Katalog

NANOTEKNOLOJİ ARAŞTIRMALARI ULUSAL NANO TEKNOLOJİ MERKEZİ: Gelecek için büyük umut ve projeler Salim Çıracı, Ulusal Nano Teknoloji Merkezi’ni kurarak, Türkiye için büyük bir gelecek düşünün temellerini atıyor. Bilkent’in bina ve DPT’nin projeye desteğiyle, yeni sanayi devriminin adı olan nano teknolojide, ülkemiz odaklı çok önemli projelerin gerçekleştirilmesi için ortam yaratılıyor. Merkezde 62 laboratuvarda, kimya, moleküler biyoloji, matematik, elektronik ve fizik’ten araştırmacılar ülkemiz için yeni teknolojik ürünler üretecek... Orhan Bursalı araştırmaların ticaretteknoloji ilişkisi kimseyi fazla ilgilendirmiyor; dünyada ise motivasyonlar farklı; araştırma sonuçlarını çok iyi dergilerde yayımlamak gerekir.. Bilime katkı yapmak tabii ki önemli.. ama bilimi teknoloji için üretemezsek başkalarının teknolojisini almak zorunda kalır ve fakirleşiriz. Örneğin cep telefonlarında kamera piksel sayısı artınca, hemen tüm telefonu değiştiren bir milletiz. Hiç üretmeden harcıyoruz... Türkiye’de teknoloji üretmek için stratejik bakış olması gerekir profesyonel araştırmaya geçmeliyiz.. herkes temel bilim yapmamalı çok fazla mühendisimizi teknolojiye yöneltmemiz gerekir. Üniversitelerde yapıyan hangi araştırmalardan ne teknolojiler çıktı, bu soruyu sormamız ve olumlu yanıt vermemiz için yeni bir organizasyon yapısına girmemiz gereker... Stanford Üniversitesi’ndeki araştırmaların yıllık toplam etki faktörü Türkiye’nin toplamından daha çok! • O zaman nano araştırmalarınızdan mutlaka bir teknoloji çıktısı bekliyorsunuz, diyebilir miyiz? Çıracı: Evet, çok yönlü araştırmalarımızın odağında bu düşünce olacak. Nano merkezinde mesela nano fotoniks dediğinizde, üzerinde o kadara çok çalışılan değişik konu var ki. Proje orijinal olabilir veya bir konuyu geliştirmek olabilr. Biz her araştırmadan bir prototip çıksın istiyoruz. Doktora ve master çalışmaları teknoloji içeren haiz bir ürün versin istiyoruz. Örneğin ABD’de bir fizik profesörü bir maddeyi nano boyutlara indirerek ona ışığı yansıtma özelliği kazandırdı ve bunu kozmetik sanayini satarak büyük gelir elde etti. Bu en basiti... bir yöntem bir prototip... Devletin de çok destek programları var. Amacımız aynı zamanda akademisyenin kendi şirketini kurması. İyi bir araştırma sonucunu istiyorsa kendisi ürüne dönüştürecek şirket kursun. ano teknoloji... yeni bir “malzeme” türünü yaratan teknolojinin adı. 21.yy. sanayisinde yeni devrim. Malzemelerin atomik davranış özelliklerinin tanınması, bu özelliklerin kullanılması veya manipule edilmesiyle, yeni ve istenilen özelliklere sahip malzemelerin, süreçlerin, ürünlerin elde edilmesi... Dergimizde, Petrol Ofisi’nin desteklediği Nano sayfasında, dünyadaki araştırmalardan bir demeti her hafta bilginize sunuyoruz. Bu alandaki araştırmalar ve ürünler, geleceğe damgasını vurmaya başladı. Belli başlı üniversiteler ve yüzlerce şirkette yapılan hem Merkez’de proje bazlı temel bilimsel hem de çalışacak profesyonel ürün yaratmaya yönelik araştırmacı istihdamı araştırmalar, nanoteknoloji ürünleri piyasasını her başlıyor. Çıracı, “araşgeçen ay yüz milyonlarca tırmacılarımız, genellikdolar büyütüyor. le doçentlik yükseltmeMüthiş bir ekonomik ve potansiyel büyüme... leri için makale yazıyor, Ülkemizde de bazı ünibunların ülkeye katkı sıversitelerimizde ve çok az fırdır; araştırmaların tişirkette nano teknoloji caretteknoloji