Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Üniversiteler bünyesinde ‘Bölgesel Gelişme Merkezleri’ Üniversitelerin bulundukları bölgelerin beceri, buluşçuluk (inovasyon) yeteneği vb. gibi özellikleri ile üniversitenin niteliği arasındaki etkileşimin oluşturacağı denge, toplumsal gelişme üzerinde olumlu etki yaratacaktır. Prof. Dr. Burhan Çuhadaroğlu Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Trabzon; burhan@ktu.edu.tr niversitelerin iç mekanizmasını oluşturan eğitimöğretim, araştırmageliştirme ve topluma hizmet görevleri, aynı zamanda toplumsal gelişmenin de temel unsurları olarak bilinir. Üniversitelerin gelişme süreçlerinde bu unsurlar birer aşama olarak göz önüne alındığında, topluma hizmet aşaması tamamlayıcı bir unsur olarak görünmektedir. Topluma hizmet esas olarak; rutin uzmanlık hizmetlerinin dışında, üniversitenin bulunduğu bölgenin gelişmesi ile ilgili orijinal projeler üretmek şeklinAvrupa Birliği tarafın de algılanmalıdır. Bu bağlamda görevini yerine getidan TR90 bölgesi adı rebilmiş üniversite için, kualtında sınıflandırılmış rumsal gelişmesini tamamolan Artvin, Rize, Trab ladığı ve köklü bir kurum zon, Gümüşhane, Gire durumuna geldiği söylenebisun, Ordu illeri ile ilgili lir. Günümüzün toplumsal olarak hazırlanmış gereksinimlerinin karşılanolan Doğu Karadeniz ması açısından bakıldığında Bölgesel Kalkınma bilgi ve teknoloji üretimiPlanı (DOKAP), çerçe nin önemi çok açıktır. Üniversitelerin uzun yıllardır vesindeki 53 proje, bölgenin gelişmesi ko eğitimöğretim ve araştırmageliştirme ağırlıklı olanusunda devletin resrak yürütmekte oldukları mi bir politika oluştur görevleri, günümüzde topluduğunu gösteriyor. ma hizmet ağırlıklı olmak üzere planlanıyor. Üniversitelerin bulundukları bölgelerin beceri, buluşçuluk (inovasyon) yeteneği, vb. gibi özellikleri ile üniversitenin niteliği arasındaki etkileşimin oluşturacağı dengenin, toplumsal gelişme üzerinde olumlu etki yaratması çok yüksek bir olası Ü mektedir. Örneğin University of California (Berkeley) bünyesinde yer alan Institute of Urban and Regional Development (IURD); kendi öğretim elemanları ve öğrencilerinin, kentsel ve bölgesel gelişme ile ilgili ve gelişme konusundaki ilgili hükümet politikalarının etkilerini inceleyen araştırmalarını desteklemektedir [2]. IURD tarafından yürütülmekte olan bazı araştırma konuları; sürdürülebilir gelişme, alternatif ulaşım araçları, kentsel gelişmede bilgi teknolojileri kullanımı şeklindedir. Western Carolina University’de bulunan Center for Regional Development (CRD) bir araştırma ve topluma hizmet merkezi olarak; kamu politikaları analizleri ve uygulamalı araştırmalar, doğal kaynakların korunması ve stratejik gelişme planları gibi faaliyetler yürütmektedir [3]. University of Newcastle upon Tyne bünyesinde yer almakta olan Centre for Urban and Regional Development Studies (CURDS) 1977 yılında kurulmuş olup, kent ve bölgelerin ekonomik ve sosyal gelişmeleri üzerine disiplinlerarası çalışmalar yürütmekte ve yayımlamaktadır [4]. CURDS bünyesinde yürütülmekte olan programlar arasında Avrupa Topluluğu Komisyonları, OECD, çeşitli hükümet birimleri ve yerel yönetimler ile ilgili çalışmalar yer almaktadır. halen gerçekleştirilme aşamasındadır. Ancak büyük bir çoğunluğu üzerinde henüz bir