Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Türkiye’de Evrim Kuramı öğretimi üzerine tartışma ve öğretmenler... 147 öğretmenle anket: "Evrim kuramı konusundaki görüşünüz nedir?" sorusuna verilen yanıtlara göre biyoloji ve fen bilgisi öğretmenlerinin yarıdan fazlası, evrim kuramını ya tam olarak ya da hiç benimsemiyor.. R. Nazlı Somel(*), Mehmet Somel(**); Prof. Dr. Mine Göğüş Tan(***); Prof. Dr. Aykut Kence (****) anlı türlerin evrimi ve bu olguyu açıklayan kuram, her ne kadar fen bilimlerinde merkezi bir konuma sahipse de, evrim konusunun bilimsel önemi Türkiye’de fen eğitiminde büyük ölçüde görmezden gelinmektedir. Kullanılan ders kitapları ve müfredat, son 30 yıldır Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) evrim kuramına son derece soğuk yaklaştığını belgelemektedir (bkz. Kutu). Öte yandan evrim kuramının dini inançlara zarar veren, temelsiz ve ideolojik bir görüş olduğunu savunan kimi muhafazakâr gruplar, evrim kuramını ve eğitimini Türkiye’de bir toplumsal tartışma konusu haline Türkiye’de evrim getirmeyi başarmışlardır. Türkiye’de fen bilgisi kuramı eğitimini ve biyoloji dersi öğretgeliştirmek için ne menleri, program doğrulyapılmalı? Öğrettusunda evrim kuramı konusunu anlatmakla yümenleri evrim kurakümlüdür. Peki bu öğretmı konusunda daha menler bahsi geçen ortamdan nasıl etkilenmekdonanımlı kılacak, tedirler? Burada Ankaçalışmalar yapılması ra’da görev yapan 147 öğgerektiği ortadadır. retmen ile gerçekleştirilen bir anket çalışmasının sonuçlarından yola çıkarak, bu soruyu cevaplamaya çalışacağız . C GENÇ ÖĞRETMENLER EVRİMDEN UZAKLAŞIYOR Anketteki "Evrim kuramı konusundaki görüşünüz nedir" sorusuna verilen yanıtlara göre, biyoloji ve fen bilgisi öğretmenlerinin yarıdan fazlası, evrim kuramını ya tam olarak ya da hiç benimsememektedir (Şekil 1). Şıklar içerisine yer alan "kanıtlanamama" vurgusu, özellikle seçilmiştir. Bu vurguya yaratılışçıların çeşitli metinlerinde sıkça rastlanmaktadır. Ayrıca bu şıkkı işaretleyen bazı öğretmenlerin de sözlü olarak evrim kuramının inançları ile çeliştiğini belirttikleri not edilebilir. Dolayısıyla öğretmenlerin önemli bölümünün yaratılışçı metinlerden etkilendikleri söylenebilir. Evrime karşı tavır ile öğretmen profilleri arasında ilişki ilginçtir. İlk olarak, öğretmenlerin öğrenimleri sırasında evrim konusunda ders almış olup olmamaları ile evrim konusundaki görüşleri arasında istatistiksel bir ilişki bulunmamaktadır. Bunun iki nedeni olabilir: Birincisi, öğretmenlerin aldıkları evrim konulu derslerin içeriklerinin eksikliğidir. Nitekim ankete katılan öğretmenlerden biri, üniversitede aldığı evrim dersinde kaynak olarak Kuran’ın kullanıldı ğını belirtmiştir. İkinci olası nedense evrim karşıtı propagandanın öğretmenler üzerinde, alınan eğitime oranla daha etkili olmasıdır. Alınan derslerin aksine, öğretmenlerin hizmet süreleri ile evrime ilişkin görüşleri arasında ise istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmaktadır (Şekil 2). Hizmet süresi, 20 yıl ve üstü olan öğretmenlerin % 55’i evrimin, canlılığın çeşitliliğini açıklayan temel bir kuram olduğu görüşünde iken, bu oran hizmet süresi azaldıkça düşmektedir. Bu durumun, 20 ve daha fazla yıl çalışmış olan öğretmenlerin lise ve üniversite eğitimlerini 1980 darbesi öncesinde tamamlamış olmalarından kaynaklanmış olması muhtemeldir. Zira