ilişkisi araştırmaları yapılıyor. Ancak ülkemiz bu alanda kimseyi fazla ilgilendirulusal bir vizyondan yokmiyor; bilimi teknoloji sun. Bilim politikalarında için üretemezsek başkananoteknolojiye yönelik özel bir destekleme yok. larının teknolojisini alaFakat bir büyük umudu rak fakirleşiriz. Stanford büyütmeye çalışan bir yetÜniversitesi’ndeki araşkin bilim insanımız var: tırmaların yıllık toplam Prof. Dr. Salim Çıracı. Bilkent Üniversitesi Fen Edeetki faktörü Türkiye’nin biyat Fakültesi Dekanı Çıtoplamından daha çok!” racı, fizikçi. Türkiye Bilimler Akademisi üyesi. Araştırmaları dünyada ilgiyle izlenen bu bilim insanımız, 2005’den bu yana ULUSAL NANO TEKNOLOJİ MERKEZİ’ni (UNAM) oluşturuyor. Bilkent Üniversitesi yapıyı inşa ediyor, Devlet Planlama Teşkilatı projeye destek veriyor. Kimya, moleküler biyoloji, matematik elektronik ve fizik’ten 25 öğretim üyesi aynı zamanda merkezde araştırıcı.. Bu çok önemli girişim üzerine Çıracı ile yaptığımız görüşmeyi sunuyoruz. • Merkez hakkında bilgi verir misiniz? Çıracı: Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi 7 katlı binada kuruluyor, 8500 metre kare kapalı alanda 62 laboratuvarı olacak. Bina bitti, bazı laboratuvarların da kurulmasına başlandı. Bakanlar Kurulu’ndan karar çıkınca enstitü olacak. Laboratuvarlarda Taramalı Elektron Mikroskop ile malzemelerin bir çok özelliklerini yüksek çözünürlükte (0.8 nanometre) incelemek mümkün olacak. N Transmisyon Elektron Mikroskopla 0.12 nm çözünürlükle atomlar görülebilecek ve nanomalzemelerin karakterizasyonunda yeni bir çığır açılacak. FIB sistemi ile 5 nanometre çözünürlükte nanoyapıların fabrikasyonu ve karakterizasyonu yapılabilecek. Raith elektron yazıcısıyla elektronik, fotonik ve elektromekanik nanoaygıtların ülkemizde üretimi yapılabilir hale gelecek. Metreküpte sadece 100 ve 10 bin toz parçacığı olabilen 400 metre kare temiz odamız var. Nano aygıtları yapmak için bu temiz oda şart. Ayrıca nano biyoteknoloji laboratuvarlarımız da var. Bu laboratuvarlarda moleküler biyoloji kullanılarak yeni ilaçlar geliştirilecek. Özellikle kanser tedavisine alternatif ve daha ucuza ilaç geliştirmek amacındayız. Kuantum noktalar kullanılarak tedaviler geliştirmek istiyoruz; geniş kimya laboratuvarlarımızda çok amaçlı, esas olarak akıllı tekstil geliştirmek için hizmet verecek. Buralarda örneğin yüzey değiştirmek, yüzey kaplamak, sürtünmesiz yüzeyler elde etmeye yönelik çalışmalar yapılacak. • Özel, boya üretim planlarınız da var.. Çıracı: Evet mesela su tutmayan boyalar üretmeyi planlıyoruz. Sözgelimi teknelerin, gemilerin altlarına deniz hayvanların yapışmasını önleyecek boyalar. Harran ovasında sulama borularında büyük sorunlar var, sulama borularının içine zebra midyeler yapışıyor, bunlar çok fazla ürüyor. Giderek boruları tıkamaya başlıyorlar. milyonlarca lira zarar... Amacımız boruların içini, midyelerin yapışmasını önleyecek özel bir madde ile kaplanmasını sağlamak. Fiber lazerler elde edilmesi için de bir laboratuvar var. Değişik türde fiberler üzerinde çalışacağız; kanserli tümorleri kesmek, yakmak ve dağlamak için yüksek enerjiyi geçirebilen fiberler, ışığa karşı hassas fiberler, askeri kumaşlarda kullanılacak ve dışarıdan bir lazerle nişan alındığı zaman ışığın üzerinize düştüğünü haber verecek. Ayrıca akıllı tekstil için ışık saçan bir fiber geliştiriyoruz. Elbise ışıldıyor. Fotonik laboratuvarda