Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Skaler ve vektörel büyüklükler K teki skaler ve vektör tanımları farklıdır. Ama bu farklılıkların belirtilmesi ile ilgili ifadeler ne ortaöğretim ne de özel dershane kitaplarında yer almamaktadır. Özellikle vektörler konusu ile ilgili anlatımlar matematikteki kavramları ile verilmektedir. Fiziksel nicelikler ile ilgili olarak kavramların anlatımlarında bir çok açıdan yanlışlıklar bulunmaktadır. Yanlış Gör. Murat Ertürk, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi kavramlarla, hatalı anlatımlarla başlanan eğitimde niceliktir. Vektörel büyüklükler: Vektör, boyu (büne yazık ki asla doğru ve iyi bir eğitim olamaz. itaplarda bulunan bu kavramlara ilişkin alıntıyüklüğü) ve yönü olan bir niceliktir. Bir vektörü beFiziksel niceliklerin (büyüklüklerin), ister skaler lar durumu ortaya koymamız açısından iyi bilirtmek için, birimi belirlenmiş bir sayıdan daha fazolsun isterse vektör, birimleri vardır. rer örnek olmaktadırlar: Lise 2 fizik ders kitalası gerekir.” Birimlerin olması fiziksel nicelikleri birbirlerinbı (2004): “Sayısal değeri ile birimi verildiği zaman, den ayırır, skaleri vektörden değil. Bu yüzden fiziksel büyüklük hakkında yeterli bilgiye sahip oluruz. Bu tür YANLIŞ OLAN NE? nicelikleri skaler ve vektörel diye ayırırken birimleribüyüklüklere skaler büyüklükler denir. Büyüklüklerin Bazı kitaplarımızdan almış olduğumuz bu anlatımnin vurgulanmasına gerek yoktur. Vektör yönü belirsayısal değeri ve birimi verildiği zaman büyüklük haklarda skaler nicelikler, doğru ve birbirine benzer şelenmiş bir doğru parçasıdır ve her niceliğin olduğu kında yeterli bilgiye sahip olamayız. Büyüklüğü (sayıkilde tanımlanmaktadır. Vektörlerin anlatımında ise gibi doğru parçasının da bir büyüklüğü vardır. Bu nesal değeri), başlangıç noktası, doğrultusu ve yönü ile dikkati çeken ortak özellik, büyüklük (bazen yanlış denle vektörün büyüklüğünün ve yönünün verilmesi ifade edilen büyüklüklere vektörel büyüklük denir.” olarak şiddeti şeklinde kullanılönem taşımaktadır. Yönü Özel dershane kitaplarından bazı örnekler: makta) ve yöndür. Üniversite ve olan bir doğru parçasının, 1. Yeni öğretim sistemine göre 10. sınıflar için bazı dershane kitaplarında ek oladoğrultusunun olmasının vurMatematikte skaler sadece ÖSS Fizik kitabı: “Skaler büyüklük: Büyüklüğü ve rak biriminin de olmasına işaret gulanmasına gerek yoktur. sayıdır. Matematikte ne skabirimi olan niceliklerdir. Vektörler: Uygulama nokedilmektedir. Bu ifadeler doğru “Doğrunun doğrultusu” yeni tası, doğrultusu, yönü ve şiddetiyle belirlenen büyüklerin nede vektörün biriminin ama eksiktir. Lise 2 fizik ders kitabir anlam taşımamaktadır. lüklere vektörel büyüklük denir.” bında yönünün, başlangıç noktaBazı kitaplarda karşılaşılan olmasına gerek yoktur. Bu 2. Özel dershane kitabı (2005): “Sayısal büyüksının ve doğrultusunun bilinmesi“vektörün başlangıç noktası” anlamda matematikteki ve filükler: Bir sayı ve bir birim ile tanımlanabilen büyüknin gerekli olmasını belirtiyor ifadesi ise, vektörel nicelikler zikteki skaler ve vektör talüklere denir. Vektörel büyüklükler: Bir sayı ve bir biama biriminin olmasını vurgulabir başlangıç ve bir uç noktası rim ile tanımlanamayan ayrıca yönlerinin de belirtilmamaktadır. Diğer kitaplarda da, nımları farklıdır. Ama bu olmaları ile kesin bir büyüklümesi gerekli olan büyüklüklere denir.” büyüklüğe ve yöne ek olarak başğe sahip olduğu için gereksiz farklılıkların belirtilmesi ile 3. Özel dershane kitabı yeni öğretim sistemine langıç noktası, doğrultusu gibi baolmaktadır. Başlangıç noktailgili ifadeler ne ortaöğretim göre ÖSS Fizik (1999): “Skaler büyüklükler: Sadece zı ekler eklenmektedir. sının ayrıca belirtilmesi uç sayısal bir değer ve birimle bilinebilen büyüklüklere ne de özel dershane kitaplaSkaler ve vektörel büyüklüknoktadan daha mı önemli olskaler büyüklükler denir. Vektörel büyüklükler: Şidler matematikte ve fizikte çok duğunu gösterir? Tabi ki harında yer almamaktadır. deti yanında yönü, doğrultusu ve başlangıç noktasıyyaygın olarak kullanılırlar. “Büyır. la belirlenebilen büyüklüklere vektörel büyüklük deyüklüğün büyüklüğü” gibi garip Matematikte kullanılan nir.”