Katalog

ASTRONOMİ Temmuz ayında zengin bir gökyüzü 4 Temmuz’da Güneş Yer’e en uzak ve Ay Spicayı örtecek 5’inde Ay–Jüpiter yakınlaşması 13’ünde Ay–Uranüs buluşması 14’ünde Uranüs Ay tarafından örtülecek 22’sinde Mars–Regulus buluşması 23’ünde Ay–Venüs buluşması 27’sinde Mars, Ay tarafından örtülecek ve göktaşı yağmuru Hasan H. Esenoğlu, Astronom Dr., İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi; Assist. Prof., King Saud University College of Science Department of Physics and Astronomy (esenoglu@istanbul.edu.tr) üneş, gökyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle ilerleyerek 22 Haziran–20 Temmuz 2006 tarihleri arasında 29 gün boyunca İkizler (Gemini) takım yıldızında ve 21 Temmuz–10 Ağustos 2006 tarihleri arasında 21 gün boyunca da Yengeç (Cancer) takım yıldızında kalıyor. Ocak’tan itibaren Aralık ayına kadar yıl boyunca sıralı takım yıldızlar şöyle: 1–Yay (Sagittarius), 2– Oğlak (Capricornus), 3– Kova (Aquarius), 4– Balıklar (Pisces), 5– Koç (Aries), 6– Boğa (Taurus), 7– İkizler, 8– Yengeç, 9– Aslan (Leo), 10– Başak (Virgo), 11– Terazi (Libra), 12– Akrep (Scorpius) ve 13– Yılancı (Ophiuchus). Ayın ortasında 15 Temmuz’da Güneş’in yükselerek en tepeye çıktığı öğlen saat 13:10 olup bulunduğu burç İkizler takım yıldızıdır. Gün aydınlığında yıldızlar ve dolayısıyla İkizler burcu görülemez. Güneş batımından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde hava kararınca doğuda yükselerek ilk gözlenen burç Yay olup ancak bu şekilde öğle saatinde Güneş’in hangi burçta olduğunu yukarıdaki sıralı listeden Yay burcundan itibaren geriye sayarak anlayabiliyoruz… Yer’in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yarısında saat 24’te Güneş’in gün ortasında yer aldığı İkizler takım yıldızındaki yerinde (meridyenimizde) bu sefer artık Yay burcunu görürüz. Yer dönerken aynı zamanda yılda yaklaşık 50 yay saniyesi kadar bir salınım da yapar. Yer’in bu salınımı bizden çok uzaklardaki nokta kaynak görünümlü olan yıldızların da uzayda yer değiştirmesine sebep olur... Burçlar da yıldız olduklarına göre onların da yer değiştirmesi gerekir... Bu yüzden alışık olunan İkizler burcunun 22 Mayıs–21 Haziran arasındaki eskide kalmış tarihleri yerine güncel tarihleri olan 22 Haziran–20 Temmuz 2006 ve Yengeç burcunun 22 Haziran–22 Temmuz eski tarihleri yerine de güncel tarihleri olan 21 Temmuz–10 Ağustos 2006 yazıldı... Ayrıca, Temmuz ayında Güneş’in bulunacağı İkizler ve Yengeç burçlarının yer değişimleri ne kadar sürer? İşte yanıtı: Sırasıyla yaklaşık 2130 ve 1450 yılı bulmakta. İnsan ömrü ile karşılaştırıldığında burçların bu yer değişimleri oldukça uzun süreler görünümünde, öyle ki birkaç on kuşak geçmesi gerekiyor… Buradan, güncel burç tarihlerini kullanarak doğulan tarihteki burcun bir ömür değişmediğini söyleyebiliriz... G Güneş 2006 yılı içinde Yer’e 147 milyon km ile en yakın konumuna 4 Ocak’ta Kış mevsiminde ulaşmıştı, 152 milyon km ile de en uzak konumuna 4 Temmuz saat 02’de ulaşacak. Yaz aylarında Güneş Yer’e en uzak olurken hava sıcaklığındaki artış demek ki Güneş’in Yer’e yakın–uzak oluşu değil Güneş ışığının Yer’e dik gelmesi etken... Ay Temmuz ayı boyunca Ay’ın evreleri resimde gösterildi. 