değişik bir kaç birim olacak. Nems nano elektro mekanik sistemler üretilecek. Çok küçük, elektrikle mekaniği birbirine değiştirebi Prof. Dr. Salim Çıracı. Bilkent Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı. Araştırmaları dünyada ilgiyle izlenen Çıracı Orhan Bursalı’nın sorularını yanıtlıyor. len sistemler bunlar; bunlar muhtelif yerlerde savunma sanayinde sensörlerde kullanılabiliyor; öyle bir Nems yapıyorsunuz ki, bir bakteri geldiğinde türünü bile görebiliyorsunuz. • Yani, nano teknoloji deyince bugün elektronikten kimyaya ve biyoteknolojiye kadar geniş bir platformda herşey üretmek mümkün oluyor. Çıracı: Tabii.. tekstile kesinlikle girdik, belki ileride çimento alanına bile girebiliriz, çimentonun özelliğini değiştiren, betonu elastik hale getiren özel polimerler geliştirdik, şimdi uygulamalarına girmek istiyoruz. Bor üzerinde de çalışacağız, hidrojen depolama için. DPT’ye proje verdik. • Sizin nanoteknoloji konusuna girmeniz nasıl gerçekleşti? Çıracı: Nato’da bir bilim panelinde üyeydim, sonra bu panel nanoteknolojiye dönüştü. Nanoteknoloji konusu henüz devletler tarafından kritik teknolojiler olarak kabul edilip desteklenmeye başlanmadan önce. Fransa’da 10 Nobel ödülü sahip bilim insanı ile birlikte bir Nato atölyesi yaptık 1994 yılında; aralarında süperiletkenlik, atomik tarama tünelleme mikroskobu ve atomsal kuvvet miktroskobunu keşfeden bilimciler vardı. Şu karara varıldı: Nanoteknoloji çok önemli, Nato üyeleri temsilcileri kendi ülkelerine bu konuyu açıklasından ve bu yeni teknolojiye önem versinler!... Bu karar doğrulutusunda o tarihte ABD Başkanı Clinton’a gidildi ve o da nanoteknolojiyi öncelikli alan yaptı ve sonra da nanoteknooljide patlama yaşanmaya başladı. 2001 yılında ABD’den döndüm ve oluşumun içinde de bulundum Savunma Sanayi Müsteşarlığına bir proje verdim ve 2005 yılında DPT 11 milyon YTL kaynak ayırdı. DPT’nin 120 milyon lira kadar yatırım bütçesi vardır ve devlet üniversitelerinde bir takım büyük yatırımları finanse eder. CBT 1051/12 11 Mayıs 2007 Türkiye’de nanoteknoloji: Toplam makale sayısının nüfusa oranı CBT 1051/13 11 Mayıs 2007 • Merkeziniz nasıl çalışacak, dışarıdan proje gerçekleştirilebilecek mi? Çıracı: Bizim merkez herkesin projelerine açık. Ülkemizde kaynaklar bazen verimsiz dağıtılıyor, hocaya laboratuvar veriliyor büyük kaynaklar ayrılıyor, fakat sistem çok kötü işliyor, mesela laboratuvarın bakımını yaptıramıyor, teknik personel desteği yok, bazı aletler çok pahalı, bu aletlere de doğru düzgün sahip olamıyor ve bu yatırımlardan verimli ve etkin sonuç alınamıyor... Biz merkezi adından da anlışıldığı gibi ulusal araştırma merkezi olarak planladık. Bilim adamlarımıza • Uluslararası işbirliğiniz olacak herhalde, buraçağrıda bulunuyoruz, gelin Türkiye’nin sorunları üzeda kuralınız nedir? rinde birlikte projeler üretelim. Çalışmalarımız bu teÇıracı: Evet, fakat bu işbirliğimiz eskisi gibi veya melde olacak, Merkez’e ne alet alınıyorsa web sitemizTürkiye’de şimdiye kadar genellikle görüldüğü gibi, de ilan ediyoruz. Tekstil projelerimiz için temel bilimbaşkalarının yararına, onlara çalışır nitelikte olmayalerde güçlü hocalarımız var, ama tekstil mühendisleri cak... Mutlaka bizim kendi gizliliklerimiz olacak.. biz de başka yerlerde bulunuyor; onlarla birlikte çalışmak ne kazanıyoruz onlar ne kazanıyor, bunun daima muzorundayız. Örneğin bizim tekstil