Katalog

TartışmaEditöre Mektup Üniversitelerde akademisyen değişimi BT'nın 16 07 2005 tarıhlı 956 sayısında Prof Dr Mahır Fisunoğlu, "en ıyı akademisyen" sorununa 'ıstıhdam' yonunden yaklaştığı kısa yazısında bır çok cıddı saptamada bulunuyordu Or neğın, "Doktora, yardımcı doçentlık ve doçentlık (buna profesorluk de eklenebılır ı k) aşamalarını aynı unıversıtede geçıren bılım ınsanlannın sayısı gıderek artmaktadır Bu bılım ınsanları, başka unıversıte ve araştırma kurumlarındakı bılımsel ortamları bılmeyerek ya da çok az bılerek akademık ılerleme yapmaktadırlar" C Bu onemlı saptamadan hareket edıldığınde, unıversıtelerımızde araştırma g o revlısı ve oğretım uyesı statusunde çalışan akademısyenler ıçın bır degışım sıstemının uygulamaya konulması gerektığı noktasına ulaşılabılır I. SİSTEMİN AMACI "Akademisyen değışımı' fmısafir akademısyenlık") sıstemının bır an once uygulanmasını zorunlu kılan pek çok gerekçe sıralanabılir i) Unıversitelerimızin gelışmışlık duzeyı anlamında ıkılı yapıdd oldugu bılınıyor Merkezı kentlerdekı unıversıtelerın taşradakılerıne gore çağdaş eğıtımın olanaklarından daha fazla yararlandıkları, ayr ı u merkezı ve taşra unıversıtelerın de kendı ıçınde (kampusun fızıksel ortamı, personelın nıcel ve nıtel yeterlılığı, oğrencılerın sosyokulturel faalıyetlerı, oğretım elamanlarının yayın sayısı, bolumlerın OSS taban puanı, kutuphane ve ınternet yapısı, vb bazında) çeşıtlı gelışmışlık farklarını yaşadıkları bır gerçektır Akademisyen değışımı, bu uçurumun bır olçude de olsa kapanmasını, en azından, daha fazla derınleşmemesını sağlayabılecektır ii) Değışım proğramının ana hedeflerınden bırı de, kendı unıversıtesınde ıçıne kapanık hale getırılmış olan ya da kendını oyle hısseden akademısyenın başka unıversıtede gorevlendırılmesı yoluyla çahşmalarını farklı bır heyecan ve anlayışla yapması nı sağlamak şeklınde olabılır Burada asıl beklentının, bılımsel uretkenlık olduğu unutulmamalıdır iii) Bu çerçevede, degışım proğramına kımlerın alınacağına ılışkın oncelık araştırma gorevlılerıne verılebılır, zıra onlar geleceğın oğretım uyelerıdır, bılımın çıraklarıdır Gelışmekte olan bır unıversıtenın araştırma gorevlısı, lısansustu tez aşamasında ıken tezının bır bolumunu gelışmış (başka) bır unıversıtede yazabılır Benzer bır şekılde gelışmış bır unıversıtenın araştırma gorevlısı de, orneğın, doktora eğıtımı sonrasında (postdoktora aşamasında), yardımcı/doçentlığe atanıncaya kadar geçen ortalama 35yıllık sureyı gelışmekte olan (başka) bır unıversıtede ortak çalışmalara katılarak geçırebılır Sonuçta ve aslında bır "empatık duşunce" meslekı olarak sınanmış olabılecektır" iv) Sistemin dığer ayağını, oğretım uyelerı oluşturacaktır Yukarıda soylenenlerın buyuk bır bolumu onlar ıçın de geçerlı dır Oğretım uyeierını, araştırma gorevlılerınden farklı olarak bırkaç nedenle gruplandırmak gerekebılır Orneğın, genç ve yaşlı olanlar dıye Araların da oldukça unlu olan lar vardır ve fakat bunları degışım programına dahıl etmek ıse pek kolay değıldır Oğretım uyelerı de, gerçekte tıpkı araştırma gorevlılerı gıbı bırer oğrencıdır, sadece bıraz "usta'dırlar Onların da kendılerını yenılemek ve gelıştırmek gıbı bır ozlemlerı