Katalog

ENERJİTEKNOLOJİ ‘Güneşten soğuk su elde etmek çok heyecan verici’ Çalışmalarını uzun yıllardır Almanya’da sürdüren Türk bilim adamı Dr. Ahmet Lokurlu, yakıt girdisi olmadan güneş enerjisiyle soğutma yapan bir sistem geliştirdi. Parabolik Güneş Kolektörlerinden (Parabolic Trough CollectorsPTC) yararlanan sistem, enerji maliyetlerinin giderek arttığı, enerji kaynaklarının tükenmeye yüz tuttuğu ve çevre kirliliğinin iklimleri değiştirecek boyutlara vardığı çağımızda, büyük bir ilgiyle karşılandı ve çok sayıda ödüle layık görüldü. Reyhan Oksay Ahmet Lokurlu, dergimizle yaptığı söyleşide, hobi olarak başlayan bu uğraşının bilim dünyasında "Çevre Oskarı" olarak adlandırılan ödüle uzanan öyküsünü anlattı. Bugün geldiği noktayı yılmadan çalışmasına, risk almaktan çekinmemesine ve hedefe kilitlenmesine bağlayan Dr. Lokurlu, "Prensi bulmak için kaç kurbağayı öptüğümü hatırlamıyorum" diyor. CBTGüneş enerjisi ile soğutma sistemi kurma fikri nasıl gelişti? Ahmet Lokurlu Güneşten soğuk su elde etmek çok heyecan verici fikirdi. Bu fikrin ürün haline dönüşmesi tam 10 yılda gerçekleşti. Bu konuyla ilk başlarda hobi olarak ilgilenmeye başlamıştım. Bu yeni sistem nasıl olmalıydı? Sistemin kullanılabilmesi için ekonomik olması gerekiyordu. Var olan siste ‘Dr. Orhan Pamuk’un Nobel Ödül törenindeki konuşmasını dinledim ve çok etkilendim. Pamuk, yılmadan, cesaretinizi kaybetmeden, koşturarak çalıştığınız zaman ortaya bir şeyler çıkarabileceğinizi söyledi. Ben bu fikre tamamen katılıyorum. min özelliklerini araştırdım; yeni sistemin nasıl olması gerektiğini düşündüm. 1998 yılında hem tekniğini hem de ekonomisini kavramıştım. Bu konuyu Almanya’da bildiri olarak sunduğum zaman tahminlerimin üzerinde pozitif bir tepki aldım. Bu fikri ürüne dönüştürmeye ne zaman karar verdiniz? Aldığım pozitif tepkiler beni farklı bir şekilde düşünmeye sevk etti. Bir kere enerji konusunda büyük bir sıkıntı vardı ve ilgi büyüktü. Fikir giderek kafamda somutlaştı; hobi olmaktan çıktı, ticari bir boyuta ulaştı. Almanya Jülich Araştırma Merkezi’ne transfer oldum. İşe alınma koşullarından biri de bu konuyu ticari olarak geliştirmekti. 1999 yılında Solitem adında bir firma kurdum. İki Alman ortak aldım. Bir mühendislik bürosu gibi çalışıyorduk. Yaptığımız analizlerde sistemin çok yavaş çalıştığını gördük. Güneş doğduktan sonra verim almak 4 saati alıyordu. İlk sistemlerin verimi çok düşüktü ve ekonomik değildi. Sonunda geldiğimiz noktada ne yaptığımızı, nereye gittiğimizi sorguladık. ‘Bu fikir CBT 1031/12 22 Aralık 2006 CBT 1031/13 22 Aralık 2006 ler iyi de, ne işe yarıyor?’ diye birbirimize sormaya başladık. Verimi yükseltmemiz gerekiyordu. Bu işi ya bırakacaktık ya da ekserjisi (enerjinin başka bir şekle dönüşebilme kavramı) daha yüksek olan bir sisteme dönüştürecektik. Yüksek sıcaklıklara çıkmalıydık. Bu sıcaklıkları dönüştürme makinesi o sıralarda yoktu. Sistemi kurarken ne gibi zorluklar yaşadınız? Geçenlerde Orhan Pamuk’un Nobel Ödül törenindeki konuşmasını dinledim ve çok etkilendim. Pamuk, yılmadan, cesaretinizi kaybetmeden, koşturarak çalıştığınız zaman ortaya bir şeyler çıkarabileceğinizi söyledi. Ben bu fikre tamamen katılıyorum. Biz de var olan sistemleri araştırmakla işe başladık. Parabolik güneş kolektörü kullanan bir güç santralı örneği görmek için Kaliforniya’ya gittik. 6 metrelik paraboller gördük. Ancak bu güç santrali sistemleri çok büyüktü. Koskoca çöllere devasa sistemler kurmuş olduklarını görmek bizi oldukça heyecanlandırdı. Dönüşte uçakta kendi kolektörlerimizi geliştirmeye karar verdik. Bunları çatılara yerleştirecektik. Büyük tesislerin çatıları bomboş. Diğer bir boş alan da park alanlarının üzeri. Üretim aşamasında hangi ülkeyi tercih ettiniz? Ben Türkiye’den geliyorum, Türkiye’de bir şeyler yapalım dedim. 