bunları yaparken kendine özgü stratejiler kullandığı bir süreçtir. Öğrenme sürecinin farkında olma, zihnimizin nasıl çalıştığını, öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini ve nasıl engellendiğini bilmemiz demektir. Öğrenme sürecinin kontrolü, öğrenirken kendimizi sürecin akışına bırakmamamız, öğrenme eksiklerini ve güçlükleri fark edip önlem almamız, kısacası, süreci yönetmemizdir. Örneğin stratejik öğrenen “sıkılıyorum”, “konsantre olamıyorum”, “hiçbir şey anlamıyorum” gibi gerekçelerle öğrenmeyi bırakmaz. Tersine bu sorunları giderecek stratejileri kullanır ve onları aşar. Öğrenilenlerin yeniden üretilmesi, onlardan anlam çıkarılması, onların aynen tekrarlanmaması, tersine, aktif bir biçimde işlenmesi, yeniden yapılandırılarak dönüştürülmesidir. Örneğin, vitaminleri anlatan bir bölüm, öğrenenler tarafından yine vitaminleri Yeni bir doktora programı Atılım Üniversitesi, bu dönemden itibaren, YÖK'ün onayladığı Mühendislik Sistemlerinin Modellenmesi ve Tasarımı (MODES) Doktora Programı’na öğrenci almaya başlıyor. Prof.Dr. Abdulkadir Erden, Atılım Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, MODES Anabilim Dalı Başkanı TEMEL FELSEFE: Küreselleşme kavramının gelişimi ile birlikte ulusal ve uluslararası düzeylerde yeniden yapılanan ekonomik dengeler, ülkemizin uluslararası alandaki rekabet gücünün artırılması ve sürekli kılınması konusundaki çabaları hızlandırdı. Bu çabaların başında ülkemizin bilim ve teknoloji alanında yetkinleşmesi, böylece üretim gücünü artırması ve net katma değerini kendi beyin gücüne dayanarak yükseltmesi hedefi geliyor. Bu hedefin gerçekleştirilmesi, büyük oranda yenilikçi bilim ve teknoloji geliştirmeye yönelik araştırmayı hedefleyen eğitim anlayışının ülkemizde yerleşmesine bağlıdır. Bu anlayışın yerleşmesi ve katma değere dönüşmesi de ancak araştırma temelli eğitim faaliyetlerinin ülke sanayisi ile işbirliği içinde gerçekleştirilmesi ile mümkün olabilir. Bu gerçeklerden hareket ederek Atılım Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (FBE) bünyesinde oluşturulan bir komisyon tarafından çok disiplinli ve disiplinlerarası yapıda, özgün nitelikler taşıyan “Mühendislik Sistemlerinin Modellenmesi ve Tasarımı (MODES)” Doktora Programı adı altında ortak bir doktora programı geliştirildi. MODES Doktora Programı YÖK tarafından Aralık 2006 tarihinde onaylandı. Atılım Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde “Mühendislik Sistemlerinin Modellenmesi ve Tasarımı” Enstitü Ana Bilim Dalı (EABD) kuruldu. MODES EABD Doktora Programına 20062007 Akademik Yılı ikinci döneminden itibaren öğrenci kaydına başlanmıştır. Avrupa Birliği Salzburg İlkeleri , TÜBİTAK Vizyon2023 Belgesi , Bologna Deklarasyonu , Avrupa Üniversite Birliği önerileri ve YÖK Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği ile uyumlu olarak geliştirilen MODES ? CBT1062/21 27 Temmuz 2007 TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP