Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Çevre bilim ve teknolojilerinde yüksek bilimsel üretim Bu incelemede ülkemizde, Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanındaki araştırma potansiyeli ve bilimsel üretim değerlendirilmektedir. Bu tür bir araştırmanın anlamlı bir biçimde yapılabilmesi için (i) somut verilere dayanması; (ii) bu verilerin bir bilimsel kıyaslama düzeyi (benchmarking) oluşturması ve (iii) kendi içinde tutarlı bir çalışma alanı ile sınırlandırılmış olması zorunludur. Derin Orhon*, Özlem Karahan, Aslı Çığgın İstanbul Teknik Üniversitesi,* dorhon@ins.itu.edu.tr yapıldığı görülüyor. İncelenen birimlerde 2005 yılı sonu itibarı ile toplam 1780 yayına 7066 atıf aldığı saptandı. Yayın ve atıfların değişik parametreler bazında yapılan kurumsal değerlendirmesi ile ilgili sonuçlar Tablo 1’de özetlendi. Tabloda öğretim üyesi sayısı 10’un üzerinde ve altında olan birimler ayrı gruplarda toplandı. Yayın sıralamasında İTÜ 474 yayınla ilk sırada. 215 yayınla Dokuz Eylül Ün. ve 184 yayınla Boğaziçi Ün. arkadan geliyor. Bu üç kurumun yayın sayısı toplam yayınların yaklaşık %50 sini oluşturmakta. Bu verilerden öğretim üyesi başına düşen ortalama yayın sayısı sırasıyla İTÜ’de 15.8, ODTÜ’de 13.6 ve Boğaziçi Ün.’de 12.3. 7066 SCI kaynaklı atfın 2012’sının İTÜ yayınlarına verildiği görülüyor. Benzer şekilde, Boğaziçi Üniv. yayınları 1307 ve ODTÜ yayınları da 984 atıf aldı. Bu verilere göre, öğretim üyesi başına Boğaziçi Ün.’de 87, ODTÜ’de 82 ve İTÜ’de 67 ortalama atıf düşmektedir. Ayrıca bu üç kurumda 20’nin üzerinde atıf alan yayın sayısı toplamı 56. Bilimsel üretimin h faktörü ile değerlendirilmesi Nature dergisinde1 ortaya atıldıktan sonra, CBT’de ülkemiz bilim insanları için kapsamlı değerlendirmeler 2,3,4 yayınlandı. Bilindiği gibi, h faktörü bir bilim insanının yayınlarının aldıkları atıflara göre sıralanması ardından her bir yayının atıf sayısına eşit ya da yüksek yayın sayısı ile belirlenmektedir. İncelemede, h faktörü öğretim üyesi bazındaki değerlendirme ile birlikte kurumların yayınları için de hesaplanmıştır. Tablo 1 hem kurumlardaki öğretim üyelerinin h faktörü ortalamasını hem de her birimin h faktörünü vermektedir. Buna göre, İTÜ ve Boğaziçi Un.’nin h faktörü 20, ODTÜ’ninki de 17 olarak hesaplandı. CBT1033/20 5 Ocak 2007 ncelemede, SCI yayınları ve atıflar temel parametreler olarak seçildi ve değerlendirmelerde bu iki parametre ya da bunlardan türetilen değişik ölçüt ve göstergelerden yararlanıldı. Bilimsel yayın akademik etkinlikleri yansıtan en anlamlı parametrelerden biridir. Üretilen bilginin ilgili bilim çevreleri tarafından dikkate alındığı, değerlendirildiği ve kullanıldığı da kanıtlanmalıdır. Dolayısıyla, yayınlara yapıÇevre Bilimleri ve lan atıflar üretilen bilimsel Teknolojisi bilimsel verilerin diğer bilim insandeğerlendirmelerde ları tarafından nasıl algılandığını yansıtan bir başka genelde göz ardı akademik gösterge niteliğini edilen bir alandır. taşır. Yöntem: Çevre BilimleSomut veriler bu ri ve Çevre Teknolojisi, alanın Türkiye’nin Çevre Mühendisliği alanıbilimsel üretimdeki nın iki temel ana bilim dalısaygın konumunu dır. Bu nedenle, "çevreci" ve "çevre bilimci" kavramlarıgösteriyor. nın çok değişik yönlere çekiştirilmekte olmasına karşın, bilimsel temel esas alınmak suretiyle inceleme üniversitelerimizin Çevre Mühendisliği Bölümleri ile lisansüstü eğitim veren Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Çevre Mühendisliği Bölümü, Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü ve sadece çevre alanında bilimsel çalışmalar yürüten TÜBİTAKMAM Kimya ve Çevre Enstitüsü’nün Çevre Grubu’ndan oluşan 33 birim üzerinde yürütüldü. Birimlerin öğretim üye ad ve sayılarına kendi internet sahifelerinden ulaşıldı. TÜBİTAKMAM akademik bir