2006 yılının yedinci ayına ait takvim gibi de kullanılabilecek olan bu gökyüzü takvimine göre Ay, İlk dördün evresine 3’ünde akşam saat 19:37’de ulaşır ve bu evre yaklaşık saat 21–24 arasında görülür. Tam dolunay evresine 11’inde sabah saat 6:02’de girer, dolunay Güneş’in batımına yakın akşam 20:39’da doğup yine Güneş’in doğumuna yakın sabah 5:25’de batacağından tüm gece görülür. Son dördün evresine de 17’sinde saat 22:13’de ulaşır ve gece yarısından sonra başlamak olmak üzere sabah Güneş doğuncaya kadar görülür. Yeniay evresine ise 25’inde sabah saat 7:31’de girer. Yeniay dolunayın tersine Güneş’le birlikte sabah saat 5:40’de doğup akşam da 21:01’de batacağından artık gece görülmez. Son dördün ve ilk dördün evrelerinin daha iyi tanınması için resimde doğu (D) ve batı (B) yönleri de belirtildi. 13 Temmuz’da Ay Yer’e en yakın konumda olacak, dolunaya yakın evrede bulunacağından da büyük görünecek, tıpkı Mars’ın Yer’e en çok yakınlaştığında görünümünde yaşanan artış gibi. Bu durum da ölçekli olarak resimde verildi. Ay’ı GÖKATLAS Temmuz ayının gök atlasını içeren ve 15 Temmuz akşamı saat 22 itibarıyla görülebilecek gezegenler (resimde sürekli yarım daire çizgi ile gösterilmiş olan Güneş hattının üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekilde verildi. Bu gök atlası yardımıyla gökyüzaü seyredilirken atlas gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırılarak bakıldığında gece gökyüzündeki görünüm ile tamamen örtüşür. Fark sadece gözlemlenebilen yıldız sayılarında ortaya çıkar: büyük kentlerde olduğu gibi gökyüzüsü parlak olan yerleşimlerde daha az yıldız gözlemlenirken, ışık kirliliğinden uzaklaştıkça yıldızların görünümü de artar öyleki çok yıldızlı gökyüzünde bilinen takım yıldızları bulmak bile güçleşir. Büyükayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi, dünyanın dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla farkedilecek. Yaz mevsiminin (Haziran–Temmuz–Ağustos) bu ikinci ayında gökyüzünde görülebilecek takım yıldızlar da şöyle: Kanatlı At (Pegasus), Balıklar, Zincirli Prenses (Andromeda), Kraliçe (Cassiopeia), Samanyolu, Kahraman (Perseus), Kral (Cepheus), Kova, Arabacı (Auriga), Boğa ve Koç. gözü kamaştırmadan rahat gözlemleyebileceğimiz tarih aralıkları ise şöyle: 1–2, 18–21 ve 29–31 Temmuz arası. Bu tarihlerde Ay’ın en az yaklaşık bir saat ve yukarısı olan gözlem zamanları da saat görüntüsü ile resimde belirtildi. Gezegenler: ilginç görünümleri Mars dolunayda, Merkür hilalde ve Venüs de şişkinay evrelerinde görülecekler. Ay, Spica’yı örtecek: 4 Temmuzda saat 19’da Başak takım yıldızının en parlak yıldızı Spica ilkdördüne yakın evredeki Ay tarafından örtülecek. Örtülme başlangıcı olan saat 19’da gün ışığından örtülme olayının başlangıcı görülemeyecek. Örtülmeden çıkış ise akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 20:45 civarında görülebilecek. Her iki cisim güney tarafta ufuktan 35 derece kadar yüksekte Başak takım yıldızında görülecek. Ay’ın arkasında kalacak olan Spica’nın parlakılığı +1.2 kadir olacağından örtülme olayı teleskopsuz çıp CBT 1006/14 30 Haziran 2006