Türkiye’de 1980 öncesinde evrim kuramı, sonrasına oranla çok daha sınırlı muhalefetle karşılaşmakta, fen liselerinde kullanılan modern biyoloji programları ve ders kitaplarında biyolojinin tüm konuları evrimci bir bakış açısı ile sunulmaktadır. Daha genç öğretmenlerin ise 1985 sonrası yoğun evrim karşıtı propagandadan etkilendikleri tahmin edilebilir. Aynı dönemde moleküler biyolojinin gelişimi ile birlikte evrimsel biyoloji dalının büyük mesafe katetmiş olması ise ironik bir durumdur. EVRİM KONUSUNDAKİ GÖRÜŞLERİNİZ NELERDİR? Canlıların çeşitliliğini açıklayan temel bir kuram: %46.9 Geçerli olabilir ama tam olarak kanıtlanmamıştır:%38.1 Bilimsel olarak geçerliliğine inanmıyorum: %9.5 İnançlarımla çeşitliliği benimsemiyorum: %2.0 Fikrim yok: %2.7 nun denk geldiği dönemde okulda öğrenci bulunmadığını dile getirmiştir. Bu sonuçlardan iki çıkarsama yapılabilir: Birincisi, öğretmenlerin evrim konusundaki görüşlerine paralel olarak, konunun işlenişi ve programdaki yeri konusundaki öğretmen görüşleri de ciddi bir çeşitlilik taşımaktadır. İkincisi, beriki soruya verilen yanıtlar, evrim konusunun daha etkili biçimde işlenmesini tercih eden öğretmenlerin çoğunlukta olduğunu göstermektedir. Bu sonuç, evrimi tereddütsüz benimseyen öğretmenlerin oranının yarıdan az olması ile çelişkili durmaktadır. Dolayısıyla, "evrimin tam olarak kanıtlanmamış olduğu" görüşünü belirten öğretmenler arasında belli bir oranın, konuyu şahsi olarak daha iyi anlamak ve anlatmak konusunda hevesli oldukları çıkarsanabilir. EVRİM KURAMI MÜFREDATTA NASIL YER ALMALI? EVRİM ANLATMAK ZORLAŞIYOR Öğretmenlerin %68’i, evrim kuramı konusunun davranışlarını öğrencilerine kazandırmada sorun yaşadığını ifade etmiştir. Bunun nedenlerinin başında (%43) öğrencilerin konuyu dini inançları ile çelişkili bulmalarını göstermişlerdir. Ayrıca öğrencilerin evrim kuramı hakkında başka görüşler edinmiş olmaları da sıkça dile getirilmiştir (%22). Biyoloji öğretmenleri (%76), fen bilgisi öğretmenlerine (%57) oranla Bu sorusuya verilen yanıtlar iki karşıt tavrı yansıtmaktadır. "Evrim daha ayrıntılı biçimde işlenmeli" (%43) en çok işaretlenen şık olurken, bunu "evrim yaratılış ile birlikte okutulmalı" (%35) takip etmiştir. Öğretmenlerin %9’u "yaratılış"ın, %2’si ise evrim kuramının müfredattan kaldırılması taraftarıdır. Ankette yalnızca biyoloji öğretmenlerine yöneltilen bir Evrim kuramı bugün ilköğretimde 8. sınıf fen bilgisi dersinin, ortaöğretimsoru, evrim konusude (lisede) ise sadece fen dalı öğrencilerinin takip ettiği son sınıf biyoloji nun lise sondaki bidersinin bir konusudur. 20052006 öğretim yılının fen bilgisi kitabı, evrim yoloji dersinin son kuramını anlatmak için gerekli temel bilgilerden hiçbirini içermemektedir. konusu olmasını tasLise biyoloji kitabı ise bunların yarısını içermektedir; öte yandan bu kitapvip edip etmedikleri ta evrim kuramından önce yaratılış görüşü yer almaktadır. (Yaratılış hakkındadır. Öğretmenlerin %71’i bu görüşü lise biyoloji müfredatına 1985 yılında girmiştir ve bilgimiz dahilinde durumun uygun olbu Türkiye’ye has bir durumdur). Asıl önemlisi, 1990’da evrim lise son madığını belirtmeksınıfın son konusu haline getirilmiştir. Bu dönemde öğrencilerin çoğuntedir. Bu öğretmenluğu okula devam etmemektedir. ler ağırlıkla, konu Türkiye’de evrim kuramı eğitimine kısa bakış CBT1018/20 22 Eylül 2006