2001’de Türkiye’ye geldik. Ancak burada mali destek bulamadık. Türkiye’de sermaye birimi yok. Yatırım yapacak kişilerin beyni uygun değil; beyni olanların parası yok. Kimse bu konulara yatırım yapmak istemiyor. Tatil dönemlerimin tümünü burada geçirerek kaynak aradım. Sürekli iki ülke arasında gidip geldim. Almanya’da destek bulabildiniz mi? Bu aşamada hayır. Türkiye’de ne yaptınız? Türkiye’de ortaklar bulduk. Solitem Türkiye’yi kurduk. Bunlara kaynak bulmam gerekiyordu. Büyük kredilere ihtiyacımız vardı. Almanya’da kredi almak çok zordur. 100 birim harcıyorsunuz, .size 30 birim para veriyorlar. Önce harcamanız gerekiyor. Ne kadar uğraştığımızı size anlatamam. Maaşımı ipotek ettim. Almanya’daki ortaklarım (%5 ve % 20 payı olan iki ortak) kredi başvurusu aşamasında geri planda kaldılar. O nedenle tüm riski ben üstlendim. Onlar koşuşturma işini üstlendiler. Bu işi iyi yapıyorlar. Bankaya sunduğum tek şey iyi bir CV ve maaşımdı. Üretime nerede başladınız? Hem Almanya’da hem Türkiye’de. Alman Havacılık Merkezi’nden uzmanlarıla çalışıyoruz; knowhow almak için bir sürü paralar gerekti. Üretime geçtik. Çok hızlı çalıştık. Türkiye’de kolektörleri üretenler parabol ile daireyi karıştırdılar. Ankara’da OSTİM’den destek alıyoruz. Bütün testler yapıldı. Fokuslama yapamıyoruz. 2002 yılında buhar tesisi kurduk. TUI –dünyanın en büyük turizm şirketlerinden biri şirketi bize büyük destek verdi. TÜBİTAK’a başvurduk; destek verdiler. 2003 yıDr. Fritz Richards (Sağda) ve Or. Ahmet Lokurlu Sarıgermepark’taki İberotel lında sistem kuruldu. 2004 yılında PROF. için kurulan sistemin önünde. hizmete sunuldu ve dünyaya duyuruldu. Bu olay bir sürü yerde duyuldu. mezdim ki, Japonya’da aynı yıl iki ödül birden ala2004 yılı bizim çıkış yılımız oldu. cağımı. Bu arada hiç unutamadığım bir olay yaşadık. Toplam 8 uluslararası ödül aldınız galiba? 2003’ün sonunda yeni bir kolektör üretimi için AlEvet. Ama kaçırdıklarımız aldıklarımızdan damanya’da proje başvurusunda bulunduk. 120 bin ha fazla. Bir sürü adaylıklar, kongre davetleri, siyası Avro kredi gerekiyordu. 60 bin Avro eksikti ve zapartilerden davetler. Ama politika bana göre değil. manımız çok kısıtlıydı.. 40 bin Avro’yu bir kişiden Bundan sonraki projeleriniz nedir? aldık. 20 bin Avroya ihtiyacımız vardı. Tam bu sıBundan sonra işimiz daha zor. İşler tahminlerirada RIO (Resource Input Optimizer) Yaratıcılık mizden daha fazla büyüdü. Şimdi ben bilim etiği ile Ödülü’nü aldık. Bu projeyi böylece aldık. Ödül töuğraşıyorum. 2. doktora çalışmamın konusu antroreni Aachen’de yapıldı. Daha sonra şansımız açıldı. polojik sabitlerin biyolojik kökenli mi yoksa kültüNisan 2005 tarihinde Tokyo’da Dünya Enerji Oskarel kökenli mi olduğunu araştırıyorum. Yani genlerı’nı aldık. Aynı yıl Nagoya’da "Global 100 Eco rimizin ne kadar tutsağıyız? Beni en fazla rahatlatan Tech Award" ödülüne layık görüldük Hiç düşüneuğraş bu. Sürekli okuyorum; okudukça rahatlıyo rum, enerji topluyorum. Endüstrinin proses buhar ihtiyacını karşılayabiBu iki konu birbirinden çok farklı değil mi? liriz. Tekstil, gıda, kimya vb.. Tam tersi. Bu iki konu birbirine çok yakın. İnaGüneşin az olduğu ülkelerde bu sistem nasıl nılmaz ilgisi var. Yaptığımız her şeye bir mazeret uyçalışacak? duruyoruz. Yaptığımız şeylerin ne kadar ayırdındaGüneş olmayan ülke yok. Güneş az olabilir. yız? Bir şeyi yaparken insanların şekillenmesinde Ama yine de yararlanabiliriz. genetiğin payını araştırıyorum. Son dönemdeki Bu enerjiyi depolayabiliyor musunuz? araştırmalarım sonucunda