Katalog

Ord. Prof. Süreyya Tahsin Aygün için... Bir Anı, Bir Not: Cumhuriyet Bilim Teknoloji, veteriner hekim olarak bizleri gönendiren onurlu bir anımsatmaya kucak/sayfa açtı. Açmakla kalmadı, Doç. Dr. Mustafa Çetiner’in "Hakkı yenen bir Türk bilimci!" (7 Temmuz 2006) yazısı, beni elli yıl öncesine de götürdü. Muzaffer İlhan Erdost, Veteriner Hekim V eteriner Fakültesi öğrenci derneğinin yayın organı Evrim’i (yanılmıyorsam) 195253 öğrenim döneminde, yayın kolu başkanı olarak yönetiyordum. Dergide yer alan yazılar yazın ve sanat ağırlıklıydı. Benim yönetimimdeyken ustalardan Ataç’ın, gençlerden Cemal Süreyya’nın (o zaman "Süreya" değil "Süreyya"ydı), Orhan Duru’nun, yani bizlerin, bu dergide ürünleri yayımlanıyordu. Ne var ki, veteriner hekimliğin olduğu kadar, kırsal alanın ve hayvancılığın sorunları, deneme ile, öykü ile, şiir ile bir arada gitmiyordu. Bu eksikliği gidermek için Durum adlı bir gazete çıkarmaya başlamıştık. Bilim Teknoloji’nin boyutlarında, sanırım sekiz sayfalık bir gazeteydi Durum. Süreyya Tahsin Aygün’ün derslerini izleyenler anımsar. Aygün hoca, hayvansal protein ile zihnin/beynin gelişmesi ve çalışması arasındaki ortak bağı bize ilk açıklayandı, ya da biz, bunu, ilk kez Aygün hocamızın ağzından öğreniyorduk. İş yaşamında, ticarette ve benzer alanlarda girişkenlikleriyle, başarılarıyla öne çıkan "Karadeniz uşağı" ile "Kayserili"lerin zekâlarının Anadolu insanının ortalamasının üstünde olmasını, birinin daha çok balık, ötekinin pastırma yapımından arta kalmış hayvansal ürünler yemiş olmasıyla açıklar, bugün gündelik gazete haberleri arasında yer alan bu bilgiler, bizim, düşünme, arama ve araştırma ufkumuzu açardı. Daha fazla hayvansal protein tüketilmesini kolaylaştırmak amacıyla, Durum gazetesinde bir soruşturma başlatmış, bu arada domuz üretilmesinin olanakları ve yararları üzerine hazırladığımız soruları, Prof. Aygün’e de vermiştik. "Yanıtlarını alabilir miyim" düşüncesiyle, Aygün hocanın kürsüsünün olduğu binaya gittiğimde, çıkış kapısında karşılaşmıştım. Konuyu açtım; durdu, baktı bir süre. Birlikte yürüdük. "Benim yarama parmak bastınız!" dedi, yavaş konuşuyordu. "Yara"sını da açıverdi: Cumhuriyetin ilerleyen yıllarında İstanbul civarında bir domuz çiftliği kurduklarını, ama burada çalıştıracak işçi bulmakta güçlük çektiklerini, kapatmak zorunda kaldıklarım anlattı. "Daha sonra, dedi, bir merinos çiftliği kurduk, çalışmaya gelenler birkaç günden fazla kalmadılar burada. Nedeni de, merinos koyunlarının başlarını domuz başına benzetmiş olmalarıydı." Sorularımıza verdiği yanıtları yayınlamış olmalıyım. Bende Durum’un hiçbir sayısı olmadığı için verilen yanıtları şu anda bilmekten uzağım. Ama bizim Cumhuriyet ülküsüyle geliştirdiğimiz "proje"mizin, daha önce de, koyu bir gelenek ve inanç duvarıyla kuşatılmış olduğunu oracıkta anlamış, heyecanımız, düşünsel planda da pörsümüştü. Bu, anım. Notum ise "mikrop"la ilgili. Süreyya