kurum olmadığından ilgili birimin araştırıcı kadrosu dikkate alındı. Yayın ve atıf değerlendirilmesi 2005 yılı sonu itibarı ile yapıldı ve sadece SCI (SCI expanded) kapsamındaki yayınlar tarandı. Bu amaçla, incelenen birimlerde halen görevli olan her öğretim üyesi için (TÜBİTAKMAM için araştırıcılar) SCI veri tabanında (ISI 2006) o birimin adresini taşıyan kişisel yayınlar ve bu yayınlara verilmiş atıflar saptanmış, daha sonra ortak yayınlar elenmek suretiyle birimlerin yayın ve atıf listeleri oluşturuldu. İ SON ÜÇ YILLIK YAYIN Toplam SCI yayınları değişik yıllarda kurulmuş bulunan birimlerin birlikte değerlendirilmesi için sağlıklı bir parametre olmayabilir. Bu nedenle, daha anlamlı bir bilimsel kıyaslamaya imkân vermesi bakımınTablo 1. SCI Yayınları ve Atıfların Kurumsal Değerlendirmesi dan birimlerim son üç yıldaki Toplam Top Top(20032005) SCI yayınları tayayın/ lam lam 20nin randı ve sonuçlar Tablo 2’de Öğretim atıf/ Atıf/ üstünde Öğretim Topözetlendi. Tablo 2’deki verileİlk ya Üyesi ÖğreTop Atıf alan Birim Üyesi/ lam tim Toplam yın ta(Araştıre göre son üç yılda Çevre Bih fakYayın Birim Araştırıcı Atıf Üyesi lam Yayın rihi rıcı) törü Sayısı limleri ve Teknolojisi alanınÖğretim üyesi sayısı 10 ve üzeri olan birimler da toplam 822 SCI yayın yaİTÜ 30 474 1975 15.8 2012 67.1 4.2 21 20 pıldı. Başka bir bakış açısı ile ODTÜ 12 163 1976 13.6 984 82.0 6.0 14 17 bu alandaki yayınların yaklaBoğaziçi 15 184 1989 12.3 1307 87.1 7.1 21 20 Dokuz Eylül 22 215 1990 9.8 944 42.9 4.4 9 14 şık % 46’sının son üç yılda yaİstanbul 10 58 1985 5.8 103 10.3 1.8 1 3 pıldığını saptıyoruz. İTÜ’yü Gebze 14 80 1996 5.7 179 12.8 2.2 0 8 104 yayınla Dokuz Eylül Fırat 11 50 1997 4.5 115 10.5 2.3 0 6 Marmara 14 59 1990 4.2 167 11.9 2.8 0 7 Üniv. ve 61 yayınla Boğaziçi Atatürk 16 67 1993 4.2 260 16.3 3.9 2 9 Üniv. takip etmekte. Cumhuriyet 10 41 1993 Yıldız 13 47 1986 Tübitak 11 38 1995 Ondokuz Mayıs 11 27 1992 Kocaeli 12 24 2001 Toplam/Ortalama 201 1527 Öğretim üyesi sayısı 10'un altıda olan birimler Pamukkale 1 9 2005 Balıkesir 2 14 1994 Selçuk 7 32 1992 Mersin 8 33 1997 Uludağ 7 28 1999 Hacettepe 5 18 1998 Süleyman Demirel 6 20 1994 Sakarya 8 24 1995 Sütçü İmam 2 5 1999 Anadolu 5 12 1995 Çukurova 7 15 1997 Zonguldak Karaelmas 5 10 2002 Erciyes 2 4 2002 Akdeniz 6 11 1995 Niğde 2 3 2001 Fatih 4 5 2003 Harran 7 7 2003 Trakya 5 3 2002 100. Yıl 1 0 Toplam/Ortalama 90 253 Genel Toplam/Ortalama 291 1780 4.1 3.6 3.5 2.5 2.0 7.6 63 113 111 156 25 6539 1 53 43 60 70 29 19 91 2 15 88 9 15 18 3 4 6 1 0 527 7066 6.3 8.7 10.1 14.2 2.1 32.5 1.5 2.4 2.9 5.8 1.0 4.3 0 1 0 1 0 70 0 0 0 2 1 0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 2 0 0 0 9 79 4 5 7 7 3 YAYIN VE ATIF DÜZEYİ VE ANLAMI Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanındaki SCI yayınları ve bu yayınların almış oldukları atıfları daha iyi değerlendirebilmek için bunları gerek Türkiye genelinde, gerekse yer aldıkları üniversitelerde somut parametrelerle kıyaslamak gerekir. ISI verilerini hazırlayan Thomson Scientific’in bölge direktörü Sally Peters’e atfen 2005 yılında Hürriyet gazetesinde yayımlanan verilere göre6, 1994–2005 yılları arasında Türkiye adresli 65.126 bilimsel makale toplam 184.991 atıf aldı. Buna göre, makale KURUMSAL DEĞERLENDİRMESİ Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanında faaliyetlerini sürdüren 33 birimde 2005 yılı sonu itibariyle toplam 291 öğretim üyesinin görev yaptığı belirlendi. Bu alandaki ilk SCI yayınının 1975 yılında İTÜ’de 9.0 7.0 4.6 4.1 4.0 3.6 3.3 3.0 2.5 2.4 2.1 2.0 2.0 1.8 1.5 1.3 1.0 0.6 0.0 2.8 6.1 1.0 26.5 6.1 7.5 10.0 5.8 3.2 11.4 1.0 3.0 12.6 1.8 7.5 3.0 1.5 1.0 0.9 0.2 0.0 5.9 24.3 0.1 3.8 1.3 1.8 2.5 1.6 1.0 3.8 0.4 1.3 5.9 0.9 3.8 1.6 1.0 0.8 0.9 0.3 2.1 4.0 1 4 4 3 5 3 2 6 1 2 7 2 3 2 1 2 2 1 0