Katalog

gencbilimci@hotmail.com Denizlerimizin bekçileri Yaklaşık 100 milyon yıldır dünyanın ev sahipliğini yapan türlerden biri de deniz kaplumbağalarıdır. Sayıları her geçen gün azalan deniz kaplumbağalarının yumurtladığı kumsalların çoğu koruma altına alınmıştır. ünyada yaşayan 8 tür deniz kaplumbağası vardır. Bütün Akdeniz havzasında bir çok kumsalda yumurtlaD yan deniz kaplumbağalarının iki türü olan Caretta caretta (iribaşlı denizkaplumbağası) ve Chelonia mydas (yeşil kaplumbağa) ülkemiz kıyılarında 20 kumsala yumurta bırakırlar. Dişi deniz kaplumbağaları, yumurtadan çıktığı kumsala geri dönerek yumurtlar. Kimi zaman aynı kumsala dönebilmek için kilometrelerce yüzmek zorunda kalabilir. Hayatının tamamını suda geçiren deniz kaplumbağaları karaya sadece yumurtlamak için çıkarlar. Deniz kaplumbağaları denizlerde yaşamlarını sürdürebilmelerine yardımcı olan yüzgeçlere ve yassı bir kuyruğa sahiptirler. Ama akciğerle solunum yaptıklarından aralıklarla suyun üstüne çıkmak zorundadırlar. YUMURTADAN ÇIKIŞ SERÜVENİ Dişi deniz kaplumbağaları kumsalda güvenli buldukları yere bir çukur kazarak yaklaşık 100 yumurta bırakır ve denize geri dönerler. Artık tehlike çanları çalmaya başlar. Bazı alanlarda insanlar meraktan, köpek ve tilki gibi hayvanlar da yumurtalarla beslenmek için çukuru kazarlar. Kurtulabilen yavrular yaklaşık 4560 gün sonra yumurtadan çıkmaya başlarlar. Caretta yavrularının boyu yaklaşık 5 cm’dir. Mümkün olduğunca aynı anda yumurtadan çıkmaları gerekir ki yaşama şansları yüksek olsun. Yumurtadan çıkan yavrular hızla parıltısından tanıdıkları denize doğru ilerlerler. Eğer kıyıda ışıklı otel, lokanta veya bir ev varsa deniz zannederek o tarafa ilerleyebilir ve sonuçta ölürler. Güneşin sıcağından kavrulmamak için gece çıkan yavruları bekleyen bir diğer tehlike ise yengeçler ya da deniz kuşları tarafından avlanmaktır. Denize ulaşmayı başarabilenlerin bir kısmı da balıklara yem olur Böylece 100 yumurtadan geriye kalan sadece bir veya iki yavrudur. YUVALAMA KUMSALLARINDA ALINAN ÖNLEMLER • Kumsala gece giderseniz sessiz olun. (Dişi kaplumbağa varsa ürkütmemiş olursunuz) • Denize ve kumsala çöp veya naylon torba atmayın (Özellikle naylon torbayı çok sevdikleri bir yiyecek olan deniz anası zannederek yer ve boğulurlar) • Kumsaldan yaklaşık bir millik deniz sahası içinde sürat motoru kullanmayın. (Nefes almak için suyun üstüne çıkması gereken kaplumbağalar bu hızlı araçlardan kurtulamaz) • Kumsalda şemsiye dikmeyin veya uyarıları dikkate alın. (Bir yuvanın üzerine dikebilirsiniz şemsiyenizi!) • Kuyu kazmayın, köpeğinizi başıboş bırakmayın • Yavruları elinize alarak denize siz bırakmayın (Yavruların büyüdüklerinde tekrar bu kumsalı bulabilmeleri için denize kendi başlarına ulaşması gerekir) • Kumsaldan görülen tüm ışıklar perdelenmeli ve ateş yakılmamalıdır. Neden, niçin, nasıl? KURU ÜZÜMLER GEREKEN MALZEME: Su Şeffaf bir bardak Kuru üzümler Yemek kaşığı 2 yemek kaşığı kabartma tozu 2 yemek kaşığı sirke Kabın üçte ikisini su ile doldurun. İçine kuru üzümleri atın. Kabartma tozunu da katarak eriyinceye kadar karıştırın. Ardından sirkeyi katın. NELER OLUYOR? Önce, suya kuru üzümleri attığınızda üzümler sudan ağır olduklarından dibe çöktüler. Suya kabartma tozu ile sirkeyi ekleyerek karbon dioksit gazı elde ettiniz. Bu gaz suda hava kabarcıkları yaptı. Ve bu kabarcıklar kuru üzüm tanelerinin etrafına yapıştı. Hava kabarcıkları üzümlerin yukarı taşınmasına yardım ettiler. Tıpkı birer can simidi gibi onları sudan daha hafif bir çembere alarak suyun üstüne çıkmalarını sağladılar. Suyun üstüne çıkınca hava kabarcıkları havaya karışarak üzüm parçalarından ayrıldı ve üzümler tekar sudan ağır hallerine dönerek suyun dibine çöktüler. DüşünEğlen 2. Uçmaktan çok koşan kuş hangisidir? a. Saksağan b. Flamingo c. Deve kuşu 4. Bir mıknatısın uçlarına ne ad verilir? a. Kutup b. Artı c. Eksi GEÇEN SAYININ ÇÖZÜMÜ: 1c, 2b, 3c, 4a 1. Mezozoik zamanda dünya hangi iklimin etkisindeydi? a. Sıcak b. Ilık c. Soğuk 3. Gezegenlerin güneş etrafında dönerken izledikleri yola ne denir? a. Yörünge b. Koordinat c. Elips Türkiye kıyılarındaki yumurtlama kumsalları: Deniz kaplumbağalarının üreme dönemi MayısEkim ayları arasındadır. Akdeniz kıyılarımızda yumurta bıraktıkları 20 kumsal: Ekincik, Dalyan, Dalaman, Patara, Kale (Demre), Kumluca, Çıralı, Tekirova, Belek, Kızılot, Demirtaş, Gazipaşa, Anamur, Göksu Deltası, Alataş, Kazanlı, Akyatan, Yumurtalık, Samandağ’dır. Türkiye’deki değişik kumsallarda farklı gruplar tarafından izleme ve koruma çalışmaları yürütülmektedir. Deniz kaplumbağalarının korunması için yapılan çalışmalara katılmak isterseniz: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı; T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye)’den bilgi alabilirsiniz. CBT 1006/24 30 Haziran 2006 www.wwf.org.tr