Katalog

Bir Fizik Nobel Ödülü’nün iki farklı öyküsü B u yıl Fizik dalında Nobel ödülü Mikrodalga Ardalan Işınımındaki (MAI) sıcaklık dalgalanmalarını bulan George F. Smoot ile John C. Mather’e verildi. Bu yazının amacı, COBE projesinin başındaki George F. Smoot’un, bulguyla ilgili bilimsel dergilerde ve popüler bilimsel kitaplarda yazdıklarını okuyucuya sunmak. Önce bilimsel dergilerde: "COBE DMR haritaları (bkz. Şekil) yönbağımlılığı (anisotropy) DT / T ~ 6x10 – 6 düzeyinde olan yapılar sergiler. Bu yapılar, tanısı yapılmış tüm sistematik yanılgılardan farklı ve büyüktür. Buradaki kritik nokta, bu yapıların gökadaya mı, gökada ötesine mi yoksa kozmik mikrodalga ardalan ışınımına mı ait olduğudur... En ekonomik hipotez haritadaki yapıların MAI’na ait olduğu yönündedir. MAI’daki yönbağımlılıklar olarak yorumlandığında bu sonuçlar, hemen hemen tüm ölçeklerde yoğunluk tedirginliklerini öngören enflasyonist evren modellerini sınar". (George F. Smoot et al., Astrophysical Journal Letters, Vol. 396, L1 – L5, 1992, Sept. 1 Popüler bilim kitaplarında: "Mikrodalga Ardalan Işınımındaki (MAI) sıcaklık dalgalanmalarının gerçek olduğunu göstermemiz durumunda, Büyük Patlamayla yaradılış gerçeğine daha da yaklaşacağımızı biliyorduk. Bu sıcaklık dalgalanmalarının büyüklüğünü saptamamızla birlikte yaradılışın nasıl olduğuna ilişkin bilgi sahibi olacaktık" (George F. Smoot & Keay Davidson, Wrinkles in Time, William Marrow & co. Inc., NY, June 1993, p. 275). "Tüm bu çalışmalar sırasında ben, eğer enflasyonist Büyük Patlama doğruysa sıcaklık dalgalanmalarının nasıl görünmesi gerektiği konusunda öykünümler (simulations) yapıyordum. Yaradılış anındaki kuantum dalgalanma larının ürünleri olan sıcaklık dalgalanmaları hemen hemen tüm boyutlarda görülmeliydi... çağımız evreninin tohumlarına ve yaradılışın imzası olan bu ilk çağların sıcaklık dalgalanmalarına büyülenmiş bir biçimde baktığımı anımsıyorum" (agy). "MAI’daki sıcaklık dalgalanmaları bulgusundan önce evrenin başlangıcı ve tarihine ilişkin bilgilerimiz dört gözleme dayanıyordu: 1) gece gökyüzünün karanlık oluşu (Olbers aykırıkanısı (paradox) – ERP); 2) hafif element bollukları; 3) evrenin genişlemesi; 4) şiddetli bir yaradılıştan arda kalan MAI’nın varlığı (agy, s. 283). "Yaradılıştan sonraki 300.000 yılda zamanın dokusunda ortaya çıkan sıcaklık dalgalanmalarının bulgusu, bu entelektüel soyut yapıdaki beşinci sütun oldu. Bu bulgu bize, geçen 15 milyar yılda gökadalardan süper gökada kümelerine dek tüm ölçeklerdeki yapıların nasıl oluştuğuna ilişkin bilgi sunar" (agy). "...MAI’daki sıcaklık dalgalanmaları kozmolojinin kutsal yemek masası (Holy Grail)". "HD Ready" nedir? apon mühendislerinin Yüksek Tanımlı Televizyon (HDTV) üzerine 80’li yıllarda başlayan araştırmaları üzerinden 25 yılı aşkın bir süre geçti. Günümüzde düş gibi algılanan bu teknolojiyle yayın yaşamını sürdüren, ülkemizde olmasa bile oldukça fazla kanal bulunuyor. Beyaz eşya dükkanlarının vitrinlerini süsleyen çeşit çeşit, boy boy plazma ve LCD televizyonlar alıcılarını bekliyor. Bir çoğunun üzerinde de "HD READY" yazısını görmekteyiz. Peki nedir bu "HD READY"? 