genetiğin payının daha Bizim sistemimizde güneş enerjisi içeriği yüksek fazla olduğunu görüyorum. Evrimde tesadüf var. olduğu için küçük hacimli depolarda çok büyük Ama sonraki proseslerin oluşumları tesadüf değildir. enerji –kızgın su depoluyoruz. Türkiye ile ilgili yeni projeleriniz? Piyasadaki konumunuz nedir? Birkaç projemiz var. Görüşmelerimiz sürüyor. Çinliler gelinceye kadar şimdilik bu konuda teFinans kaynağı çok önemli. Türkiye’de dünyaya kiz. Dünyada bir Çinli korkusu var. Çin’e gittiğimizoranla riziko kapitalleri çok düşük. Proje finansman de beni çok büyük bir törenle karşıladılar. Ama tikaynağını getirdiğiniz zaman sorun yok. Şu anda büyük tesislerde ürünlerimiz kullanılıyor. Oteller gibi. Ev bazında ürünlerimiz 23 yıl içinde tamamlanacak. Türk Demir Döküm ile küçük boyuttaki yapılar, yani konutlar için anlaşma imzaladık. Onların satış ağı var. Bizim böyle bir altyapımız yok. Şirketlerinizin durumu nasıl? Burada iki, Almanya’da bir şirketimiz var. İspanya’da şube kurma çalışmalarımız var. Bir sürü finans çevresiyle görüşüyoruz. Fabrika kiraladık Ankara’da. Elektronik ve software kısmını Almanya’da üretiyoruz. Mekanik kısmını Türkiye’de yapıyoruz. Sistem, ev ve büyük tesislerin soğutma ihtiyacının dışında başka 2005 yılında Global 100 ECOTECH Ödülünü alırken hangi alanlarda yararlı olabilir? ÇATILARA MONTE EDİLEN YÜKSEK SICAKLIK GÜNEŞ SİSTEMLERİ Gelecekteki enerji alternatifleri içinde en büyük payın güneş enerjisine ait olacağına inanan Solitem, bu enerjinin sunduğu potansiyelden optimum düzeyde yararlanmayı hedefliyor. Konvansiyonel güneş sistemlerinin kullandığı yassı ve tüp kolektörlerinin en önemli sorunu düşük çıkış sıcaklığıdır. Spesifik talepleri karşılamak için geniş bir kolektör alanına ihtiyaç duyulur. Sonuç olarak konvansiyonel güneş sistemlerinin uygulama alanları oldukça kısıtlıdır. Bu sorunları çözmek ve uygulama alanını genişletmek için Solitem iki Parabolik Güneş Kolektör (Parabolic Trough CollectorsPTC) geliştirdi. PTC 1800 büyük tesisler, PTC 1100 konutlar için tasarlandı. Bu iki kolektörün sağladığı sıcaklık 200250 dereceye (santigrat) çıkabilir ve çatılara monte edilebilir. Solitem sisteminin en uygun kullanım alanı soğutmadır. Solitem PTC’nin yüksek sıcaklık derecesine sahip olması, yüksek verimli, iki aşamalı emme soğutucusunun çalışmasına olanak tanır. Tek aşamalı emme soğutucusundan üç misli yüksek randımana sahip olan bu teknoloji çok daha kullanışlıdır. Böylece konvansiyonel iklimlendirme sistemlerinin karşısına ilk kez ciddi bir alternatif çıkartılmış oluyor. Soğutma ve ısıtmanın yanı sıra aynı zamanda buharı da işlemden geçiren Solitem’in başlıca müşterileri oteller, hastaneler, üretim ve depolama tesisleridir. Kontrol ünitesi müşterinin tercihine ve ihtiyaçlarına göre ayarlanabilir. Böylece büyük enerji tasarrufu sağlanabilir. Buhar basıncını 4 ile 5 bara çıkartabilen sistem, büyük bir enerji kaynağı potansiyeli oluşturuyor. Isıtma ve soğutmanın yanı sıra şu alanlarda da kullanılabilir: • Elektrik üretimi • Suları tuzdan arındırma • Isı, Soğutma ve Enerji bileşimi (Combined Heat, TÜRK DEMİR DÖKÜM ile birlikte gerçekleştirilecek projenin ArGe Çalışmaları ve Cooling and PowerCHCP) YatırımÜretim Çalışmaları olmak üzere iki aşamasının sonuçlanmasıyla, Türkiye’de bu alanda katma değeri yüksek teknolojik bir ürün üretilebilir duruma gelecek. Yüksek verim • Kimya sanayii değerine sahip olacak sistemin, ısıtma ve soğutma gücü 5 35 kW arasında olup, düşük • Gıda sanayii emisyon değerlerine sahip olacak. Evsel uygulamalarda ısıtma ve soğutma enerjisinin • Tekstil sanayii bir bölümü güneş enerjisinden karşılanacak. ENERJİTEKNOLOJİ