projemizin porje orhasebesini yapacağız. Başkası için tağımız Koç Üniversite’sinden Kimya çalışıyor olmayacağız. Dengeli dış bölüm başkanı İskender Yılgör. Pa“1977’de Kore’de Samilişikler yürütmek durumundamukkale Üniversitesi’nden Yüksel sung daha işin başlarınyız.. İkizler var, tekstil üzerine doktora daydı. Bizde de Tümosan Yaptığımız her şeyin teknoloyaptı ABD’de. Proje ortağımız. Proje ji olarak ülkemizin yararı gözetionaylanırsa çalışmayı dağıtacağız. vb. vardı. Fikir olarak iyi lecek. Zaten DPT’ye verdiğimiz ama ciddi planlar ve yesöz de bu. Çalışmalarımnız ülke• Teknoloji üretmek bizde neden terli eleman ve arkada da mizin refah düzeyini artırmaya geri planda; konuya bakış ve yaklaşıyönelik olacak. mımızda bir eksiklik görüyor musudestek yoktu! Kore başarBütün üniversiteleri arkadaşnuz? dı ve biz başaramadık. larmız geziyor ilkelerimizi açıklıÇıracı: Biz ülkemizde profesyonel Niye firmalarımız satılıyor ve hepsini proje bazından çaaraştırmayı henüz öğrenemedik. Bir yor, niye başaramadık, lışmaya davet ediyor. üniversitemize elektron mikroskop alınıyor, daha küçüğünü de hediye bunu sorgulamayılız. Şüp• Su borularında zebra midolarak veriliyor, bu mikroskop ancak hesiz başlıca nedeni, şiryelerini önleyecek projeden yıllar sonra devreye sokulabiliyor! ketlerimizin ve ulusumubahsettiniz. Araştırmacılarımız, genellikle doçentÇıracı: Evet bu çok önemli zun ARGE politikasının lik yükseltmeleri için makale yazıyor, bir konu, zebra midyesi sorununu bunların ülkeye katkı sıfırdır; yapılan olmamasıydı.” Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi 7 katlı binada kuruluyor, 8500 metre kare kapalı alanda 62 laboratuvara sahip. Yanda bina inşaatının 19 Aralık 2006 yılında çekilen, yukarıda ise 1 Nisan 2007 tarihinde çekilen tamamlanmış resmi çözmek için BilkentHarran Üniversitesi ve Devlet Su İşleri birlikte çalışıyoruz, gerekirse başka üniversiteden de ortak alacağız. Biz bunun için bir boya veya yüzey bulabilirsek Harran ovasında yapılacak yer altında sulama tesislerinin ömürleri uzayacak. Yoksa 5 10 yılda, yaptığınız yeraltı sulama yatırımlarını yenilemek zorunda kalacaksınız. Sorun yeni görünmeye başladı; bu midyeler baraj kapaklarını ve vanaları da tutabiliyor, türbinlerin kanatlarına yapışabiliyor, işletmeyi zor durumda bırakıyor. Bunu önlemek için öyle plastik borular geliştireceksiniz ki midye tutunamayacak. Şefik Süzer var projenin başında. • Merkez’de bir kısım proje yürüyor öyleyse.. Çıracı: Şimdiden 25 proje var. Bir kısmı Tübitak’tan destek aldı, Sağlık Bakanlığı projeleri var. Ameliyatlarda kullanılan tıbbi cihazlara o kadar çok para harcanıyor ki, cihazların pek çoğu iyi bir kaplama ile daha uzun ömürlü ve kaliteli hale gelebilir ve sarfiyatı azaltılabilir; ve biz bu tür cihazları burada da üretilebilecek bir duruma getirmek istiyoruz. Ülkemizde üretilenlerle işbirliği halindeyiz. Lazerle ilgili projelerimiz var. DPT ile tekstil, sürtünmesiz yüzey için boyaların geliştirilmesi, gemi yüzeyleri için boya, yüzey modifiye edilerek sertleştirilmesi projelerimiz var. Sivil savunma amaçlı, nano aygıt projemiz var, çok küçük sensörler yapılmasını istiyoruz. Antraks molekülünü uyarıcı amaçlı, kanser tedavisi ve ilaçla ilgili yeni moleküler bazlı ilaçların üretimini hedefliyoruz. Bir de malzeme bilimi ve nanoteknoloji lisans üsYazının devamı arka sayfada NANOTEKNOLOJİ ARAŞTIRMALARI