olabılır ve dolayısıyla bunu gıderebıleceklerı başka unıversıteler mutlaka vardır Üniversitelerimizde araştırma görevlisi ve öğretim iiyesi statüsünde çalışan akademısyenler için bir değişim sisteminin uygulamaya konulması gereğinin nedenleri ve sistemin nasıl çalışabileceği ü'zerine düşünceler... v) Mısafır akademısyenın her turlu ozluk ve akademık hakları korun malıdır vi) Mısafır akademısyenlığı ozendırmek amacıyla maaş ve ucretlerı ıyıleştırmek dışında çalışma ve rımlılığını arttıracak dığer olanaklar/fırsatlar artürılmalıdır lerın kazandınlması, vb alanlarda da soz sahıbı olabılecektır Sonuçta unıversıteler atıl değıl atak, ıçıne kapanık değıl dışa donuk bır çehreye burunebılecektır IV. SİSTEMİN ZAFİYETLERİ Akademisyen değışımı programını kabul eden unıversıteler, proğramın uygulama oncesısırası ve sonrasında bır takım sorunlar/sakıncalar ıle karşılaşabılırler i) Sıstemı ılke olarak benımseyen bır unıversıte yonetımı, ek odemelerden dolayı parasal butçe yukunun arttığını duşunerek uygulamaktan vazgeçebılır ii) Mısafir akademisyenin (fizıksel) taşınması, çalışma suresının ve harcama kalemlerının belırlenmesı gıbı bır dızı ışlem burokrasıyı arttırabılır ve dolayısıyla çeşıtlı gecıkmelere yol açabılır ui) Salt YOK'un tavsıye kararına gore bu sistem ışletılırse, bazı gelışmış unıversıteler az gelışmış unıversıtelere elemanını gondermek ıstemeyebılır Bu durum, dığer unıversıteler uzerınde aynı yonde caydırıcı etkı yaratırsa, sistem, daha çalışmaya başlamadan durabılır v) Oğrencı açısından Bır yarı yılda dersını alıp başarısız kaldığı oğretım uyesının eskı unıversıtesıne gerı donmesı sonucunda, ogrencının o dersı başka bır oğre tım uyesınden almasının, ogrencının ızlen mesı açısından değışık sorunlar dogurabıhr vii) Mısafirlık suresı, başlangıç olarak 24 yarı yıl donemı ıle sınırlandırılabılır Oğretım elemanın asıl baglı olduğu unıversıte, mısafır eden unıversıte ve ele manın ortak goruşu (uzlaşma) dogrultusunda bu sure uzatılabılmelıdır II. DEĞİŞİM SİSTEMI AB ıle butunleşme surecı devam ederken, unıversıtelerımızde de bır değışımdonuşum gerek sınımının var olduğu ve kısmen gıderılmekte olduğu dıkkate alınırsa, mısafır akademısyen sıs temının bu değışımdonu şumun doğal bır parçası oldugu kabul edılmelıdır 0 halde bu sistemin kurulabılmesı ıçın her turlu yasal ve akademık kararlar alınabılmelı ve polıtıkalar gelıştınlebılmelıdır Şoyle kı i) Oncelıkle, yurtıçı akademisyen degışım proğramının çağdaş gereklılığı ve kısaorta ve uzun donem yararları dıkkate alınarak, unıversıtelerYOKHukumetTBMM sıraduzenı ızlenerek yasa çıkartılmalıdır ii) Yasaya dayanılarak YOK ve/ya bırım unıversıte nezdınde mısafır akademisyen degışım programının esaslarını ıçeren yonetmelıkler hazırlanmalıdır iii) YOK, başlangıç olarak, unıversıtelerın değışım programını uygulaması yonunde bır "tavsıye karan" alabılır Tum üniversitelerde uygulamaya geçılmeden once, olası hata ve eksıklıklerı gozlemlemek ve gereklı onlemlerı gelıştırmek uzere "Pılot unıversıteler' seçılmelıdır Başarı sağlandıkça, dığer her unıversıte değışım programını kendı gereksınımlerıne uyarlayabılmelıdır iv) Bu sıteme katılacak olan unıversıteler, kendı bunyelerınde