çalışma yapılmadı. Projelerin önemli bir kısmı, belirli bir araştırma ve geliştirme çalışması gerektiriyor. Uygulama aşamaları ise üniversiteler, merkezi yönetim, yerel yönetimler ve sivil toplum örgütleri (STÖ) ile önemli ölçüde işbirliğini gerektiriyor. Bu bağlamda kurumsal gelişmişlik açısından yetkin durumda olan üniversitelerimiz, kurumsal anlamda sahip olduğu potansiyele dayalı olarak bölgesel kalkınma projelerine önemli katkı sağlayabilirler. BÖLGESEL GELİŞME MERKEZİ Bölgesel gelişme; içeriğinde birçok disiplinin yer aldığı ve farklı uzmanlık alanlarının ilgi alanına giren konularda inceleme yapmayı gerektiren bir kavramdır. Çağdaş dünyanın gerektirdiği teknolojik, ekonomik, politik ve stratejik koşullar gibi çok yönlü bakış açısı ile ele alınması gerekir. Üniversitelerin sahip olduğu dinamiklerin, bulunduğu bölge ile bütünleşmesi ve kamusal bir yarar şekline dönüşmesi, üniversite bünyesinde belirli bir "Bölgesel Gelişme MerkeziBGM"nin uygun bir şekilde yapılanması ile sağlanabilir. Bölgesel gelişme kavramı belirli bir yerleşim biriminde yaşam düzeyini yükseltme ve yaşamı kolaylaştırma yönünde temel ilkeleri göz önüne alacağından; öncelikle ele alınacak yerleşim biriminin doğal yapısı ve kaynakları, üretim özellikleri, insan özellikleri, coğrafik konum vb. parametrelerin detaylı olarak analiz edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla sosyal bilimler, mühendislik bilimleri ve bölge planlama ağırlıklı olmak üzere çeşitli disiplinlere ait uzmanlardan oluşan bir birime gerek vardır. Bölgesel gelişme merkezi; yürütecek olduğu araştırmageliştirme ve uygulama projeleri için, ilgili disiplinlerden bilgi (uzman) ve donanım yönünden destek görmelidir. Merkezin yürüteceği projelerden elde edecek olduğu bilgi birikiminin, üniversitenin DOKAP ÖRNEĞİ Ülkemizde gelişme ile ilgili planlar ve politika geliştirme konusunda yapılan çalışmalar DPT’nin beş yıllık kalkınma planlarında somutlaşır. Beş yıllık kalkınma planlarının makro hedefler üzerinde yoğunlaşması ve stratejik hedefler içermemesi gibi nedenlerden dolayı, her dönemde bu planlara bağlılık yüzdesi son derecede düşük kalmıştır. Kalkınma planlarının bölgesel özellikler üzerinde geliştirilmesi ve uygulanabilir düzeyde detaylara inebilmesi kapsamında ele alınan bölge kalkınma planlarının, son yıllarda önemli ölçüde artış gösterdiği gözleniyor. (GAP, DAP, DOKAP, Kızılırmak vb). Avrupa Birliği tarafından TR90 bölgesi adı altında sınıflandırılmış olan Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun, Ordu illeri ile ilgili hazırlanmış olan Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Planı (DOKAP), bölgenin gelişmesi konusunda devletin resmi bir politika oluşturmuş olduğunu ve genel planlamalar içerisine bölgeyi de almış olduğunu göstermektedir [5]. DOKAP raporunda yer alan 53 adet proje; araştırma, geliştirme ve uygulama aşamalarının çeşitli kombinasyonlarından oluşmaktadır. Ortaya konulmuş olan projelerden birkaçı gerçekleştirilmiş veya CBT1031/20 22 Aralık 2006 Şekil 1. Üniversitebölge dinamik etkileşimi [1] lıktır (Şekil 1). Özellikle son yıllarda dünyanın belirli üniversitelerinde bölgesel gelişme ile ilgili yeni birimler kuruldu, bu birimlerde çeşitli ölçeklerde projeler üretil Şekil 2. Bölgesel gelişme merkezi işleyiş şeması