= bir ifade kullanmamak için, genel olarak, fiziğin iyi vektörler serbest vektörlerdir (taşınabilir vektör). Ya4. Yeni 4 yıllık lise programına göre, Fizik, Ünianlaşılmamasından kaynaklanan “büyüklüğün şiddeni bu vektörleri kendisine paralel olarak istenilen yeversiteye hazırlık, Okula yardımcı, Lise 1, (2006): ti” gibi bir ifade kullanılmaktadır. Matematikte büre taşımak mümkündür. Fizikte ise hem serbest hem Skaler ve vektörel nicelikler anlatılmamakta, fakat yüklüğün sayısal değeri ve fizikte ise fiziksel niceliğin de bağlı vektörler bulunmaktadır. Örneğin günlük doğal olarak, konu içinde kullanılmaktadır. büyüklüğünü veya sayısal değerini kullanmak daha hayatta kapılarımızı açıp kapatırken uyguladığımız 5. Üniversiteler için Fizik, 1.cilt, Gettys, Keldoğrudur. Matematikte skaler sadece sayıdır. Matekuvvetin momenti bağlı bir vektördür. Bağlı vektörler, Skove (çeviri1993): “Skaler büyüklükler: Skaler, matikte ne skalerin nede vektörün biriminin olmasıler yalnız doğrultusu yönünde taşınabilirler. Böyle uygun bir birim ve tek bir sayı ile gösterilebilen bir na gerek yoktur. Bu anlamda matematikteki ve fizikvektörlerin etki yaptıkları (uygulandığı) nokta ve yer çok önemlidir. Vektörün uygulandığı nokta ve başlangıç noktaları farklı şeylerdir. Bu fark ancak serbest ve bağlı vektör kavramları ile anlaşılabilmektedir ve genelde ne yazık ki kitaplarımızda bu kavramlar işSevgili Arda, lenmemektedir. Bu yıl “özlem iletisi” yazmakta geciktim; bu kısmen de olsa sağlık sorunlarına, ama özünde ilerleyehn Vektörler konusu fiziğin ve genel olarak temel biyaşıma bağlı galiba. Senin affına sığınarak sürdürüyorum. Rahmetli hocamız Prof. Suut Kemal Yetkin, limlerin en kolay, her öğrencinin ve öğretmenin (oryaklaşık 60 yıl önce (1940’larda tek partili İnönü döneminde) bir makalesinde mealen şöyle yazmıştı: taöğretim ve üniversite) en iyi bildikleri konudur. “Ne Osmanlı münevveri, ne de Cumhuriyet aydını otoriteye sınırsız hürriyet talebi dayatamamıştır. Şüphesiz ki yazarlarımız kitaplarında bildiklerini en O nedenledir ki laiklik ile şeriat arasında sıkışıp kalmıştır.” Onca yıl sonra hâlâ geçerliğini koruyan çok iyi şekilde yazmak için çalışmaktadırlar. Bilindiği gidoğru bir saptama, değerli felsefecimizden ... bi en iyi ve kesin bilgilerimiz kitaplarımızda olanlarBu yılın en önemli ve öncelikli iletisi Cumhuriyetimizindin tacirleri ve yobaz takımı yüzünden Sıdır. rat Köprüsü’nden geçtiğidir. Ama hemen kıvanç duyacağın bir hususu eklemeliyim. Son haftalarda AnBu yazıda ele aldığımız, temel konularda en iyi kara ve İstanbul’da (Sağolsunlar gazetemiz Cumhuriyet’in tetiklediği) tehlikenin farkında mısınız? Sobildiklerimiz böyle ise daha derin ve üst seviyedeki rusuna olumlu yanıt veren milyonlara gerçek Türk aydını “Sırat Köprüsü”nün cehennem ateşine düşmediğer konular hakkında bildiklerimiz nasıl olmaktaden geçebileceğimizi gösterdi Ardacığım. dır? Böyle bilgilerle çağdaş uygarlığı yakalamak ve Ben (74. baharımın heyecanı ile) pencereme astığım bayrak gölgesinde ve gururla izledim ekranlarAtatürk’ün gösterdiği hedefe ulaşmak için çabalıyodan. Ayrıca seni sevindirecek bir haberim daha var. ruz. Temel konular da bile eksikliklerimiz bulunmakFelsefe konusunda son yıllarda giderek artan bir ilgi ve heyecan gözlemekteyim gençler arasında. ta iken yüksek seviyede bilimsel çalışmalar için çabaBurda senin meslektaşlarının (özellikle, adını doğru anımsıyor isen Sayın Nuran Dirik’in) Liselerarası lamak elbette boşa olacaktır. Bu durum eğitim sisfelsefe yarışmaları düzenlemelerinin rolü de küçümsenemez. Işıklar içinde olduğuna inanıyorum. temimizin yeniden ve köklü olarak ele alınıp incelenÖzlem ve sevgilerle mesini zorunlu kılmaktadır. Sümer Gürel Skaler ve vektörel nicelik kavramlarının anlaşılmasında ortaya çıkan karmaşa ne yazık ki ders kitaplarında kendisini apaçık göstermektedir. Temel bilimlerin her alanında kullanılan bu kavramları ele alarak çok iyi anladığımızı sandığımız kavramsal bilgilerimizi sorgulamaya çalışalım. Prof. Dr. Oktay Hüseyin (Guseinov), Akdeniz Üni. Emekli,; Araş. Arda Denkel’e Yıllık Mektup! CBT1051/22 11 Mayıs 2007