90’lı yıllar ile birlikte analog yayıncılık yerini sayısala bıraktı. Artık kristal netliğinde görüntü ve DVD kalitesinde ses, salonlarımızı dolduruyor. Plazma ve LCD televizyonlarda, HD teknolojisinin belli standartlarının kullanıldığını ve çeşitli testler sonucu firmaların bunu garanti ettiğini doğrulayan bir çeşit belge "HD READY" logosu. Bu logo, Avrupada yayınlanan tüm HD yayınlara uygun olduğunu ve HDMI (High Definition Multimedia Interface) girişinin bulunduğunu belirtmektedir. Televizyonlara bağlı DVD okuyucularından gelen sayısal ses ve görüntü sinyalleri bağlantı kabloları ve iletilme biçimi nedeniyle televizyonumuza analog olarak ulaşır. Televizyonda ise yeniden sayısala dönüşür. Bu işlem görüntü ve ses üzerinde kayıplara neden olmaktadır. Oysa televizyonumuzun HDMI girişi bulunuyorsa, analog dönüşüm gerçekleşmez yayın doğrudan televizyona ulaşır ve görüntü/ses kayıpları da oluşmaz. Günümüzde, özellikle de Avrupada "HD READY" logosu bulunmayan televizyonların satışı pek olası gözükmüyor, bizde henüz HD yayın olmasa bile yakın gelecekte başlayacağını varsayarak, şimdiden önlem almakta yarar var. J Ülkemizde bir doğa harikası: Dumanlı karst kaynağı Yeryüzünün tek ağızdan boşanan en büyük kaynağı! M CBT 1033 / 17 5 Ocak 2007 anavgat çayı üzerindeki Oymapınar Barajının göl alanında Dumanlı karst kaynağı, yer küremizdeki bilinen tek ağızdan boşalan en büyük kaynaktır. Zaman zaman, sanayide 50 m3 ve ortalama 30 m3 su boşaldığı ölçülmüştür. Oymapınar barajı ile ilgili yapılan jeolojik, ve hidrojeolojik çalışmalar sırasında, Dumanlı kaynağının besleme alanı çeşitli yöntemlerle araştırıldı. Yüzeyden beslenmesi dışında Göller bölgesinden, özellikle Beyşehir ve Suğla göllerinden yeraltı karst sistemiyle beslendiği, boya deneyleri ve izotop araştırmalarıyla saptandı. T. Aygen ve mağara araştırma ekibi tarafından, çok zor arazi koşullarına rağmen, Dumanlı yeraltı nehrine girilerek Çam Dağının altında, Jura ve Kretase dönemlerine ait, çok kalın kireçtaşlarında oluşmuş büyük yeraltı gölleri ile çok karmaşık bu karst sisteminin bir kısmı keşfedilebildi. Toros dağlarının bu en büyük ve en karmaşık karst sisteminin boşalma ağızlarından biri olan Dumanlı kaynağı, baraj inşaatı tamamlanınca, yavaş yavaş Oymapınar gölünün suları altında kaldı. Baraj gölü dolarken, yeraltı nehrinin, daha üstteki erime boşluklarından boşalmağa başladığı gözlendi. Bu olağanüstü doğa harikası, Oymapınar barajında su tutulmağa başladığı 1983 yılından beri, göl sularının yaklaşık 120 metre altında, gözlerden saklandı. Ancak, o yıllarda Oymapınar barajının 20 yıla yakın süren çok ayrıntılı arazi incelemelerine katılan yerbilimcilerin, mühendislerin, yerli ve yabancı uzmanların hafızalarında veya saptayabildikleri fotoğraf, slayt, video...vb. görüntülerde, E.İ.E. İdaresi ve DSİ’nin arşivlerinde yerini aldı.