kurullar oluşturmalıdır Rektorun atayacağı bır oğretım uyesının başkanlığındakı ılgılı kurulun doğal/zorunlu uyelerı, bolum ve anabılım dalı başkanları ıle goruşune başvurulacak olan dıger oğretım elemanları olmalıdır viiı) Bu sistem nasıl çalışünlabilır? Kuçuk bır ornek X Unıversıtesı'nın Iktısat Bolumu bır yanyılda Y ve Z unıversıtelerının bırer akademısyenıni aynı anda mısafir edebılır Aynı şekılde, X Unıversıtesı'nın Iktısat Bolumu de Y ve Z unıversıtelerıne bir ya da ıkı elemanını misafir olarak gonderebıhr. III. SİSTEMİN YARARLARI "Akademisyenin yaran" eksen alınarak uygulanacak olan aka demısyen değışımı sayesınde oncelıkle oğrencı kıtlesı ve toplamda değışımı destekleyen unıversıteler çeşıtlı duzeylerde yarar elde edebılırler i) Akademisyen açısından: Unıversıtesını degıştıren, gorgu ve bılgısını arttırma fırsatını yakalayabılecek ve bılgı bırıkımı aktarımında etkın rol oynayabılecektır Yıne ortak projelerde yer alınarak akademısyenler arasında guçlu etkıleşımler (yapıcı rekabet) oluşabılecektır ii) Öğrencı açısından: Ogrencı, mısafir oğretım uyesını dersınde dınleyerek, projelerını ı/leyerek, o oğretım uyesının kışılığınde başka unıversıtelerdekı eğıtımoğretımın na.sil yapıldıgına daır bır takırn kanaatlar edınebılecektır iii) Onıversiteler açısından: Bır unıversıte, mısafir ettıgı akademısyene rahat çalışma ortamı (akademık ozgurluk, bılgısayarlı oda, asıstan ve lojman tahsısı, ek ucret, vb) sağladığı olçude ondan verımlı sonuçlar alabılecektır Ayrıca o unıversıte bu akademisyen aracılığıyla unıversıteler arası akademık ışbırlığının somut orneklerınden bırını daha vermış olur Mısafır akademisyen, bır bılım elçısı olduğu ve ıkı unıversıte arasında bılım koprusu de sayılabılır iv) Genel olarak, mısafır akademisyen salt bılgısını getırmeyecek, yenı derslerın açılması, çeşıtlı araştırma projelerını tasarımı ve uretımı, yenı laboratuvar araçgereç V. SONUÇ: BİRKAÇ ÖNERİ Ulkemızde daha oncelerı kısmen uygulanan ve uzun bır suredır rafa kaldırılan akademisyen değışım proğramının, Turkıye ıle Kafkas ve Orta Asya Cumhurıyetlerı arasında uygulanmakta oldugu bılınmektedır Şımdı onerılen, yakın ulkeler arasında bu yuk bır heyecanla uygulanan bu sistemin yerelleştırılmesıdır i) Mısafır akademisyen kapMmma, kımlerın nasıl alınacağı çeşıtlı olçutlere gore belırlenebılır Degışım programını uygulayacak olan unıversıtelerın gereksınımlerı, teknık altyapısı, mevcut ve potansıyel durumundakı araştırma gorevlısı ve oğretım uyesı sayısı, vb, bırer olçuttur ii) Her unıversıtenın bır 'mısafir" kotası olmalıdır Ayrıca, unıversıteler yenı personel ıstıhdam etmek ıçın akademık ılan verırlerken bu mısafir kotasmı dıkkate almalıdırlar iii) Mısafır oğretım elemanı, geldığı unıversıtede ozellıkle bellı bır dersı ve/ya projeyı yurutmek ıçın gelmış olmalıdır Son olarak, yukarıda sozu edılen yazısıyla akademısyen değışımı konusu ıçın çağrışım yaptıran Prof. Fısunoğlu'nun, yenıden bır başlangıç ve dığerlerıne ornek olsun dıye, bır taşra unıversıtesı olan ve hızla gelışen unıversıtemıze mısafır oğretım uyesı olarak gelmesını arzu ederız Dr. İrfan Kalaya Inonu Unıversıtesı IIBF Iktısat Bolumu ikalaycı@monu edu tr 959/21 6 Afiustos 2005