Hoca, denek hayvanlarını steril fanuslarda geliştirmeye çalıştıklarını anlatmıştı bir dersinde. Çok sıradan bir şeymiş gibi anlatıyordu. Amaçları bünyeye hiç mikrop girmemiş denekler elde et mek, ve bu denekler üzerinde çalışmak ya da bu deneklerden sağladıkları sıvı ya da katı dokulardan serum, aşı ya da başka çalışmalar için yararlanmakmış. Ne var ki denekler yaşamamış, ölmüşler. Bir daha, bir daha, bir daha denerler, ama steril fanuslarda denekleri yaşatmak olanaklı olmaz. 0 zaman amaçları dışında bir başka doğa yasası bulgulayacaklardır: MİKROPSUZ CANLI YAŞAMAZ. Doğanın diyalektiğini bu denli derinliğine açıklayan bir bulguya ulaşılmamıştır sanırım. Bütün olmasa da hemen hemen bütün hastalıkların nedeninin “Hemen hemen bütün etkeninin "mikrop" olduğu hastalıkların nedenibilgisiyle donanımlı bütün nin etkeninin ‘mikrop’ sınıf, hepimiz, canlının mikolduğu bilgisiyle doropsuz yaşayamayacağını nanımlı bütün sınıf, duyduğumuzda, şaşkınlığıhepimiz, canlının mikmızı gizleyememiştik. ropsuz yaşayamayaAygün hocanın anlattığına göre, bu bulgularına, cağını duyduğumuzda, uluslararası bilim dünyasınşaşkınlığımızı dan uzun süre yanıt alamazgizleyememiştik.” lar. Çünkü çok heyecanlıdırlar, bulgularını bilim dünyasıyla paylaşmak duygularıyla doludurlar. Altı ay sonra mı, iki yıl sonra mı şimdi tam çıkaramıyorum ilk yanıt Japonya’dan gelir: evet, mikropsuz canlı yaşamıyor. Ardından hemen bütün üniversiteler, enstitüler aynı sonuca varacak, aynı heyecanı paylaşacaklardır. Bugün çok basit gibi görünen, çok önemli bir vargıyı, bilimsel bulguyu, mikropsuz canlı yaşamaz doğa yasasını sanırım bilim dünyası biliyor, ama bunu Veteriner Hekim Süreyya Tahsin Aygün’ün bulguladığını sanırım bilmiyorlar. 0.27 0.48 0.72 CBT1033/21 5 Ocak 2007 başına ortalama atıf oranı 2.84’dür. Oysa Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanı için tüm yayınlar dikkate alınarak hesaplanan atıf/makale oranı 4.0 düzeyindedir (Tablo 1). Öğretim üyesi sayısı 10’un üzerinde olan 14 kurum için aynı oran 4.3 değerine yükselmektedir. YÖK’ün ÖSYM’ye dayalı olarak verdiği bilgilere göre7, üniversitelerimizde 2004/2005 yılı itibarı ile 11381 profesör, 5456 doçent ve 14461 yardımcı doçent olmak üzere toplam 31298 öğretim üyesi var. Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanındaki 291 öğretim üyesi ise, toplamın sadece % 0.9’unu oluşturuyor. Benzer şekilde, Ulakbim verilerinden8, 2005 yılında, tüm endekslerde Türkiye adresli toplam 16.266 yayın gözükmekle birlikte, genelde bu sayının, basılı kaynak özü, bibliyografya, mektup, vb. her türden yayını kapsamakta olduğu göz ardı edilmektedir. Bu türden yayınlar ayıklandığında, 2005 yılı itibarı ile, 13.830 makale, 208 inceleme/eleştiri ve 145 tartışma olmak üzere, toplam 14.183 Türkiye adresli bilimsel yayın saptanmakta. Buna göre, 2005 yılında öğretim üyesi başına ortalama bilimsel yayın sayısının ancak 0.53’tür. Bu parametre çok düşük bir bilimsel üretkenlik düzeyini yansıtıyor. Bilimsel yayınları inceleyenlerin Türkiye’nin konumunu bu parametreye göre yeniden değerlendirmeleri isabetli olur. Oysa aynı parametre, Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanı için, 2003–2005 arasındaki üç yıllık dönemde tüm birimler Tablo 2. Kurumların 2003 – 2005 Dönemindeki SCI Yayınları Birim Birim Yıllık Yayın Sayısı/ Öğretim Öğretim Toplam Yayın Üyesi (Araştırıcı) (20032005) Üyesi/ Araştırıcı (2003 ÇevreBilim Üniversite Genel leri Dalı 2005) Değerlendirme Öğretim üyesi sayısı 10 ve üzeri olan birimler İTÜ 30 166 1.84 Dokuz Eylül 22 104 1.58 Gebze 14 59 1.40 ODTÜ 12 49 1.36 Boğaziçi 15 61 1.36 Fırat 11 31 0.94 0.73 Cumhuriyet 10 26 0.87 Atatürk 16 34 0.71 Marmara 14 28 0.67 İstanbul 10 20 0.67 Kocaeli 12 20 0.56 Yıldız 13 20 0.51 Ondokuz Mayıs 11 16 0.48 TÜBİTAK 11 12 0.36 Toplam/Ortalama 201 646 1.07 Öğretim üyesi sayısı 10'un altıda olan birimler Pamukkale 1 9 3.00 Uludağ 7 24 1.14 Mersin 8 25 1.04 Selçuk 7 21 1.00 Balıkesir 2 5 0.83 Niğde 2 5 0.83 Hacettepe 5 12 0.80 Sütçü İmam 2 4 0.67 Sakarya 8 15 0.63 Süleyman Demirel 6 11 0.61 Erciyes 2 3 0.50 0.62 0.40 0.99 0.85 0.71 0.45 0.52 0.34 0.58 0.50 0.28 0.52 0.58 0.43 0.34 0.69 0.40 0.33 0.31 0.74 dikkate alındığında ortalama 0.94 (yayın/öğretim üyesi.yıl), 10’dan fazla öğretim üyesi çalışan birimlerde ise 1.07 (yayın/öğretim üyesi.yıl) düzeyine ulaşmakta. İTÜ’de son üç yılda öğretim üyesi başına düşen yıllık ortalama bilimsel yayın sayısı 0.62 iken Çevre Bilimleri ve Teknolojisi alanında bu parametre % 297 oranında daha yüksek bir değer olan 1.84 düzeyine ulaşmaktadır. Aynı oran Dokuz Eylül Ün. için % 395, Boğaziçi Ün. için % 191 ve ODTÜ için % 160’tır. Bundan sonraki bölümde aynı alandaki kişisel değerlendirmelere yer verilecek. Teşekkür: Bu yazıya temel teşkil eden veriler D. Orhon’un İTÜ’de vermekte olduğu "Scientific Writing in Environmental Sciences" adlı lisans üstü dersinin dönem ödevi olarak derlendi, daha sonra yazarlar tarafından değerlendirildi. Yazarlar, çalışmayı yürüten Şenem Teksoy, Burak Karacık, Tolga Tezgel, Özlem Ataç, Ayşegül Nuhoğlu ve Hande Gürsoy’a teşekkür eder. Kaynaklar 1Hirsch, J.E., An index to quantify an individual’s scientific output, http://arvix.org.physics/0508025 2Doğan, M., Araştırıcıların bilimsel başarıları ve hfaktörü, CBT, 976/8, 3 Aralık, 2005. 3Doğan, M., Tüm bilimciler başarı listesi, CBT, 985/6, 4 Şubat 2006 4Doğan, M., Bilim ve bilimsel başarının değerlendirilmesi, CBT, 994/6, 8 Nisan 2006 5Üniversitelerde SCI + SSCI + AHCI'te yayımlanan yayın istatistikleri, http://www.yok.gov.tr/yayinistatistikleri.htm 6Hürriyet Gazetesi, 15, 26 Haziran 2005. 7http:/yok.gov.tr/OSYM/yayınlar/süreli yayınlar/2004/5Bl. 110. 8http:/arama.ulakbim.gov.tr/wos/index 9Okay, A., Jeoloji mühendisliği bölümlerinin nesnel bir karşılaştırılması, CBT, 947/10, 14 Mayıs 2005. TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP